حملات ۱۱ سپتامبر؛ حضور ۲۰ ساله امریکا در افغانستان و بازی با تروریسم

دسته: تحلیل, سیاسی
نویسنده: تحریریه روایت
1403/06/21
11:38 ق.ظ
بازدید: 24

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در حالی‌که هیچ کسی تصور نمی کرد که امریکا به افغانستان حمله کرده و حضور ۲۰ ساله را تجربه کند؛ اما حملات یازدهم سپتامبر موجب آغاز طولانی‌ترین جنگ آمریکا در افغانستان شد. این جنگ که در نخست برای سرکوب گروه القاعده طراحی شده بود، جای خودش را به مقابله با طالبان داد و از سال ۲۰۰۱ به بعد حضور آمریکا در افغانستان با توجه به تعریف آن کشور از تروریسم و منافع دراز مدت، طولانی اعلام شد. یعنی آمریکا در سال ۲۰۰۱ هرچند به آسانی توانست طالبان را ساقط کند، اما با توجه به منافع کلان و اهمیت جایگاه استراتژیک افغانستان در منطقه، به بهانه مبارزه با تروریسم در افغانستان باقی ماند.

۲۳ سال قبل از امروز درست دو روز پس از ترور احمد شاه مسعود فرمانده مقاومت در برابر طالبان از سوی دو فرد منتسب به گروه القاعده؛ چند عضو دیگر این گروه چهار هواپیمای مسافربری را که در فضای آمریکا در حال پرواز بودند ربوده و به چند ساختمان از جمله ساختمان تجارت جهانی در نیویارک و وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) در واشنگتن کوبیدند که در نتیجه آن نزدیک به سه هزار نفر کشته شدند و صدها تن دیگر مجروح گردیدند.
ساعاتی بعد از این حمله، جورج بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا، القاعده را دشمن درجه یک امنیت جهانی خوانده و جنگ علیه این گروه را اعلام نمود. چند روز بعد از این حادثه هم با توجه به گمانه‌‌زنی‌های آمریکا راجع به رابطه القاعده با طالبان، آمریکا حملات هوایی‌اش را در افغانستان آغاز کرد.

در حالی‌که هیچ کسی تصور نمی کرد که امریکا به افغانستان حمله کرده و حضور ۲۰ ساله را تجربه کند؛ اما حملات یازدهم سپتامبر موجب آغاز طولانی‌ترین جنگ آمریکا در افغانستان شد. این جنگ که در نخست برای سرکوب گروه القاعده طراحی شده بود، جای خودش را به مقابله با طالبان داد و از سال ۲۰۰۱ به بعد حضور آمریکا در افغانستان با توجه به تعریف آن کشور از تروریسم و منافع دراز مدت، طولانی اعلام شد. یعنی آمریکا در سال ۲۰۰۱ هرچند به آسانی توانست طالبان را ساقط کند، اما با توجه به منافع کلان و اهمیت جایگاه استراتژیک افغانستان در منطقه، به بهانه مبارزه با تروریسم در افغانستان باقی ماند.

از جانب دیگر وقتی به وقایع قبل از حادثه ۱۱ سپتامبر و حمله امریکا به افغانستان نگاه کنیم، دیده می شود که رابطه طالبان و القاعده در آغاز یک رابطه دوستی بر اساس ایدئولوژی بوده است. امریکا نیز در استحکام این دوستی نقش داشت؛ زیرا آمریکا برای مقابله با نفوذ شوروی در افغانستان به تجهیز گروه‌های جهادی از جمله احزاب حرکت انقلاب مولوی محمدی و حزب اسلامی مولوی خالص که ملا عمر رهبر طالبان، جلال‌الدین حقانی رهبر گروه حقانی و بسیاری دیگر از رهبران طالبان از متن این احزاب برخواستند، کمک کرد. از سوی هم گروه القاعده با ارتباط که با عربستان سعودی (متحد استراتژیک) امریکا داشت، با صدها میلیون دالر سرمایه به حمایت همین گروه‌های رادیکال جهادی پرداخت. بنابراین ملاعمر و طالبان که رابطه عمیق با القاعده برقرار کردند از متن یک طرح امریکایی_ سعودی بیرون آمدند. یعنی ریشه های ظهور بن لادن و القاعده و طالبان و اقتدار آنان در افغانستان به عوامل بیرونی از جمله کمک امریکا و متحدان آن پیوند داشت. به عبارتی قدرت‌ گیری طالبان در افغانستان و اتحاد با القاعده و در نهایت حوادث ۱۱ سپتامبر زمینه حضور نظامی و استراتژیک امریکا به افغانستان را مهیا و برای سال‌ها توجیه کرد.

