جنگ‌های دموگرافیک در آسیا

دسته: تحلیل
نویسنده: نسیم ساعی
1404/01/05
10:11 ق.ظ
بازدید: 20

پایگاه خبری تحلیلی روایت : جنگ‌های دموگرافیک در آسیا به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند: جنگ‌های زاد و ولد، مهاجرتی، پاک‌سازی قومی، پیش‌برد سیاست‌های هویتی، استعمار جمعیتی، جنگ‌های فرهنگی، بهداشتی و بیولوژیکی، و جنگ‌های اقتصادی دموگرافیک. این جنگ‌ها تأثیر عمیقی بر ساختار جمعیتی و سیاسی آسیا داشته و نقشه‌ی آن را در طول تاریخ به شکل‌های مختلف دگرگون کرده‌اند.

جنگ‌های دموگرافیک در آسیا به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند: جنگ‌های زاد و ولد، مهاجرتی، پاک‌سازی قومی، پیش‌برد سیاست‌های هویتی، استعمار جمعیتی، جنگ‌های فرهنگی، بهداشتی و بیولوژیکی، و جنگ‌های اقتصادی دموگرافیک. این جنگ‌ها تأثیر عمیقی بر ساختار جمعیتی و سیاسی آسیا داشته و نقشه‌ی آن را در طول تاریخ به شکل‌های مختلف دگرگون کرده‌اند.
رقابت ژئوپلیتیکی میان قدرت‌هایی مانند فرانسه، روسیه و بریتانیا که بین سال‌های ۱۸۳۰-۱۸۳۵م آغاز شد، مستعمراتی را پدید آورد که قاره‌ی آسیا را به کشورهای کوچک و نواحی تباری تقسیم کرد. در آن زمان، تزار نیکولای اول در روسیه، ویلیام چهارم در بریتانیا و لوئی فیلیپ در فرانسه قدرت را در دست داشتند. این رقابت‌ها که در قالب جنگ‌های دموگرافیک ظاهر می‌شدند، در کوهستان‌های آسیا نیز تأثیر گذاشته و آسیای بزرگ را به واحدهای کوچک‌تر تقسیم کردند.

پیامدهای جنگ‌های دموگرافیک

۱. در آسیای میانه
در آسیای میانه، گستره‌ی پهناور و تاریخی زبان فارسی به پاره‌های زبانی و قومی تقسیم شد و کشورهای جدید با ساختار اداری متمرکز پدید آمدند. در این روند، یک معادله‌ی تقسیم درصد اقوام اعمال شد؛ به‌گونه‌ای که هر کشور بر مبنای درصدی از اقوام ساکن در آن شکل گرفت و نام آن کشور نیز بر اساس قوم یا ملیت غالب تعیین شد.
نمونه‌های این کشورها به شرح زیر است:
تاجیکستان (۱۹۲۹م ایجاد شد، ۱۹۹۱م مستقل شد).
ازبکستان (۱۹۲۴م ایجاد شد، ۱۹۹۱م مستقل شد).
ترکمنستان (۱۹۲۴م ایجاد شد، ۱۹۹۱م مستقل شد).
آذربایجان (۱۹۱۸م ایجاد شد، ۱۹۹۱م مستقل شد).
ارمنستان (۱۹۲۲م ایجاد شد، ۱۹۹۱م مستقل شد).
گرجستان (۱۹۹۱م مستقل شد).
قزاقستان (۱۹۳۶م ایجاد شد، ۱۹۹۱م مستقل شد).
قرقیزستان (۱۹۳۶م ایجاد شد، ۱۹۹۱م مستقل شد).

