«تو به‌یک عاطفه می‌مانی؛ سفری به دنیای جادویی و جاودانِ احمد ظاهر»

دسته: تحلیل
نویسنده: امید بهروز
۱۴۰۳/۰۳/۲۴
۱۱:۲۱ ق٫ظ
بازدید: 30

پایگاه خبری تحلیلی روایت : مقدمه: در سرزمین هزاران داستان، میان کوه‌های سر‌به‌فلک کشیده، دشت‌های پهناور و رودهای خرامان، نامی با طنین جادویی و صدای آسمانی بر فرازِ زمان‌ومکان به‌گوش می‌رسد؛ احمد ظاهر. این مردِ افسانه‌ای، هم‌چون ستاره‌ی تاب‌ناک، کهکشان موسیقی افغانستان را روشن کرد و به‌سانِ شهابی درخشان، زندگی‌اش در اوج زیبایی و شکوه به‌پایان رسید. داستان احمد ظاهر، داستان عشقِ بی‌پایان، هنرِ بی‌بدیل و سرنوشتی پر از رمز و راز است. داستانی‌که او را تا مرزِ اسطوره شدن رساند و این قصه را پایانی نیست. احمد ظاهر، ستاره‌ای که در آسمان موسیقی افغانستان درخشید و هم‌چون شهابی درخشان، ناگهان در اوجِ شکوه خاموش شد. در این یادداشت/مقاله، به‌داستان زندگی پرشور و تراژیک زنده‌یاد احمد ظاهرِ فقید می‌پردازیم. داستانی‌که قلب‌ها را به‌تپش می‌اندازد و ذهن‌ها را به‌حیرت وا‌می‌دارد.

مقدمه: در سرزمین هزاران داستان، میان کوه‌های سر‌به‌فلک کشیده، دشت‌های پهناور و رودهای خرامان، نامی با طنین جادویی و صدای آسمانی بر فرازِ زمان‌ومکان به‌گوش می‌رسد؛ احمد ظاهر. این مردِ افسانه‌ای، هم‌چون ستاره‌ی تاب‌ناک، کهکشان موسیقی افغانستان را روشن کرد و به‌سانِ شهابی درخشان، زندگی‌اش در اوج زیبایی و شکوه به‌پایان رسید. داستان احمد ظاهر، داستان عشقِ بی‌پایان، هنرِ بی‌بدیل و سرنوشتی پر از رمز و راز است. داستانی‌که او را تا مرزِ اسطوره شدن رساند و این قصه را پایانی نیست. احمد ظاهر، ستاره‌ای که در آسمان موسیقی افغانستان درخشید و هم‌چون شهابی درخشان، ناگهان در اوجِ شکوه خاموش شد. در این یادداشت/مقاله، به‌داستان زندگی پرشور و تراژیک زنده‌یاد احمد ظاهرِ فقید می‌پردازیم. داستانی‌که قلب‌ها را به‌تپش می‌اندازد و ذهن‌ها را به‌حیرت وا‌می‌دارد.

طلوع افسانه‌ای به‌نامِ احمد ظاهر: در یکِ صبح دل‌انگیز تابستانی، در ۲۴ خُرداد ماه/جوزا – سال ۱۳۲۵ خورشیدی، هنگامی‌که خورشید با مهربانی بر سرزمین افسانه‌ها می‌تابید، کودکی به‌دنیا آمد که صدایش قرار بود روزی دل‌های هزاران نفر را تسخیر کند و این‌گونه هم شد. دیری نگذشت که آن صدا، به‌نمادی از «عشق و شیدایی» مبدل شد.
از همان کودکی، او با صدای متفاوت و احساس عمیق، نخستین نغمه‌های زندگی‌اش را سرود. صدای او هم‌‎چون بلورهای برفی‌ای که در نور خورشید می‌درخشند، دل‌ها را نرم و روح‌ها را به‌وجد می‌آورد.

کودکی؛ جادوی نخستین نغمه‌ها: احمد در خانواده‌ای فرهنگی و هنرپرور متولد شد. پدرش، عبدالظاهر در زمان سلطنت ظاهرشاه، در پُست‌های مهم دولتی کار می‌کرد. مردی اهل دانش و هنردوست بود و مادرش قریشه نام داشت. احمد ظاهر راه موسیقی را چنان آغاز کرد که در کم‌ترین زمان، قلب‌های هزاران نفر را تسخیر نمود. در سرود‌ه‌های ظاهر و در دلِ هر نغمه‌اش، قصه‌ای از عشق و جنون نهفته بود.

