در ۲۷ میزان سال ۱۳۹۷، زمانی‌که مذاکرات دوحه میان امریکا و طالبان در جریان بود، جنرال عبدالرازق اچکزی، فرمانده امنیه ولایت قندهار که سرسخت ترین مخالف طالبان در جنوب افغانستان گفته می‌شد، به شکل مرموزی پس از یک نشست امنیتی با فرمانده عمومی نیروهای امریکایی در افغانستان، کشته شد. یک فرد مهاجم که محافظ والی قندهار بود، پس از آنکه نشست امنیتی در دفتر والی قندهار پایان یافت جنرال رازق؛ فرمانده پولیس قندهار را در بیرون از دفتر هدف قرار داد. در لحظه وقوع این حمله جنرال اسکات میلر؛ فرمانده نیروهای امریکایی نیز همراه جنرال رازق بود اما به وی آسیب نرسید.
گروه طالبان آن زمان، در ابتدا در خبرنامه خود نوشته بود که جنرال رازق هدف این حمله بود؛ اما بعدا این گروه متن این خبرنامه را تغییر داد و نوشتند که فرمانده نیروهای امریکایی و جنرال رازق هردو هدف بودند.
جنرال رازق کی بود و موافقان وی چه میگویند؟
ژنرال رازق کیست؟
«عبدالرازق اچکزی» مشهور به «جنرال رازق»، متولد ۱۳۵۸ در شهرستان «اسپین بولدک» ولایت قندهار و از قوم «اچکزی» از اقوام پشتون افغانستان است. عبدالرازق در زمان تسلط طالبان به‌اسارت این گروه درآمد و سپس موفق به فرار شد در حالی که پدر و کاکایش توسط طالبان کشته شدند.
او در سال ۲۰۰۲ به نیروهای امنیتی افغانستان پیوست و فرمانده پولیس مرزی قندهار در «اسپین بولدک» مرز ناآرام افغانستان و پاکستان شد، از سال ۲۰۰۸ تلاش‌های خود را برای بیرون راندن طالبان از قندهار آغاز کرد. در سال ۲۰۱۱ پس از کشته شدن «خان محمد مجاهد» فرمانده پولیس قندهار، به‌جای او منصوب شد.
از دید موافقان؛ جنرال رازق به شدت ضد پاکستان و طالبان بود. موافقان جنرال رازق او را مردی می دانند که طی مدت فعالیتش در سمت فرماندهی پولیس قندهار عملیات‌های زیادی علیه طالبان در ولایت‌های جنوبی قندهار، زابل، ارزگان و هلمند انجام داد و موفقیت‌های زیادی کسب کرد، از همین رو، محبوبیت زیادی میان پشتون‌های جنوب داشت.
موافقان او مهمترین دست آورد او را تامین امنیت ولایت به شدت ناآرام قندهار می دانند. ولایتی که خاستگاه طالبان بود.
بسیاری از موافقان او می گویند که جنرال رازق طی هفت سال حضور در فرماندهی پلیس قندهار که از ولایت‌های مورد توجه طالبان است، موفق شد تا امنیت و آرامش نسبی را به این ولایت بازگرداند.
موافقان او می گویند که طی سال‌ها حضور جنرال رازق در قتدهار، گروه طالبان دست‌کم ۱۰ بار طرح ترور او را به‌شیوه‌های مختلف برنامه‌ریزی کرد اما هر بار این جنرال جان سالم به‌در برده بود. طالبان در یادداشتی پس از مرگ رازق نوشت: “کشته شدن دو جنرال جنایتکار طی دو روز توسط شیرمردان امارت اسلامی دستاورد کمی نیست، بلکه یک موفقیت مهم نظامی است”. اشاره طالبان همچنین به «جنرال عبدالجبار قهرمان» یکی از نامزدهای انتخابات پارلمانی افغانستان از ولایت هلمند است که چند روز قبل از رازق در انفجار بمب توسط این گروه کشته شد.
