دیروز با تعدادی از دوستان در باره‌ی افغانستانی‌های فعال در «تیک تاک» صحبت می‌کردیم.
در تیک تاک چه می‌گذرد؟ فکر می‌کنم همه‌ی ما می‌دانیم که چه ابتذالی در آن حاکم است: فحش و دشنام، سخنان رکیک، ویدیوهای مبتذل و امثال آن.
با این‌همه، اما وقتی با این آدم‌های تیک تاکی صحبت کنی، خود را «چهره‌های مشهور» می‌خوانند و به شهرتِ خود می‌بالند. یکی از این‌ها در ویدیویی با تفاخر می‌گفت که دیگران به شهرت ما حسادت می‌کنند. یا للعجب!
این موضوع باعث شد که امروزه در باره‌ی شهرت بنویسم. پرسش من در این نوشته است که چگونه شهرتی با ارزش است و چگونه‌اش نه؟
در این‌که یک چیز چگونه ارزشمند می‌شود، دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. مارکسیست‌ها می‌گویند که آنچه چیزی را ارزشمند می‌سازد، کار است. اما لیبرال‌ها و طرفداران بازار آزاد روی عنصر کم‌یابی تاکید می‌کنند.
می‌شود گفت یک چیزی با ارزش، چیزی است که کمیاب باشد و هم نتیجه‌ی زحمت و پشتکار و تلاش. چیزی که کمیاب نباشد و یا بدون زحمت و تلاش به دست بیاید، چیزی با ارزشی نیست؛ بلکه هر کسی می‌تواند آن را به دست بیاورد. مثلا طلا اگر فلزی با ارزشی است، علتش در این است که هم کمیاب است و هم به دست آوردن آن کار و تلاش نیاز دارد.
حالا می‌پرسیم که شهرتی که تیک تاکی‌ها به دست می‌آورند، چگونه اند؟ باارزش‌اند و یا بی‌ارزش؟
من شهرت تیک تاکی‌ها را «شهرت مبتذل» و بی‌ارزش می‌نامم. شهرتی که از ارزش تهی است: نوع نهیلیسم.
کی یرکگور، فیلسوف دنمارکی سده نزدهم، تحلیلی از نهیلیسم ارایه می‌کند. او نهیلیسم را نوعی «همترازسازی» می‌نامد و نوعی موقعیت تعریف می‌کند که در آن «تمایزات کیفی به واسطه تامل فرساینده از دست می‌رود.»
منظور کی یرکگور از تمایزات کیفی، تمایز میان آنچه ارزشمند می‌پنداریم یا نه، است.
همترازسازی، به قول کی یرکگور، نه از چیزی محافظت می‌کند و نه آن را از میان می‌بردارد، «بل همه‌چیز را در جای خود نگه می‌دارد، ولی از هرگونه اهمیت تهی می‌کند.»
مثلا در گذشته، شهرت به معنای توصیف خود همراه با احترام بود. آدم‌ها وقتی در رشته‌یی به شهرت دست می‌یافتند که معیارها و استندردهای آن رشته را به‌خوبی بلد بودند. مثلا انشتین. او به شهرت دست یافته بود، زیرا توانسته بود با دیدگاه و تیوری‌های خود در علم فیزیک انقلاب به بار بیاورد. یا مثلا ناپلیون. او هم مشهور شده بود؛ چون نبوغ نظامی داشت و با این نبوغ خود فتوحات بسیاری انجام داد و کشورهای بسیاری را فتح کرد. مشهورشدن در گذشته، دشواری‌های خود را داشت.
نهیلیسم اما امروزه پیوند شهرت و احترام را گسسته و حتی برخی با انتشار یک ویدیوی خصوصی خود نیز مشهور می‌شوند. این نمونه‌یی از همترازسازی شهرت و تهی‌سازی آن از ارزش است.
شهرت تیک تاکی‌ها نیز از همین دست است. این‌ها با فحش و دشنام دادن و تهیه ویدیوهای مبتذل، خود را ریشخند عام و خاص می‌کنند اما فکر می‌کنند که به شهرت رسیده‌اند. این تیک تاکی‌ها هزار دو رقم مسخره بازی و کارهای مبتذل را انجام می‌دهند تا ویدیوهای شان بیننده پیدا کند و چند دلاری گیر شان بیاید.
چنین شهرتی را خداوند نصیب هیچ کس نکند.