همچنین بخوانید: اخراج بیش از پنج هزار پناه‌جوی افغانستانی طی یک هفته از پاکستان

در سال‌های اول حضور امریکا در افغانستان وقتی طالبان عملا متلاشی شده بود و تهدید جدی وجود نداشت، امریکا افغانستان را به خاطر منافع استراتژیک ترک نکرد. یعنی در سال‌های اول حکومت حامد کرزی وقتی هنوز طالبان تجدید قوا نکرده بود سال‌های آرامش قبل از طوفان بود؛ اما به مرور زمان در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ نیرو‌های طالبان دوباره وارد صحنه شده و میدان‌های نبرد در جنوب افغانستان مخصوصا هلمند و قندهار داغ گردید.
آمریکا که در نخست به بهانه مبارزه با تروریسم به افغانستان لشکر کشیده بود، بعد از پیاده کردن نیرو‌های نظامی و تاسیس پایگاه‌ها در سراسر افغانستان در صدد این بود تا به هر بهانه‌ا‌ی که شده حضور نظامی و سیاسی خود را طولانی کند.
وقتی آتش نبرد در سال‌های پسین به طور مشکوک آهسته آهسته گرم شده و دامنه‌ی جنگ از جنوب افغانستان به غرب و شمال کشور گسترده گردید و تلفات نیرو‌های آمریکایی نیز بالا رفت. اینجا دیگر عقب‌گرد تاریخی آمریکا رقم خورد.
آنچه در میانه‌ی این نبرد‌های فرسایشی که در سراسر افغانستان گسترش یافته بود اهمیت داشت اینکه در سال‌های پسین تلفات نیرو‌های آمریکایی به شدت بلند رفته بود و جنگ‌های هلمند و قندهار همه‌روزه از نیرو‌های آمریکایی قربانی می‌گرفت. این‌که پشت این وقایع نیروهای عقیدتی طالب که برای زدودن اشغال امریکا می جنگیدند، یک توجیه عمومی است.

به هر حال مسأله مهم اما، هزینه هنگفت مالی جنگ افغانستان بود که نارضایتی عمده را بین شهروندان آمریکایی ایجاد کرده بود، طوری‌که در انتخاب اوباما و ترامپ و سپس بایدن، به عنوان رییس جمهور و آنچه در وعده های انتخاباتی مطرح شد، موضوع خروج از افغانستان تعیین‌کننده بود.
با تمام این مشکلات اما بازهم سیاست‌مداران آمریکایی در تلاش اقناع افکار عامه‌ی آمریکا برای حضور نظامی در افغانستان بودند. با این حال اما بعد از نزدیک به دو دهه، آمریکا با توجه به فرسایشی شدن جنگ افغانستان و هزینه‌های کلان آن ناگزیر شد که افغانستان را ترک کند.

ترامپ با شعار اینکه سربازان را به خانه برمی‌گردانم چهار سال قدرت را در آمریکا قبضه کرد. ترامپ بعد از به قدرت رسیدن با وجود اینکه مایل به خروج کامل از افغانستان نبود، چنانچه بارها این مطلب را اذعان کرده و حتی از حضور مجدد در پایگاه بگرام سخن گفته است؛ اما برای عملی کردن وعده انتخاباتی حداقل به ظاهر، چراغ سبز به مذاکره با طالبان نشان داد و در نتیجه توافقنامه دوحه بین آمریکا و طالبان به امضا رسید.
ترامپ همان‌گونه که در طول دوران ریاست‌جمهوری‌اش نشان داد که به هیچ توافقنامه‌ای پابند نیست و آن را نقض می‌کند، به توافق دوحه هم شاید همین نگاه را داشت و در یک مورد این توافق‌نامه را حتی تعلیق کرد؛ اما برای دورزدن توافق دوحه دیر جنبید و خیلی زود دوران ریاست‌اش به سر آمد و وی دیگر مجال نقض مجدد و ملغی توافق دوحه را نیافت.
اما وقتی جو بایدن با شعار بازبینی در سیاست‌های ترامپ روی کار آمد، توافق دوحه امضا شده بود و دیگر راه برگشتی وجود نداشت. چون افکار عامه در آمریکا به شدت علیه این جنگ بود تا اینکه سرانجام این تصمیم سخت را بایدن در ۲۹ اگست ۲۰۲۱ عملی کرد و تمام نیروهای آمریکایی افغانستان را ترک کردند.
حالا اما با بررسی بیست سال جنگ آمریکا در افغانستان و به قدرت رسیدن دوباره طالبان دیده می‌شود که آمریکا از سال های اواسط جنگ و مخصوصا سال های پسین به این نتیجه رسیده بود که امکان دوام حضور در افغانستان با ده هزار نیرو وجود ندارد. بنابراین برای اینکه هزینه های مالی و انسانی که شامل نزدیک به ۴ هزار کشته و مصرف حداقل دو تریلیون دالر می‌شود کاملا هدر نرود، در یک معامله پنهانی افغانستان را به طالبان واگذارد کرد. به این ترتیب وقایعی که از ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ آغاز شده بود پس از بیست سال دوباره به همان نقطه اولی آن که سلطه طالبان بر افغانستان و تهدید گروه های تروریستی بر جهان باشد، خاتمه یافت و معامله ننگین دوحه پایان خفت باری شد بر وقایع پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در افغانستان.

