خالد ناحنفی (وزیر امر بالمعروف طالبان) بازهم در حق این مذهب شریف خیانت کرد. فکر می‌کنم که شاید بهترین پاسخ به او و همفکرانش همین باشد که مطالبی را از کتاب‌های مُعتبر فقه حنفی نقل کنیم تا این دسته از افراد از بغض شان بمیرند، چون برای این دسته از حنفی‌نماها حتی شنیدن این مطالب از کتب فقهای حنفی گرانی می‌کند.
چند ماه پیش، در پُست ذیل از کتاب‌های ظاهرالروایه (کتاب‌های امام محمد شیبانی)، شرح امام قدوری بر المختصر الکرخي، المبسوط شمس الائمه سرخسی، الهدایۀ امام مرغینانی، و بدائع الصنائع امام کاسانی مطالبی را نقل کردم. حالا می‌خواهم از دو منبع دیگر نیز مطالبی را نقل کنم:
در کتاب «خزانة الفتاوی» (از احمد بن محمد حنفی)، یکی از کتاب‌های مُعتبر فقه حنفی از قرن ۷ هجری، موقف مذهب حنفی را در مسئله عورت و حجاب زن (بیرون از نماز) اینگونه خلاصه می‌کند:
«والأجنبية یباح النظر إلی وجهها وکفيها علی ظاهر الروایة، وإلی قدمیها علی روایة الحسن عن أبي حنیفة رحمه الله، وإلی ذراعها علی روایة أبي یوسف رحمه الله بشرط أن لا یکون ذلک عن شهوة» (خزانة الفتاوی، کتاب الکراهية، فصل الاستحسان، ص ۴۳۸).
ترجمه: «بنابر ظاهر الروایه، روا است که بر روی و دستان زن بیگانه نگاه کرده شود؛ و بنابر روایت حسن [بن زیاد] از ابوحنیفه، روا است که بر پاهای زن نیز نگاه کرده شود؛ و بنابر روایتی از ابویوسف روا است که بر آرنج‌های زن نیز نگاه کرده شود بشرطی که این عمل از روی شهوت نباشد.»
***
در کتاب «المحیط البرهاني في الفقه النعماني»، تألیف امام برهان الدین محمود بن مازه بخاری، یکی دیگر از کتاب‌های معروف فقه حنفی از قرن ۷ هجری، آمده است:
«در باب نظر کردن بر زنان بیگانه می‌گوئیم که: اجازه است تا بر مواضع زینت نمایان آن‌ها نگاه کرده شود، و بنابر [کتاب‌های] ظاهر الروایه مواضع زینت عبارت از روی و دست استند. اصل در این مسئله اینست که پروردگار متعال می‌فرماید: {وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا} «و زینت خود را جلوه ندهند، بجز آنچه از آن نمایان است» [النور: ۳۱]. علی و ابن عباس رضی الله عنهم گفته اند که: آنچه نمایان است عبارت از دست و انگشتر می‌باشد. همچنان روایت شده است که زنی نفس خود را به رسول الله صلی الله علیه وسلم بخشید، و او بر روی آن زن نظر کرد ولی رغبت به او نشان نداد.
همچنان، روایت شده است که باری رسول الله علیه السلام دستانِ خینه ناشدۀ یک زن را دید و برایش گفت: «آیا این دستانِ مرد است؟»
زمانی که فاطمه یکی از فرزندان خود را [به خانۀ پیامبر بزرگوار] آورد، بلال یا انس گفت: «من دست او را دیدم که همچون قرص مهتاب بود.»
همچنان، زن نیاز دارد تا روی خود را حین معاملات بگشاید تا شهادت برایش حلال گردد، و نیاز دارد تا دستان خود را باز بگذارد تا [اجناس و پول را حین خرید و فروش] بگیرد و بدهد.
حسن [بن زیاد] از ابوحنیفه رضی الله عنهما روایت می‌کند که او نگاه کردن بر پای زن را نیز جائز می‌دانست، زیرا زن نیاز دارد تا پاهای خود را حین راه رفتن – چه پا برهنه باشد یا چه پاپوش داشته باشد – باز گذارد، زیرا زن در همه اوقات پاپوش نمی‌داشته باشد. در روایت دیگر: اجازه نیست که بر پای زن نگاه کرده شود.
در «جامع البرامکه» از ابویوسف روایت شده که او نگاه کردن بر آرنج‌های زن را جائز می‌دانست، زیرا زن مجبور است که حین شُستن [لباس و ظروف] و حین نان‌پزی دستان خود را تا آرنج باز بگذارد.
همچنان، گفته شده است که نگاه کردن بر دندان‌های ثنایای زن مباح است، زیرا دندان‌هایش حین صحبت کردن با مردان هنگام انجام دادن معاملات [خرید و فروش] نمایان می‌گردد. همۀ این‌ها در حالتی است که نگاه کردن با شهوت آمیخته نباشد.» (محیط البرهاني في الفقه النعمانی، ج ۵، ص ۳۳۴)
***
کسانی که بهانه می‌آورند که گویا این تعریف عورت و حجاب را فقهای حنفی تنها در باب نماز بیان کرده اند و عورت زنان در بیرون از نماز متفاوت است، به آن‌ها دو نکته را یاد آور می‌شوم:
1) همۀ این مباحث را فقهای حنفی ما در کتاب استحسان یا در کتاب اباحه و حظر بیان کرده اند، نه در کتاب الصلوة.
2) زمانی‌که فقهای حنفی از دلائل فقهی برای توجیه این احکام یادآوری می‌کنند، مثلاً اینکه می‌گویند که زن نیاز دارد تا حین معاملات خرید و فروش، دستان خود را باز گذارد، یا حین صحبت با مردان بیگانه دندان‌هایش نمایان می‌گردد، یا حین شهادت دادن رویش باید باز باشد، وغیره، آیا این اتفاقات را شما در داخل نماز تصور می‌کنید؟!
نویسنده: عمر جویا