اما مخالفان جنرال رازق
مخالفان جنرال سه دسته هستند؛ دسته اول طالبان و کسانی که او را به کشتار بی رحمانه اعضای خود متهم می کند. دوم نهادهای بین المللی مدافع حقوق بشر که وی را به ارتکاب جنایت جنگی متهم کرده اند. سوم هم مخالفان سیاسی که او را به قوم‌گرایی و رفتار فاشیستی متهم کرده اند.
دسته اول؛ طالبان:
طالبان با استناد به این موضوع که جنرال رازق در سال ۲۰۱۴ به سربازانش دستور داد که هیچ اسیری را زنده نگذارند و بلافاصله بکشند، او را به رحمی متهم کردند. از این رو به صورت جدی در تلاش از بین بردن او شدند. من چندین مطلب و مقاله که اخیرا از سوی طالبان منتشر را دیدم. این گروه با استناد به بعضی مدارک مدعی هستند که جنرال رازق صدها تن از افراد ملکی را به اتهام عضویت در گروه طالبان شکنجه کرده و از بین برده است.
اخیرا هم مطلبی در سایت طالبان تحت عنوان در زندان جنرال رازق چه گذشت؟ به نقل از کسانی که گفته می شود در زندان‌های شخصی جنرال رازق زندانی بوده اند، داستان‌های ذکر کرده و وی را متهم به قساوت و جنایت جنگی کرده است.
این که این ادعاها چقدر قابل تایید و رد است، نیاز به راستایی آزمایی دارد.
دسته دوم؛ نهادهای حقوق‌بشری:
از سوی نهادهای بین‌المللی در چندین مورد جنرال رازق را متهم به نقض گسترده حقوق بشر به‌خصوص در برخورد با افراد طالبان کرده بود. در اواسط دهه ۹۰ شمسی دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی پیرامون رفتارهای جنگی ژنرال رازق او را متهم به استفاده از شیوه‌های شکنجه‌های بسیار وحشتناک کرده بود. این فرمانده قدرتمند پولیس همچنین متهم به رهبری کانال‌های مواد مخدر است. دیدبان حقوق بشر در اکتوبر ۲۰۱۷ گفت که اسم رازق با شکنجه سیستماتیک، کشتار و ناپدید شدن افراد مترادف شده‌است
در گزارش این نهاد آمده بود که «خرد کردن بیضه، پمپ کردن آب به شکم، خفه کردن و شوک‌های برقی» از شیوه‌های شکنجه او است.
کمیته ضد شکنجه سازمان ملل نیز در آن زمان گفته بود که جنرال رازق به‌دلیل اتهامات نقض شدید حقوق بشری باید تحت پیگرد قرار گیرد. رازق متهم بود که زندان‌های مخفی دارد و اسیرانش را شکنجه و سر به نیست می‌کند.
اما رازق به رویترز در همان زمان گفت: «اولاً، من زندان خصوصی ندارم و ثانیاً زندان‌های دولتی توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و سایر سازمان‌های حقوق بشر به طور منظم بازرسی می‌شوند.»
در کنار اتهامات نقض حقوق بشری، جنرال رازق متهم به تجارت مواد مخدر و فساد مالی نیز بود. نیویارک تایمز نوشت پولی که از گمرک سپین‌بولدک حیف و میل می‌شد، سالانه به ۵۵ میلیون دالر می‌رسید. طبق این گزارش، رازق این پول‌ها را صرف ریخت پاش‌های سیاسی و نظامی می‌کرد و به هیچ کسی هم پاسخگو نبود.
با این وجود اما جنرال رازق همان زمان تمام این اتهامات را رد کرده بود.
دسته سوم؛ مخالفان سیاسی جنرال رازق:
سومین دسته از کسانی‌که علیه جنرال رازق موضع داشتند و دارند، مخالفان سیاسی است که به نوعی در حکومت جمهوریت دخیل و شریک بودند.
