درنگی به سخنان شکریه بارکزی؛ افغانستان و بحران قومگرایی

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام رضا سادات
1403/06/08
12:24 ب.ظ
بازدید: 49

پایگاه خبری تحلیلی روایت : شکریه بارکزی نماینده پیشین مجلس نمایندگان، در تازه‌ترین گفتگویش با یکی از خبرنگاران، گفت است که احمد شاه مسعود قهرمان ملی نیست و قهرمان او امان الله خان است. او گفت که برای یک عده ملا عمر قهرمان است و برای عده‌ای دیگر هم احمد شاه مسعود قهرمان است، اما قهرمان من هیچ‌کدام این‌ها نیست؛ بلکه قهرمان من امان الله خان است. بارکزی بدون اشاره به دیگر حاکمان پشتون که در حدود ۳۰۰ سال در افغانستان حکومت کردند و همچنین دوران جهاد و حکومت مجاهدین در دهه ۹۰، که باید ابعاد، افراد دخیل و علل اصلی جنگ و ویرانی ها را بیان می کرد، تمام درد و عقده را به پای احمدشاه مسعود خالی کرد.

شکریه بارکزی نماینده پیشین مجلس نمایندگان، در تازه‌ترین گفتگویش با یکی از خبرنگاران، گفت است که احمد شاه مسعود قهرمان ملی نیست و قهرمان او امان الله خان است. او گفت که برای یک عده ملا عمر قهرمان است و برای عده‌ای دیگر هم احمد شاه مسعود قهرمان است، اما قهرمان من هیچ‌کدام این‌ها نیست؛ بلکه قهرمان من امان الله خان است. بارکزی بدون اشاره به دیگر حاکمان پشتون که در حدود ۳۰۰ سال در افغانستان حکومت کردند و همچنین دوران جهاد و حکومت مجاهدین در دهه ۹۰، که باید ابعاد، افراد دخیل و علل اصلی جنگ و ویرانی ها را بیان می کرد، تمام درد و عقده را به پای احمدشاه مسعود خالی کرد.

بدون شک آنان‌که راجع به قضایا و کنش‌های اجتماعی و سیاسی افغانستان مطالعاتی دارند، به درستی می‌دانند که عامل اصلی بحران افغانستان، استبداد قومی می باشد. رویکردی که حدود ۳ قرن است در افغانستان امروز جریان داشته و اجرا می‌شود. از زمانیکه میرویس‌ هوتک‌ و بعد احمدشاه‌ ابدالی‌ با سرکوبگری‌ و لشکر‌کشی سنگ بنایی‌ افغانستان را گذاشتند، استبداد و شوونیسم قومی مبتنی بر پشتون‌ محوری را نیز جزئ‌ از عقیده و افکار و آرمان این جغرافیا مطرح و اجرایی کردند. هر کسی که در مقابل این باور و سیاست قدعلم کرده و ایستادگی نموده، مغضوب تمام آنان‌که به قبیله‌ گرایی معتقد اند، قرار گرفته اند. اگر بارکزی از احمدشاه مسعود این قدر نفرت دارد و تمام کاسه کوزه جنگ داخلی را به پای او می شکند، درد او از انقطاع تاریخی حاکمیت یک‌دست قومی است. وگرنه کدام آدم است که نداند که در متن معادله کشت و خون کابل، حکمتیار با حمایت پاکستان قرار داشت.

همچنین بخوانید: رحمت‌الله نبیل: خلیل‌زاد به هیولا مبدل شده است

شوونیسم قومی در طول این ۳ قرن با فرهنگ قبیلوی آمیخته گردیده و به هیچ قوم و گروهی غیر پشتون اجازه سربلند کردن نداده است. هرکدام از زمام‌داران پشتون در تلاش تطبیق و جاری و ساری ساختن این فرهنگ بوده اند. یکی مانند امان الله خان با کشتن پدرش و برهنه ساختن همسرش، دیگری با معامله انگلیس و شوروی و آن یکی هم با دستور از مدرسه حقانیه‌ و هزینه با دین و مذهب… در تلاش این کار بوده است.

متاسفانه نگرش ها در افغانستان همواره قومی بوده و یک نابرابری در این زمینه وجود داشته است. نابرابری قومی هرچند اصطلاحی جدید در حوزه ادبیات توسعه اقتصادی و اجتماعی است که نخستین‌بار توسط آلبرتو آلسینا مطرح گردید. از نظر وی “نابرابری در ترکیب با تنوع قومی می‌تواند آثار منفی فراوانی داشته باشد و موجب انحراف کشورها از مسیر توسعه شود. نابرابری قومی می‌تواند موجب بروز و تداوم درگیری و خشونت، فروپاشی انسجام اجتماعی و ایجاد مانع بر سر راه تکامل نهادی به‌عنوان مهم‌ترین معیار توسعه اقتصادی شود”. چالش و بحران افغانستان دقیقا همین معضل است. یکی از عملکردهای به شدت غیر اخلاقی و انسانی یک عده خاص در کشور همین نابرابری قومی در ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی افغانستان می باشد. این جماعت هرکسی را که خواستار ایجاد حکومت فراقومی و تشکیل ساختار همه شمول و انقطاع حاکمیتی یک طبقه خاص باشند، به تیربار نقد می بندند.

