تقابل طالبان با پاکستان تا کجا پیش خواهد رفت؟

دسته: مصاحبه
نویسنده: ضیا ضیایی
1403/10/16
11:25 ق.ظ
بازدید: 15

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در روزهای اخیر و در ادامه تنش میان طالبان و دولت پاکستان بر سر حمایت طالبان از تی تی پی و ایجاد ناامنی در پاکستان، دو طرف تهدیدهای را علیه همدیگر مطرح نموده و در کنار اتفاقات میدانی، جنگ لفظی و رسانه‌ای نیز داغ‌تر از گذشته شده است. چند روز اخیر در تاریخ روابط طالبان و پاکستان روزهای پر تنش بوده است که شکل تقابل از کنایه و اظهارات غیر مستقیم به تهدید مستقیم تبدیل شده است.

در روزهای اخیر و در ادامه تنش میان طالبان و دولت پاکستان بر سر حمایت طالبان از تی تی پی و ایجاد ناامنی در پاکستان، دو طرف تهدیدهای را علیه همدیگر مطرح نموده و در کنار اتفاقات میدانی، جنگ لفظی و رسانه‌ای نیز داغ‌تر از گذشته شده است. چند روز اخیر در تاریخ روابط طالبان و پاکستان روزهای پر تنش بوده است که شکل تقابل از کنایه و اظهارات غیر مستقیم به تهدید مستقیم تبدیل شده است.
این اظهارات از سوی چند مقام ارشد پاکستان و طالبان بیان شده که در چند گزینه قابل توجه است:
۱. روز گذشته در یکی از بی پرده ترین اظهارات، ‏شهباز شریف نخست وزیر پاکستان گفته است که که از آن سوی مرز به پاکستان (افغانستان) حمله می‌شود، پاسخ دندان‌شکن دادیم و می‌دهیم.
نخست‌وزیر پاکستان در نشست «کمیته مرکزی طرح ملی» با اشاره به افزایش حمله‌های تحریک طالبان پاکستان هشدار داد که این کشور به حمله‌ها از آن‌سوی مرزها پاسخ قاطعانه داده و خواهد داد. این اظهارات نخست وزیر پاکستان یکی از بی پرده ترین اظهارات تاکنون علیه طالبان بوده که بیان شده است.
۲. همزمان با ادامه تنش، وزیر اعلی سابق ایالت پنجاب پاکستان اعلام کرد که دولت پاکستان بر اساس سیاست جدید خود، از تاجیک‌ها و ازبک‌ها برای مقابله با امارت اسلامی افغانستان حمایت خواهد کرد.
«نجم سیتهی» در اظهاراتی تصریح کرد سفر اخیر رئیس سازمان اطلاعات ارتش پاکستان(آی‌اس‌آی) به تاجکستان به خاطر ایجاد رابطه و حمایت از جبهه مقاومت علیه امارت اسلامی افغانستان بود. این سیاستمدار پاکستانی گفته که این نخستین بار است که پاکستان یک سیاست واضح در قبال افغانستان اتخاذ کرده و این ابتکار رئیس جدید آی‌اس‌آی است. وی با ذکر وقایع تاریخی با نام بردن از احمد شاه مسعود قهرمان ملی کسور و جنرال دوستم گفته در افغانستان همیشه تنازع قدرت میان تاجیک‌ها و ازبک‌ها با پشتون‌ها وجود داشته است.
۳. در یکی دیگر از اظهارات مقام های پاکستان علیه طالبان، آصف ‏دُرانی نماینده پیشین این کشور در واکنش به سخنان چند روز قبل عباس استانکزی معین وزارت خارجه طالبان گفته است که “انتحار خوب نیست؛ به نسلِ آینده زندگی را آموزش بدهیم”
دُرانی پس از یورش های هوایی پاکستان بر پکتیکا گفته بود که تحریک طالبان پاکستان خط قرمز اسلام‌آباد است و هیچ‌کس نباید اجازه گذشتن از آن را داشته باشد. درانی درباره ی یورش های تلافی‌جویانه پاکستان بر پکتیکا نگاشته بود: «باید درس عبرتی برای دوستان و برادران طالبان افغانستان باشد». در پاسخ آن عباس استانکزی پاسخ داده بود: «هر کسی که با نیت بد به ما و کشور ما نگاه کرده، چشمانش را با خشم زیاد بیرون کشیده‌ایم».
۴. در سوی مقابل (طالبان) اما جنگ لفظی را شیرمحمد عباس استانکزی، معاون وزارت خارجه طالبان بر عهده دارد. وی روز گذشته با رجزخوانی خطاب به پاکستان اظهارداشت: امروز در میان همسایگان ما کشورهایی هستند که به تسلیحات خود افتخار می‌کنند و ادعا دارند که امارت در برابر سلاح‌های آن‌ها هیچ است. وی گفت: می‌خواهیم به آن‌ها بگوییم نام‌هایی که بر روی سلاح‌های خود گذاشته‌اید، نام افرادی است که همین‌جا در میان ما حضور دارند. اگر تنها پنج پسر از محمود (غزنوی)، بابر و ابدالی را از این مرز به سمت شما رها کنیم، حتی اقیانوس هند نیز قادر به متوقف کردن آنها نخواهد بود.