همچنین بخوانید: رئیس ستاد ارتش طالبان به بدخشان سفر کرد

اما در زمینه رابطه طالبان با امریکا؛ طالبان پس از سرنگونی در ۲۰۰۱ و با طولانی شدن حضور امریکا در افغانستان به این نتیجه رسیده بودند که تا زمانی از حمایت القاعده به صورت ظاهری دست نکشند، نمی توانند دوباره به قدرت برگردند. از سوی هم با توجه به حیثیتی شدن جنگ آمریکا در افغانستان، این کشور حداقل دست‌آورد مقابل گروه القاعده را باید به دست می آورد تا راه بازگشت و خروج از افغانستان برایش پیدا می‌شد. بنابراین دو طرف وارد معامله شدند. طالبان القاعده را به صورت ظاهری قربانی کرد و امریکا مردم و جغرافیای افغانستان را. البته این رابطه از سال ۲۰۱۱ آغاز گردید. کشته شدن اسامه بن لادن که از حامیان اصلی مالی طالبان بود، برعکس اینکه رابطه امریکا با طالبان را بیشتر به جنگ و خونریزی بکشاند، به سوی معامله سوق داد. اگر نگاهی به آمار و ارقام جنگ افغانستان داشته باشیم، این معامله کاملا واضح می‌شود. از سال ۲۰۰۱م الی ۲۰۰۴م نیروهای ائتلاف نسبت به سال‌های بعد از آن تلفات کمتری داشتند، ولی بعد از آن تلفات این نیروها رو به افزایش نهاد. در سال ۲۰۰۴م تلفات نیروهای ائتلاف ۶۰ تن بود که این تعداد در سال‌های ۲۰۰۵م، ۲۰۰۶م، ۲۰۰۷م و ۲۰۰۸م به ترتیب به ۱۲۹، ۱۹۳، ۲۲۸ و ۲۹۶ بالا رفت و در سال ۲۰۰۹م به ۵۱۶ تن رسید. سال ۲۰۱۰م نقطۀ اوج تلفات نیروهای ائتلاف در افغانستان بود. اما پس از آن رو به کاهش نهاده طوریکه در سال ۲۰۱۵ به زیر ۵۰ نفر رسید. از این رو معلوم می‌شود که معاملات امریکا و طالبان همزمان با کشته شدن اسامه، انتقال مسئولیت های امنیتی به نیروهای افغانستان در اوج جنگ مقابل نظامیان افغانستان، و کاهش تلفات نیروهای آمریکایی، همه نشان از معامله پشت پرده بین طالبان و امریکا دارد.

همچنین بخوانید: فوزیه کوفی، در نشست سالانه صلح نوبل سخنرانی خواهد کرد

همکاری طالبان و امریکا با معاملات بزرگ آغاز شد. کشته شدن اسامه بن لادن و آزادی ملابرادر چراغ سبزی بود برای آغاز روابط دوستی امریکا و طالبان. پس از این اتفاق، باوجود مخالفت بسیار شدید حکومت وقت افغانستان اما دفتر طالبان در قطر نیز در سال ۲۰۱۲ افتتاح شد‌. البته همزمان با کشته‌شدن اسامه، گفتگوهای پشت پرده برای آزادی ملا برادر از زندان پاکستان و ایجاد آدرس سیاسی برای طالبان از سوی آمریکا در جریان افتاد. همه این موارد و در نهایت وقایع سال ۲۰۲۱ و تسلیمی افغانستان در مدت یک ماه به طالبان نشان می دهد که یک دهه برای واگذاری افغانستان معامله پشت پرده در جریان بوده است.

و جمله پایانی اینکه پس از گذشت بیش از دو دهه از حمله آمریکا به افغانستان به بهانه حملات ۱۱ سپتامبر و استقرار دموکراسی و مبارزه با تروریسم؛ سرانجام این کشور به تمام تعهدات خود پشت پا زد و با نادیده گرفتن حتی پیمان استراتژیک ۱۰ ساله با افغانستان، کشور را ترک کرد و به بازی مستقیم اش با تروریسم خاتمه داد.

نوشته های مرتبط :