یکی از صحبت‌های جنجال برانگیز جنرال رازق بر می‌گردد به سال ۱۳۹۵ که وی ملا عمر و ملا دادالله از رهبران طالبان را مجاهد خواند و به شدت به جبهه شمال که عموما فارسی زبان ها را شامل می شود، تاخت. اظهارات جنرال عبدالرازق در آن زمان مبنی بر مجاهد خواندن ملا دادالله و ملاعمر و همچنان انتقاد او از گفته‌های شماری از چهره‌های سیاسی و جهادی مورد نکوهش و نقد بسیاری از کاربران سیاسیون، فعالین و کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. جنرال رازق ضمن انتقاد از جبهه‌ی شمال، هشدار داد که اگر به سخنان‌شان در مورد جهاد و انحصاری کردن آن پایان ندهند، مردم لوی‌قندهار، لوی‌ننگرهار و لوی‌پکتیا در مقابل آن‌ها خواهند ایستاد.
این اظهارات جنرال رازق در یک کلپ ویدیویی پس از آن منتشر شده است که در مراسم پنجمین سالگرد ترور برهان‌الدین ربانی یکی از اشتراک‌کنندگان برنامه شعار مرگ برکرزی و مرگ بر طالب سرداد و جمعی نیز به دنبال او شعارهایش را در حضور کرزی تکرار کردند.
بسیاری از مخالفان با استناد بر همین موضع‌گیری او، رازق را متهم به رفتار فاشیستی نمودند. روز گذشته هم پس از برگزاری مراسمی از سوی شورای عالی مقاومت برای نجات افغانستان برای کشته شدن او؛ عبدالطیف پدرام رهبر حزب کنگره ملی در مطلبی نوشت: نمیدانم این افغانستان چند تا قهرمان دارد؟ این آقای رازق اچکزی را که شورای مقاومت برای نجات به حیث قهرمان‌ملی تجلیل می‌کند، دمار از روزگار تاجیکان قندهار درآورده بود. بارها نمایندگان تاجیکان قندهار به منزل من تشریف آوردند و فرمودند در زیرخانه‌های این«قهرمان» تاجیکان و دیگر آدم‌های مظلوم و بی‌گناه آزار و شکنجه می‌شوند، قلعه‌ها و زمین‌های شان به زور غصب می‌شود؛همین آقای رازق گفته بود: قهرمان من ملامحمدعمر است، تاجیکان را به کولاب روان میکنم. نکته‌ی دوم جناب خالدپشتون که ریس کمیسیون مصالحه در همین شورای نجات است و آدم منصف و محترمی هم است، یک بار در راهرو پارلمان مرا ایستاد کرد و گفت: شما بدخشانی‌ها خجالت نمی‌کشید برای یک جنایتکار در بدخشان جاده نامگذاری کرده‌اید. او یک قاتل است و مردم قندهار احترامی برای او قایل نیستند؛ در ضمن گفت: در همین شهر کابل چندین مرکز فساد دارد. و حالا قیاس کنید قهرمانی این آدم را…
جنرال‌رازق یکی از مافیای بی‌رحم کشت و قاچاق موادمخدر بود و در عین حال یک قاتل بی‌رحم. با باندهای تبهکار منطقه و منجمله باند خطرناک و تبهکار «بلک‌واتر» هم داد و گرفت داشت. هنوز مرگش در هاله‌ا‌ی از ابهام است که چطور و با دستور کی و چرا به قتل رسید؟!
با این وجود؛ در حالی‌که جنرال رازق موافقان، منتقدین و مخالفان خود داشت و دارد و کارنامه وی را هر کدام به نوعی تعبیر و تفسیر می‌کنند، او در در کنار ارشد ترین جنرال امریکایی “اسکات میلر” کشته شد. قتل او همزمان با روند مذاکرات امریکا و طالبان بر ابهامات افزود. حالا جدایی از نظرات موافقان و مخالفان او، نفس حذف او معمایی است که تاکنون ابعاد آن به درستی روشن نشده و در قبال آن تحلیل ها و تفسیرهای مختلف وجود دارد.
نویسنده: غلام رضا سادات