جوانی؛ سفر به‌دنیای جادو: در دبیرستان/لیسه حبیبیه کابل، احمد زیر سایه‌های درختان تنومند، نخستین گام‌هایش را در دنیای موسیقی برداشت و با نخستین اجرایش در آن دبیرستان، لقبِ «بلبل حبیبیه» را گرفت. او با پشتِ‌کار فراوان و ریاضت‌های بسیار، در زودترین فرصتِ ممکن خودش را به قله‌های شامخِ موسیقی رساند و چون پرنده‌ای آزاد، در آسمان هنر به‌پرواز درآمد. صدای او، هم‌چون نسیمی دل‌نواز، به قلب‌ها نفوذ می‌کرد و او را به‌محافل موسیقی و رادیوی کابل کشاند، جایی‌که هر نغمه و سروده‌اش به‌سانِ جواهری بی‌همتا می‌درخشید.

اوجِ شهرت؛ شاه‌زاده‌ی نغمه‌ها: در دهه ۴۰ و ۵۰ خورشیدی، احمد ظاهر به اوج شهرت خود رسید. او هم‌چون شاه‌زاده‌ افسانه‌ای، با صدایی‌که از دل تاریخ و فرهنگ این سرزمین برمی‌آمد، به‌دل‌های مردم خانه کرد. سروده‌های او، چون: «”لیلی لیلی لیلی جان”، “عاشق شده‌ای ای دل” و “خدا بود یارت”»، هر یک داستانی از عشق و د‌ل‌تنگی را روایت می‌کردند/می‌کنند. هر واژه از سروده‎هایش، هم‌چون الماس درخشان بود و هر ملودی‌اش، چون نقشی بر قالیچه‌های کهن، زیبا، ظریف و بی‌بدیل.

عشق و زندگی شخصی؛ قصه‌های هزار و یک شب: زندگی شخصی احمد ظاهر، به‌سانِ قصه‌های هزار و یک شب، پُر شده‌است از عشق‌های مملو از شور و تراژدی‌های دردناک. او دو بار ازدواج کرد و از این ازدواج‌ها دو فرزند داشت/دارد، اما هرگز نتوانست آرامش را در زندگی زناشویی‌اش پیدا کند. عشق‌های احمد، هم‌چون گل‌های وحشی در بیابان، زیبا اما پر از خار بودند. همین احساسات عمیق و پیچیده، ترانه‌های او را به آثاری جاودانه و پر از رمز و راز مبدل کرد.
نبوغ و خلاقیت؛ احمد ظاهر، آفریننده‌ی نغمه‌های جاودان: احمد ظاهر با خلاقیت بی‌پایان خود، هر سروده‌ای را به شاه‌کاری هنری تبدیل می‌کرد. او با نگاهی تازه به‌موسیقی سنتی و تلفیق آن با موسیقی مدرن، توانست آن‌را با صدا و احساسات خود ترکیب کند و نغمه‌هایی خلق کند که هریک از آن‌ها داستانی از عشق، دل‌تنگی و زندگی را روایت می‌کردند. او با استفاده از شعرهای شاعران بزرگ، هم‌چون: «مولانا، حافظ، سیمین بهبهانی، بیدل، رودکی، فروغ فرخ‌زاد، رهی معیری، خاقانی، صائب تبریزی، شهریار، فرخی یزدی، استاد خلیلی و بقیه شعرای معروفِ حوزۀ پارسی کشورهای ایران، افغانستان، هند و تاجیکستان» به ترانه‌هایش عمقِ معنوی و احساسی بخشیده‌است، که تا به ام‌روز نیز بر قلب‌ها حکم‌رانی می‌کند.