دور نرویم، برگردیم به قهرمان ملی شماری از قبیله‌گرایان مانند خانم بارکزی. امان‌الله خان که از آن به عنوان قهرمان ملی یاد می کنند؛ به گواه تاریخ رویکرد وی همان اندازه که ترقی‌خواه و اصلاح طلب بود؛ به همان میزان مستبد و متحجر بود. او کسی بود که به پدرش رحم نکرد و بی رحمانه وی را از میان برداشت. همچنین قاتلان اصلی پدر خود از جمله نادر غدار را به منصب وزارت دفاع مقرر کرد و در عوض یک شیعه کم بخت‌ (کلنل‌ علیرضا) را به جرم قتل پدرش و حصول ثواب، زجرکش کرد. حالا اگر هیچ کدام از عملکردهای دیگر وی را محاسبه نکنیم، از میان برداشتن پدرش که وی را به خاطر کسب قدرت از میان کشت، توهین به عقاید و افکار و مقدسات مردم و بالاخره نگرش افراطی به آزادی های مدنی همزمان به دگم اندیشی و سیاست سرکوب و اعدام؛ حالا به راستی امان الله خان چه کاری برای افغانستان کرد و چه گونه فردی بود و او واقعا شاه ترقی‌خواه و اصلاح‌طلب بود یا مستبد و بی‌رحم که قهرمان ملی معرفی می شود؟

همچنین بخوانید: قتل یک داکتر در ننگرهار از سوی آدم‌ربایان

شاید این بخش از کارکرد امان الله خان هم بیجا نباشد که گفته شود و این‌که در تاریخ داریم «محمدگل مهمند» معاون والی (قطغن) در زمان زمامداري «امان الله خان» يكي از شاخص ترين مسوولان پشتون براي به حاشيه راندن اقوام غيرپشتون، در زمان حاكميت اش بر بلخ بود. او حتی نام‌هاي جغرافيايي منطقه را از فارسي، به پشتو تغيير داد. تغيير نام هاي «چارباغ گلشن» به شينكي، «چهل‌ ستون» به غندان، «آدينه ‌مسجد» به چاربولك، «سمرقنديان» به زرغون ‌كوت، «دلبرجين» به شلخي، «كدوخانه» به باندگي و «ده ‌دراز» به غشي از جمله آنها است. قصه جابجایی ناقلین و برهم زدن ترکیب جمعیت قومی شمال کشور هم که بر همگان معلوم است.

حالا آدمی با این حجم از جنایت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی برای عده شده قهرمان ملی.

در حالی‌که همه می دانیم که مشکل افغانستان هژمونی قومی است و این اولین بار نیست که نگرش قومی از سوی سیاسیون مطرح بیان می شود؛ اما سوال اینجاست که چرا سیاسیون فارسی زبان برای اتحاد خیالی مماشات می کنند؟ پسر احمد شاه مسعود چطور با شکریه بارکزی در یک سنگر قرار است بجنگد، در حالی که شکریه بارکزی احمد شاه مسعود را که خود را قربانی تروریزم کرد به عنوان قهرمان ملی افغانستان قبول ندارد. به قول معروف پسر احمد شاه مسعود می‌خواهد که با دشمن پدرش در یک سنگر برای فردای افغانستان بجنگد آیا این ممکن هست؟

من چند سال پیش سخنرانی را از شهید سید مصطفی کاظمی‌ دیدم که وی در سال ۱۳۸۵ و در کنفرانس مسعود شناسی بیان کرده بود. وی در آن کنفرانس از رهبران جهادی به شدت انتقاد می‌کند. او می گوید که رهبران سیاسی و جهادی هیچ درکی از دوست و دشمن ندارند و دشمن شناسی شان کاملا غلط است. در حالی‌که طی ۲۰ سال معنی این سخن کاملا هویدا شده است، اما بازهم سیاسیون کوتاه فکر به همان مسیر قبلی روان هستند. مثلا اگر راهبرد وجود داشته باشد و دوست و دشمن تفکیک شود، نقطه اشتراک خانم بارکزی با جبهه مقاومت ملی تحت رهبری احمد مسعود چیست؟ جبهه که سرلوحه کار آن عملکرد احمدشاه مسعود است.

همچنین بخوانید: آیا تاجیکان می توانند از بحران کنونی عبور کنند؟

نوشته های مرتبط :