با نزدیک شدن به سال جدید تعلیمی در افغانستان، بار دیگر سایه سنگین محرومیت تحصیلی بر سر دختران افغانستانی سنگینی می‌کند. طالبان، پس از سه سال و نیم بستن دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران، همچنان به وعده‌های مبهم خود درباره بازگشایی مکاتب بسنده کرده‌اند. این در حالی است که جامعه جهانی و مردم افغانستان خواستار پایان این ظلم آشکار هستند. آیا سال جدید، سال بازگشت دختران افغانستانی به کلاس‌های درس خواهد بود، یا طالبان همچنان بر مواضع افراطی خود پایبند خواهند ماند؟
آغاز سال جدید تعلیمی در افغانستان؛ امیدها و نگرانی‌ها
قرار است امروز زنگ مکتب در سراسر افغانستان به صدا درآید، اما این بار نیز نیمی از دانش‌آموزان کشور، یعنی دختران، از حق تحصیل محروم خواهند بود. طبق تقویم سال‌های گذشته، سوم حمل به عنوان «روز معارف» در افغانستان شناخته می‌شد، اما طالبان در دو سال گذشته روز اول حمل را برای آغاز سال جدید تعلیمی تعیین کرده‌اند. این در حالی است که دختران افغانستانی بیش از سه سال و نیم است که از تحصیل در مکاتب و دانشگاه‌ها محروم شده‌اند.
ممنوعیت تحصیل دختران؛ از مکاتب تا دانشگاه‌ها
حدود ۱۲۸۰ روز پیش، طالبان با صدور فرمانی، دختران بالاتر از صنف ششم را از رفتن به مکاتب منع کردند. این ممنوعیت در سال ۲۰۲۲ به دانشگاه‌ها و دیگر مراکز آموزشی نیز گسترش یافت. از آن زمان تاکنون، هزاران نهاد و شخصیت ملی و بین‌المللی خواستار لغو این ممنوعیت شده‌اند، اما طالبان به هیچ‌یک از این درخواست‌ها، حتی از سوی علما و بزرگان دینی، توجهی نکرده‌اند.
واکنش جهانی به محرومیت دختران از تحصیل در سه سال گذشته
سازمان ملل متحد و کشورهای جهان بارها اعلام کرده‌اند که طالبان با محروم کردن زنان و دختران از تحصیل، نه تنها به آن‌ها، بلکه به کل افغانستان ظلم می‌کنند. این اقدام نیمی از نیروی کار کشور را از مشارکت در توسعه بازمی‌دارد. طالبان در پاسخ به این انتقادها تنها به این جمله بسنده کرده‌اند: «شرایط برای حضور دختران در مکاتب فراهم نیست و این مشکل موقتی است.»
چرا طالبان از بازگشایی مکاتب دخترانه خودداری می‌کنند؟
دلایل متعددی برای این ممنوعیت مطرح شده است:
۱. عقاید افراطی درون طالبان:
حاکمیت طالبان در افغانستان از گروه‌های مختلف با دیدگاه‌های افراطی تشکیل شده است. برخی از اعضای بلندپایه طالبان از جمله رهبر این گروه به شدت با تحصیل زنان مخالف‌اند و تا زمانی که این افراد در رده‌های تصمیم‌گیری حضور دارند، بازگشایی مکاتب دخترانه بعید به نظر می‌رسد.
۲. تعصبات قبیله‌ای:
قسمت شرق و جنوب افغانستان ساختار قبیله‌ای دارد و تعصبات قومی و قبیله‌ای در برخی از این مناطق، به ویژه شرق و جنوب کشور، باعث محدودیت‌های شدید برای زنان و دختران شده است. البته این مسئله با آمار شرکت دختران در امتحانات کانکور در این مناطق نشان‌دهنده نگرش منفی نسبت به تحصیل زنان است. طالبان هم که خواستگاه شان جنوب کشور و اعضای آن بیشتر از همین مناطق و قبایل پشتون هستند؛ بنابر این تفکر و تعصب غلط قبیلوی مانع رفتن دختران به مکتب شده است.
۳. استفاده از زنان به عنوان ابزار فشار:
برخی تحلیل‌گران معتقدند طالبان از ممنوعیت تحصیل دختران به عنوان ابزاری برای فشار بر جامعه جهانی استفاده می‌کنند. تا زمانی که طالبان به رسمیت شناخته نشوند، ممکن است این ممنوعیت ادامه یابد.
۴. انتظارات مردم افغانستان از سال جدید
با نزدیک شدن به سال جدید تعلیمی، مردم افغانستان امیدوارند که رهبر طالبان، هبت‌الله آخندزاده رهبر افراطی گروه طالبان حداقل دستور بازگشایی مکاتب و دانشگاه‌ها را صادر کند. هرچند که در شرایط فعلی این احتمال بسیار کم است. بدون شک بازگشایی مکاتب دخترانه نه تنها بهترین هدیه به مردم افغانستان خواهد بود.
۵. نقش زنان در کشورهای اسلامی
طالبان در حالی پا روی گلوی زنان و دختران کشور گذاشته و آنان را از حقوق و امتیازات اصلی شان محروم کرده که در تمام کشورهای اسلامی، زنان در عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حضور فعال دارند و هیچ مشکلی از نظر شرعی و دینی در این زمینه وجود ندارد. بازگشایی مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران افغانستانی می‌تواند الگویی از همزیستی مسالمت‌آمیز و پیشرفت را در منطقه ارائه دهد. البته طالبان که تفکر افراطی دارند، قطعا با تمدن و فرهنگ اسلامی همنوا نیستند.
سخن پایانی
محرومیت دختران افغانستانی از تحصیل نه تنها آینده آن‌ها، بلکه آینده کل افغانستان را تحت تأثیر قرار داده است. بازگشایی مکاتب دخترانه می‌تواند امید را به زندگی میلیون‌ها دختر افغانستانی بازگرداند و افغانستان را به سمت توسعه و پیشرفت سوق دهد.
آیا سال جدید، سال پایان این محرومیت خواهد بود؟ پاسخ این سوال در دستان طالبان و رهبر پرده نشین این گروه است.