همچنین بخوانید: بنت گزارش تازه خود را درباره افغانستان تا سه روز دیگر ارایه می‌کند

دست‌هایی‌که همیشه بخشنده بودند: احمد ظاهر هنگامی‌که در خیابان‌های کابل قدم می‌زد، هرگز از کنار نیازمندی بدون کمک ردر نمی‌شد. او همواره به‌دنبال فرصت‌هایی بود تا به‌دیگران کمک کند، چه از طریق اهدا کردن پول، غذا، یا حتا با نواختن موسیقی برای دل‌های شکسته. یکی‌از داستان‌های برجسته از سخاوت‌مندی احمد ظاهر، مربوط به‌زمانی است که او برای کمک به‌یک خانواده‌ی نیازمند، بدون هیچ تردیدی بخشی از درآمد خود را به آن‌ها اهدا کرد. یا همین‌طور، گفته می‌شود یکی‌از داستان‌های معروف، زمانی است که او در یک شبِ زمستانی سرد، بدون تردید کُت/کرتی گران‌قیمتش را به‌مرد فقیری‌که از سرما می‌لرزید، هدیه کرد. این رفتارهای نیکوکارانه، نه‌تنها باعث شد که او در دل مردم جای‌گاه ویژه‌ای پیدا کند، بل‌که نشان از روح بزرگ و قلب مهربان او داشت. این عمل‌کردهای سخاوت‌مندانه، تنها یک گوشه‌ای از هزاران داستانی است که از بخشندگی احمد ظاهر نقل می‌شود.

مرگِ اسرارآمیز؛ شهاب‌سنگی در شب تار: در ۲۴ خرداد ماه/جوزا – سال ۱۳۵۸ خورشیدی، مطابق به (۱۴ ژوئن ۱۹۷۹ میلادی)، درست در ۳۳مین سال‌گشتِ تولدش، احمد ظاهر به‌طرز مشکوکی در یک حادثه ترافیکی/رانندگی جان باخت. مرگ او هم‌چون شهابی در شبِ تار، ناگهان و غیرمنتظره بود. بسیاری بر این باورند که مرگ او تصادفی نبوده و دست‌های پنهانی در پس آن قرار داشتند. هنوز که هنوز است و ۴۵ سال از مرگ ظاهر می‌گذرد، مرگ او به‌سانِ معمایی حل‌نشده، در دل تاریخ باقی مانده و بر افسانه‌اش نیز افزوده‌است.

میراث و تأثیر؛ صدای جاودانه: احمد ظاهر با ترانه‌هایش پیام‌های عشق، صلح، انسانیت و هم‌دیگرپذیری را به مردمش رساند و به‌نمادی فرهنگی در افغانستان تبدیل شد. میراث او هم‌چنان در قلب و ذهن مردم افغانستان و حتا فراتر از مرزهای این کشور زنده‌ و باقی است. صدای افسون‌گر و جادویی‌اش با وجودِ همه‌ی قیودات افراطی اسلامی، هم‌چنان در کوچه‌ها و خیابان‌های کابل طنین‌انداز است و سروده‌هایش نسل‌به‌نسل منتقل می‌شوند. ظاهر در عمر/زندگی هنری کوتاه خود بیش‌از ۳۳ آلبوم منشتر کرد و در مجموع تعداد سروده‌هایش به ۴۳۰ آهنگ می‌رسد. ظاهر برعلاوۀ زبان فارسی، به‌زبان‌های: «انگلیسی، اردو/هندی و پشتو» نیز آهنگ خوانده‌است. در افغانستان او را “الماسِ شرق” و در بیرون از مرزهای کشور، به‌ویژه در آمریکا و اروپا، “الویس‌پریسلی افغانستان” می‌نامند.

همچنین بخوانید: شیعه زدایی طالبان از کتابهای دانشگاهی افغانستان

احمد ظاهر؛ ستاره‌ای که خاموش نمی‌شود: احمد ظاهر نمُرده، وی زنده‌است. آن‌چه مرده‌است، مرگِ او است، نه خودش. هرگاه سرودی از وی شنیده می‌شود، یاد و خاطره‌ای او یک‌بار دیگر زنده می‌شود. او نه‌تنها به‌عنوان یک خواننده، بل‌که به‌سانِ یک افسانه در تاریخ موسیقی افغانستان باقی مانده و باگذشتِ هر روز، بر شنونده‌ها، علاقه‌مندان و مخاطبین‌اش افزوده می‌شود.