خشونت، فساد و قومگرایی؛ عوامل ناکامی طالبان در حکومت‌داری

دسته: تحلیل
نویسنده: روح الله حبیب
1404/07/26
11:26 ق.ظ
بازدید: 25

پایگاه خبری تحلیلی روایت : طالبان ابتدا به عنوان گروهی امنیتی برای حفاظت از پایپ‌لاین نفتی ترکمنستان-پاکستان شکل گرفتند و با هماهنگی شرکت یونی‌کال و پاکستانی‌ها فعالیت می‌کردند. در همان زمان، حکومت اسلامی مجاهدین در کابل گرفتار تنش‌های طراحی‌شده توسط پاکستان از طریق حکمتیار بود و اختلاف دیدگاه میان استاد مزاری، استاد سیاف و حکومت اسلامی، چالش‌های دیگری بر سر راه مدیریت کشور ایجاد می‌کرد.

طالبان ابتدا به عنوان گروهی امنیتی برای حفاظت از پایپ‌لاین نفتی ترکمنستان-پاکستان شکل گرفتند و با هماهنگی شرکت یونی‌کال و پاکستانی‌ها فعالیت می‌کردند. در همان زمان، حکومت اسلامی مجاهدین در کابل گرفتار تنش‌های طراحی‌شده توسط پاکستان از طریق حکمتیار بود و اختلاف دیدگاه میان استاد مزاری، استاد سیاف و حکومت اسلامی، چالش‌های دیگری بر سر راه مدیریت کشور ایجاد می‌کرد.

در این شرایط، طراحان طالبان فرصت را مناسب دیدند و پروژه طالبان را از یک شرکت امنیتی به گزینه‌ای برای تصرف حکومت ارتقا دادند. با تصرف کندهار، هلمند و چند ولایت دیگر، طالبان به سمت کابل پیش رفتند و در نهایت بخش‌های بزرگی از افغانستان را تحت کنترل خود درآوردند. مردم، که هنوز با طالبان آشنا نبودند، امید داشتند این گروه بتواند صلح و آرامش نسبی را جایگزین حملات راکتی حکمتیار کند.

اما واقعیت بسیار متفاوت بود. قتل عام‌های بی‌رویه، برخوردهای شدید قومی و خشونت‌های گسترده، اعتماد مردم را از همان ابتدا از بین برد. طالبان قبل از ایجاد حکومت، فرصت ملت‌سازی و جلب اعتماد عمومی را قربانی خشم و خشونت خود کردند. همچنین، حضور گروه‌های تروریستی جهانی مانند القاعده در افغانستان و بهره‌برداری از منابع مالی و ایدئولوژی افراطی طالبان، عملاً این فرصت را نابود کرد.

پس از سقوط طالبان اولیه، برخی رهبران زندانی شدند، برخی فرصت پیدا کردند به حکومت بپیوندند و برخی نیز فرار کردند. در محیط نسبتا آزاد سیاسی پس از کرزی، طالبان بار دیگر می‌توانستند مسیر خود را از مبارزه نظامی به فعالیت سیاسی تغییر دهند و در ساختن حکومتی متکی بر ملت و اجماع قومی نقش ایفا کنند.

با این حال، طالبان به جای استفاده از این فرصت، دوباره به ترور، حملات انتحاری و خشونت روی آوردند. طی بیست سال، مردم افغانستان را، از دانش‌آموز و سرباز گرفته تا زنان خانه‌دار و روحانیون، قربانی «جهاد با مردم خود» کردند. این دومین فرصت بزرگ ملت‌سازی و حکومت‌داری نیز از دست رفت.

پس از مذاکرات دوحه و توافق با آمریکا، طالبان در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ دوباره به قدرت رسیدند. در این زمان، فساد مالی و اخلاقی، تبعیض و ناامنی در کشور زمینه تغییر و اعتماد مردم را فراهم کرده بود. اما طالبان با سرکوب مخالفان سیاسی، بستن درهای مدارس و دانشگاه‌ها به روی زنان، انحصار قدرت در قندهار و پکتیا، و تداوم فساد اخلاقی و اداری، بار دیگر اعتماد عمومی را از دست دادند.

علاوه بر این، برخوردهای قومی افراطی و پیکار با فرهنگ، زبان و عنعنات مردم، تصویر طالبان را نزد جامعه تاریک‌تر کرد. به این ترتیب، چهار سال اخیر نشان داد که طالبان به عنوان یک جریان افراطی، فاقد توانایی تغییر، مدرن شدن و ملت‌سازی است. از دست دادن شریکان منطقه‌ای، افزایش بی‌اعتمادی عمومی و سوءاستفاده رهبران از دین، سرعت زوال این گروه را تشدید کرده است.

طالبان در حالی آخرین فرصت حکومت‌داری و ملت‌سازی را از دست دادند که هیچ رقیب قوی جز تعصب، فساد ،تفکر افراطی و منفعت‌محور خود نداشتند. اما رفتارهای آنان باعث شد نیروهای مخالف و عام مردم بیشتر اگاه وسازماندهی شوند. تجربه چند دهه اخیر نشان می‌دهد که افغانستان نیازمند حکومتی مردم‌سالار است که بر پایه ارزش‌های همه اقوام ساخته شود، تا هم اختلافات داخلی و مداخلات خارجی به حداقل برسد و هم ظرفیت‌های نهفته هر قوم برای توسعه ملی بهره‌برداری شود.

نوشته های مرتبط :