در آستانه‌ی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قرار داریم. نامزدی که بر بنیاد نظرسنجی‌ها شانس بیش‌تری برای پیروزی در انتخابات آن کشور دارد، دونالد ترامپ است.
ترامپ اگر در انتخابات پیروز شود، چه اتفاقی برای افغانستان خواهد افتاد؟ این پرسشی است که در حال حاضر در محافل سیاسی مخالفان طالبان خیلی مطرح می‌شود.
آن‌چه باعث شده است تا مخالفان طالبان به این پرسش خیلی فکر کنند، انتقادات ترامپ از نحوه‌ی مدیریت عملیات خروج آمریکا از افغانستان توسط حکومت بایدن است. در طی چند ماه گذشته، دونالد ترامپ در اکثر سخنرانی‌های انتخاباتی خود از نحوه‌ی مدیریتِ عملیات خروج آمریکا از افغانستان توسط حکومت بایدن انتقاد کرده و آن‌چه را در ۱۵ اگوست سال ۲۰۲۱ در افغانستان اتفاق افتاد، «شرم‌ساری ملی» خوانده است.
این انتقادات باعث گردیده است که سیاسیون افغانستان تصور کنند که اگر ترامپ به قدرت برسد، شاید با طالبان به گونه‌ی دیگری برخورد کند.
تصوری که در میان جناح‌های مخالف طالبان به وجود آمده، چه اندازه درست است؟ آیا ترامپ با طالبان به گونه‌ی دیگری برخورد خواهد کرد؟
من فکر می‌کنم اگر به این دو نکته توجه کنیم، نباید خیلی انتظار خیر از ترامپ داشته باشیم:
- انتقاد ترامپ از حکومت بایدن بیش‌تر در باره‌ی نحوه‌ی مدیریت عملیات خروج آمریکا است، نه در باره‌ی اصل خروج. به تعبیر دیگر: ترامپ نمی‌گوید که نباید از افغانستان بیرون می‌شدیم، بلکه می‌گوید نباید آن‌گونه بیرون می‌شدیم که باعث «شرم‌ساری ملی» برای آمریکایی‌ها شد.
فراموش نکنیم که این ترامپ بود که در دوره‌ی ریاست جمهوری خود مساله‌ی خروج آمریکا از افغانستان و پروسه‌ی مصالحه با طالبان را به صورت جدی پی‌گیری کرد. توافق‌نامه دوحه میان طالبان و آمریکا در ۲۹ فوریه‌ی سال ۲۰۲۰، کار حکومت ترامپ بود.
آن حرف‌های ترامپ را نباید فراموش کرده باشیم که می‌گفت: «باید بفهمیم که چطور می‌توانیم از آن‌جا (افغانستان) بیرون بیاییم. افغانستان کاملا فاسد است. مردم آن‌جا ارزش جنگیدن ندارند.» یا آن حرف دیگرش که گفته بود: «افغانستان یک فاجعه کامل است. ما نمی‌دانیم چه می‌کنیم. آن‌ها، به علاوه‌ی همه‌ی چیزهای دیگر، ما را به شدت غارت می‌کنند».
با توجه به این موارد، نباید انتظار داشته باشیم که ترامپ آمریکا را به افغانستان برگرداند و حکومت طالبان را براندازد.
- اما نکته‌ی دیگری نیز وجود دارد که اگر به آن توجه نکنیم، باز هم در محاسبه‌ی ما دچار اشتباه می‌شویم: به هر اندازه‌ای که مردم افغانستان، موضوعات حقوق بشری و گرفتاری‌های زنان برای ترامپ بی‌اهمیت است، به همان اندازه پایگاه بگرام برایش باارزش است. او اگر کلیت افغانستان را «یک فاجعه کامل» می‌خواند، اما پایگاه هوایی بگرام را «بهشت گم‌شده» می‌داند.
پایگاه هوایی بگرام در بیست سال گذشته عمده‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در افغانستان بود. این پایگاه به شدت برای آمریکایی‌ها اهمیت داشت؛ زیرا از آن‌جا کشورهای منطقه، به ویژه چین، را نظارت می‌کردند. هنگامی که ترامپ در دوره ریاست جمهوری خود مذاکرات صلح با طالبان را در دوحه آغاز کرد، تمام تلاش و چانه‌زنی‌اش این بود که این پایگاه را برای آمریکا نگه دارد. حسن عباس در کتاب «بازگشت طالبان» یادآوری می‌کند که در مذاکرات دوحه میان طالبان و آمریکا، موضوع حفظ پایگاه بگرام مطرح می‌گردد و دو طرف روی آن به یک توافق نانوشته دست می‌یابند.
ترامپ یکی از عمده‌ترین ضعف‌های حکومت بایدن را از دست دادن پایگاه هوایی بگرام می‌داند.
این نامزد ریاست جمهوری آمریکا، سه ماه قبل در سخنرانی خود در شهر ویلکس‌بار ایالت پنسیلوانیای آمریکا، چین را متهم به اشغال پایگاه هوایی بگرام کرده و خطاب به شی جین پینگ گفت: «از ساخت و سازهای میلیارد دلاری که سال‌ها پیش انجام شد، لذت ببرید.» و در اهمیت این پایگاه اضافه کرد که بگرام تنها یک ساعت با جایی که چین سلاح هسته‌ای می‌سازد، فاصله دارد.
او هم‌چنان در روز پایانی گردهمآیی ملی جمهوری‌خواهان گفت: «اهمیت بگرام به خاطر افغانستان نیست، بلکه مهم است چرا که در یک ساعتی مرز چین موقعیت دارد.»
کسی که سخنرانی‌های انتخاباتی ترامپ را دنبال کرده باشد، می‌داند که او یک نگاه نستالژیک به بگرام دارد و آن را بهشت گم‌شده‌ی آمریکا در افغانستان می‌داند.
به همین دلیل من می‌توانم به ضرس قاطع بگویم که اگر ترامپ به قدرت برسد، طالبان را نه برای موضوعات حقوق بشری، بلکه به منظور به‌دست‌آوردن مجدد بهشت گم‌شده‌ای به نام «بگرام» زیر فشار قرار خواهد داد.
ترامپ یک راست افراطی است. برای او موضوعات حقوق بشری و مسایل زنان در افغانستان اهمیت ندارد. اما بگرام برایش خیلی بااهمیت است. او می‌کوشد که دوباره کنترل این پایگاه را به دست بگیرد و نظامیان آمریکایی را در آن‌جا مستقر سازد. همین که کشورهای منطقه از حضور نظامی مجدد آمریکا در افغانستان ابراز نگرانی می‌کنند، ناظر به همین مساله است. همین دو سه روز قبل بود که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، گفت که آمریکا و متحدانش به دنبال از سرگیری حضور نظامی در منطقه و افغانستان استند.
ترامپ یک بازرگان موفق است. به همین دلیل، در قدم نخست، او شاید تلاش کند یک سری امتیازاتی به طالبان بدهد و پایگاه بگرام را دوباره تصاحب کند. این امتیازات می‌تواند شامل به‌رسمیت‌شناسی حکومت طالبان و کمک‌های اقتصادی باشد. اما اگر این روش نتیجه ندهد، شاید به اعمال فشار از مسیرهای دیگر روی بیاورد.
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