با این حال، طالبان بین دولت پاکستان و طالبان پاکستانی، کدام یک‌ را انتخاب خواهند و چه گزینه‌های دارند؟
در حالی‌که نقش دولت و نظامیان پاکستان را در به وجود آوردن و به قدرت رسیدن طالبان هیچ کسی نمی تواند انکار کند، اما فعلا با تشدید حملات تی تی پی روابط دو طرف به ظاهر بسیار متشنج و غیر دوستانه پیش می‌رود. این تنش در روابط پس از وقوع سه مسئله جدی در پاکستان (برکناری عمران خان، به حاشیه کشاندن مولانا فضل الرحمن و تشدید حملات تی تی پی) افزایش یافت.
این‌که طالبان از بین دولت پاکستان و تی تی پی، کدام یک را انتخاب می‌کند و این تقابل به کدام سمت و سو می رود؟؛ اول این‌که طالبان پاکستانی متأثر از اندیشه های دیوبندیه و بعضا متعلم مدارس حقانیه هستند. آنها پیوند فکری، ایدئولوژیکی و حتی عاطفی عمیقی با طالبان افغان دارند. در بیست سال حکومت کرزی و غنی و حضور امریکا در افغانستان دوشادوش طالبان افغان جنگیدند، ترور کردند، قربانی دادند و عمیقاً رفیق و همرزم بودند. طالبان پاکستانی با رهبران طالبان افغان در چندین نوبت و مقطع بیعت کرده و امیر جداگانه ای نداشته اند. یعنی فرماندهان ارشد تی‌تی‌پی در بیعت با ملاعمر، ملا دادالله، ملامنصور و ملا هبت‌الله بوده و هستند.از سوی هم آنها حکومت و نظام پاکستان را وابسته و غیراسلامی می دانند و خواهان برپایی حکومت اسلامی در مجاورت امارت اسلامی طالبان و نهایتا حکومتی اسلامی واحد بین این جغرافیا هستند. آنها با سایر گروههای جنگی شامل القاعده و تروریست های آسیای میانه پیوند ناگسستنی دارند و آرزو دارند با ساقط نمودن نظام سیاسی به زعم آنان “کفری” پاکستان، ضمن برپایی حکومت اسلامی، به سلاح های استراتژیک و اتمی پاکستان دست یابند تا به زعم خود بتوانند حکومت مقتدر اسلامی را در برابر دنیای کفر و “روافض” ایجاد کنند. از طرف دیگر میان اکثریت طالبان افغان و پاکستانی پیوند خانوادگی و قومی وجود دارد و این پیوند همان‌گونه که می‌دانیم، در مناسبات قبیلوی پشتون ها بسیار مهم است. بنابر‌این از این زاویه این به نظر نمی رسد که طالبان به آسانی حمایت و همراهی با طالبان پاکستانی را کنار بگذارند.
اما از سوی دیگر، طالبان افغان نیز در حالی‌که در این آرزو و خیال پردازی با تی تی پی هم عقیده هستند؛ اما مشکل رهبران طالبان افغان اینست که آنها در داخل پاکستان منافعی دارند و سرمایه و زندگانی که به سختی می توانند خود را از آن، رها بسازند. طالبان افغان در ظهور و بروز تا به قدرت رسیدن و … همه را مدیون ارتش و دولت پاکستان هستند. یعنی علاوه‌ بر این‌که شاخص ترین افراد طالبان از محمدیعقوب مجاهد وزیر دفاع این گروه تا حقانی‌ها و … همه در پاکستان خانه و زندگی دارند، در واقع به قدرت رسیدن و حکومت امروز شان را نیز مدیون حمایت های پاکستان هستند. بنابر این قطع روابط با پاکستان هم دشواری های خود را دارد.
نکته اخیر اما؛ در حالی‌که بعضی از تحلیل‌گران، تقابل دولت و ارتش پاکستان با تی تی پی و همچنین طالبان افغان را بازی جدید پاکستان و دو طرف برای مقاصد چون دریافت کمک از غرب عنوان کرده اند. اما نکته این است که اگر این تنش حتی بازی سیاسی از سوی پاکستان باشد، بازهم بخش اصلی از بدنه طالبان افغان و پاکستانی غافل از این بازی‌ها بوده و آنان باورمند جنگ عقیدتی هستند. از این رو به نظر نمی رسد که دولت و ارتش پاکستان خود خواسته جنگ را داخل کشور شان برای دریافت کمک شعله‌ور کنند.
بنابراین امروز شرایط دشوار و تصمیم گیری سخت پیش روی طالبان قرار دارد. از یک سو دولت پاکستان قرار دارد که پدر معنوی طالبان می باشد و در ایجاد و تمویل این گروه دست دارد. از سویی هم گروه تی تی پی که پیوند قبیلوی و فکری با این گروه دارد. به نظر می رسد در صورت ادامه حمایت طالبان افغان از تی تی پی، پاکستان به طور جدی سراغ مخالفان طالبان برای سرکوب این گروه برود.