همچنین بخوانید: در اهمیت «چگونه مردن»؛ چرا ویدیوی آخرین لحظات زندگی سنوار، غوغا کرد؟

۲. در خاورمیانه و شبه‌جزیره‌ی عرب
در خاورمیانه، مدل‌های مختلف دولت‌داری اعمال شد که در برخی موارد ساختارهای فدرالی را پایه‌گذاری کرد. نمونه‌هایی از این کشورها عبارت‌اند از:
پاکستان (۱۹۴۷م، جمهوری فدرالی).
امارات متحده عربی (۱۹۷۱م، اتحاد فدرالی پس از خروج بریتانیا).
عربستان سعودی (۱۹۳۲م تأسیس شد).
یمن (۱۹۹۰م، اتحاد یمن شمالی و جنوبی).
عراق (۱۹۳۲م مستقل شد).
سوریه (۱۹۴۶م مستقل شد).
لبنان (۱۹۴۳م مستقل شد).
اردن (۱۹۴۶م مستقل شد).
اسرائیل (۱۹۴۸م تأسیس شد).
ترکیه (۱۹۲۳م با مرزهای کنونی شکل گرفت).

۳. در آسیای جنوبی
در آسیای جنوبی، مناطق مختلفی به مستعمرات بریتانیا تبدیل شد و برخی مناطق استراتژیک مانند پنجاب، کشمیر و سرحدات هیمالیا، به نقاط محوری رقابت‌های ژئوپلیتیکی تبدیل گردیدند. این رقابت‌ها در نهایت به درگیری‌های گسترده‌ای انجامید که آثار آن تا امروز نیز ادامه دارد.

اثرات جنگ‌های دموگرافیک بر پیکربندی سرزمینی افغانستان

افغانستان در طول دو قرن گذشته، مرکز بازی‌های ژئوپلیتیکی بوده است. رقابت میان بریتانیا و روسیه برای کنترل این منطقه، پیامدهای عمیقی بر ساختار سیاسی و اداری آن گذاشت. این رقابت‌ها موجب شد تا افغانستان به منطقه‌ای حائل تبدیل شده و استقلال آن به‌طور پیوسته زیر سؤال برود.

مرزهای افغانستان چگونه تغییر کرد؟

۱. مرزهای شمالی
در پی تحدید مرزهای شمالی، اقوام تاجیک، ازبک و ترکمن که دارای اشتراکات فرهنگی و زبانی بودند، در دو سوی رود آمو از یکدیگر جدا شدند. این خط‌کشی‌های مرزی با هدف کنترل دائمی منطقه طراحی شد و امکان مداخله‌های آتی را فراهم ساخت.

نمونه‌هایی از خطوط مرزی شمال افغانستان:

خط امیر شیرعلی‌خان (۱۸۷۳م): تعیین مرزهای شمالی از زورکول تا خم‌آب بر اساس توافق میان بریتانیا و روسیه.
خط ریجوی (۱۸۸۷م): تثبیت مرزها از خم‌آب تا ذوالفقار، پس از سقوط پنج‌ده به دست روس‌ها.
معاهده‌ی درقد (۱۹۶۴م): بازگرداندن ولسوالی درقد به افغانستان.

همچنین بخوانید: چهار دلیل اصلی حمایت امریکا از اسرائیل

۲. مرزهای غربی
روند تعیین مرزهای غربی افغانستان از سال ۱۸۷۲ میلادی آغاز شد. این روند در چندین مرحله اجرا گردید و در نهایت، به تقسیم حوزه‌ی آبریز رود هلمند میان ایران و افغانستان انجامید.
نمونه‌هایی از خطوط مرزی غرب افغانستان:
مرزهای سیستان (۱۸۷۳م): تعیین مرزهای سیستان و تقسیم رود هلمند.
خط فخری (۱۹۳۵م): تعیین مرزهای شمال غربی میان افغانستان و ایران، با داوری ترکیه.
معاهده‌ی هشتادان (۱۸۸۸م): تثبیت مرز میان غوریان و خواف.
جنگ‌های دموگرافیک در آسیا، نه‌تنها مرزهای سیاسی را تغییر داده، بلکه موجب ایجاد تنش‌های قومی، زبانی و فرهنگی شده است. این جنگ‌ها همچنان ادامه دارند و در قالب سیاست‌های مهاجرتی، پاک‌سازی قومی و جنگ‌های اقتصادی ظاهر می‌شوند. افغانستان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط ژئوپلیتیکی جهان، در مرکز این تحولات قرار گرفته و همواره تحت تأثیر سیاست‌های قدرت‌های بزرگ بوده است.

نوشته های مرتبط :