تورکان افغانستان؛ از انزوا تا بیداری، مقاومت تا وحدت و میراثی برای فردا

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1404/08/01
9:00 ق.ظ
بازدید: 9

پایگاه خبری تحلیلی روایت : تورکان بخش بزرگی از پیکرهٔ تاریخی، فرهنگی و اجتماعی افغانستان را تشکیل می‌دهند. این قوم که ریشه در ژرفای تاریخ و تمدن منطقه دارد، آثار ماندگار و میراث‌های ارزشمندی از دانش، ادب، و هنر خویش را در جغرافیای افغانستان و فراتر از آن به یادگار گذاشته است.با شکل‌گیری جغرافیایی به نام افغانستان و روی کار آمدن نظام‌های استبدادی و انحصارگرا، نه‌تنها راه رشد و شکوفایی ملی مسدود گردید، بلکه روند طبیعی مشارکت اقوام نیز دچار اختلال شد. انحصار قدرت، حذف سیستماتیک فرهنگی، و بی‌مهری نسبت به زبان‌ها و هویت‌های قومی، زخمی عمیق بر پیکر وحدت ملی برجای گذاشت. آثار تاریخی و فرهنگی سوزانده شد، چهره‌های فرهنگی به حاشیه رانده شدند، تنوع فرهنگی، زبانی و قومی کنار رفت و سیاست‌های قومی، عدالت اجتماعی را از معنا تهی ساخت. در این میان، نقش و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای و همسایگان نیز در پرورش این چرخهٔ دردناک بی‌تأثیر نبود.

تورکان بخش بزرگی از پیکرهٔ تاریخی، فرهنگی و اجتماعی افغانستان را تشکیل می‌دهند. این قوم که ریشه در ژرفای تاریخ و تمدن منطقه دارد، آثار ماندگار و میراث‌های ارزشمندی از دانش، ادب، و هنر خویش را در جغرافیای افغانستان و فراتر از آن به یادگار گذاشته است.

با شکل‌گیری جغرافیایی به نام افغانستان و روی کار آمدن نظام‌های استبدادی و انحصارگرا، نه‌تنها راه رشد و شکوفایی ملی مسدود گردید، بلکه روند طبیعی مشارکت اقوام نیز دچار اختلال شد. انحصار قدرت، حذف سیستماتیک فرهنگی، و بی‌مهری نسبت به زبان‌ها و هویت‌های قومی، زخمی عمیق بر پیکر وحدت ملی برجای گذاشت. آثار تاریخی و فرهنگی سوزانده شد، چهره‌های فرهنگی به حاشیه رانده شدند، تنوع فرهنگی، زبانی و قومی کنار رفت و سیاست‌های قومی، عدالت اجتماعی را از معنا تهی ساخت. در این میان، نقش و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای و همسایگان نیز در پرورش این چرخهٔ دردناک بی‌تأثیر نبود.

اما تاریخ نشان داده است که فشار و انحصار، گاه نتیجهٔ معکوس می‌دهد. پس از دهه‌ها جنگ خونین و در پی شکست اتحاد جماهیر شوروی و فروپاشی نظام کمونیستی، در فضای جدید سیاسی کشور، تورکان افغانستان توانستند با کنار گذاشتن اختلافات ایدئولوژیک، دست در دست هم دهند و با تأسیس حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان، صفحه‌ای نو در تاریخ معاصر خویش بگشایند.

گرچه این حزب در مسیر خود با موجی از فشارها، تهاجمات بیرونی، و بی‌عدالتی‌های داخلی روبه‌رو شد، اما استقامت، متانت، و فداکاری فرزندان تورک، شریان‌های آن را با خون خویش آبیاری کرد. همین پایداری بود که به ظهور رهبران سیاسی و نظامی این قوم در ساختار قدرت انجامید و هویت سیاسی تورکان را در سطح ملی تثبیت نمود.

با این همه، در دوران جمهوریت نیز، بی‌عدالتی و انحصار قدرت تداوم یافت و بار دیگر فرصت تاریخی برای بازسازی نظام عادلانه از دست رفت.

تجلیل از روزهای تاریخی و ملی زبان اوزبیکی در دو دههٔ گذشته – از جمله چهاردهم جدی، روز به‌رسمیت‌شناسی زبان اوزبیکی در قانون اساسی، و بیست‌ونهم میزان، روز ملی زبان اوزبیکی – نماد بیداری فرهنگی و خودآگاهی اجتماعی این قوم است. برگزاری این مناسبت‌ها، آن‌هم در برابر انحصار و تنگ‌نظری سیاسی، بیانگر اراده‌ای پولادین است برای حفظ، ترویج، و گسترش زبان و فرهنگ اوزبیکی در افغانستان.

امروز نیز، تورکان افغانستان در مسیر بیداری و عدالت‌خواهی گام برمی‌دارند. آنان باور دارند که آیندهٔ روشن کشور در گرو گذار از نظام فرسوده و متمرکز فعلی به‌سوی ساختار غیرمتمرکز و فدرالی است؛ ساختاری که در آن، همهٔ اقوام و گروه‌های ملی افغانستان بتوانند در سایهٔ عدالت اجتماعی، حقوق شهروندی، و تفاهم ملی، در قدرت و ثروت سهیم باشند و کشور را از حاشیهٔ استبداد به مرکز مردم‌سالاری و همزیستی متمدنانه برسانند.

نوشته های مرتبط :