تحرک جدید روسیه و کشورهای همسایه؛ افغانستان دوباره به میدان جنگ نیابتی شرق و غرب تبدیل می شود؟

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1403/09/06
11:25 ق.ظ
بازدید: 19

پایگاه خبری تحلیلی روایت : روز گذشته هیئت بلند پایه روسی به رهبری سرگئی شویگو دبیرکل شورای امنیت ملی این کشور، به کابل سفر نموده و با مقامات ارشد طالبان دیدار و گفتگو کرد. این مقام روسی در دیدار با شماری از مقام‌های طالبان ضمن تاکید بر گسترش روابط اقتصادی و سیاسی، گفته است که در آینده نزدیک نام امارت اسلامی را از فهرست سیاه روسیه حذف خواهند کرد.

روز گذشته هیئت بلند پایه روسی به رهبری سرگئی شویگو دبیرکل شورای امنیت ملی این کشور، به کابل سفر نموده و با مقامات ارشد طالبان دیدار و گفتگو کرد. این مقام روسی در دیدار با شماری از مقام‌های طالبان ضمن تاکید بر گسترش روابط اقتصادی و سیاسی، گفته است که در آینده نزدیک نام امارت اسلامی را از فهرست سیاه روسیه حذف خواهند کرد.

با این حال اما زمان سفر هیئت روس به کابل و همچنین حضور دبیر شورای امنیت ملی روسیه در نوع خودش بسیار جالب است. این سفر بدون شک در کنار نزدیکی روسیه با طالبان، پیام‌های دارد. زیرا اولا رقابت‌های میان آمریکا و روسیه در موضوعات مختلف جهانی و منطقه‌ای که بعضاً در راستای ادامه دیدگاهی مشابه جنگ سرد است، میان دو کشور همچنان وجود دارد؛ بنا به موجب بروز تنش‌های متعددی در روابط واشنگتن و مسکو، به خصوص در سال‌های اخیر، دو کشور در فکر گسترش حوزه نفوذ خود بوده اند. در میان اختلاف نظر مسکو و واشنگتن در خصوص موضوعاتی نظیر گسترش ناتو به شرق، جنگ اوکراین، سوریه و یمن، تصویب تحریم علیه روسیه و انزوای این کشور…؛ پس از خروج افتضاح امریکا از افغانستان و نقش پررنگ‌تر روسیه در مناسبات با طالبان، موضوع افغانستان نیز به نوعی به عرصه رقابت و کشمکش میان آمریکا و روسیه تبدیل گشته و با آمدن ترامپ احتمال تبدیل آن به میدان بازی بزرگ جدید توسط قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وجود دارد. سفر هیئت روس هم از یک طرف می تواند بر اساس همین واقعیت‌ها قابل تعریف باشد.
از سویی دیگر، خروج امریکا از افغانستان، فرصت جولان بیشتر به روسیه و چین در افغانستان را داد. اینکه روسیه پس از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان به تدریج روابط خود با این گروه را افزایش داد، سفیر طالبان را در سفارت افغانستان در روسیه پذیرفت، طرح خروج طالبان از لیست سازمان‌های تروریستی خود را روی دست گرفت و اکنون نیز طبق گفته دبیر شورای امنیت اش روابط سیاسی و تجاری خود با طالبان را بیش از پیش گسترش می‌دهد، در نفس کار نشان از فرصت یابی روسیه در تحولات افغانستان پس از خروج امریکا است. اما مساله اینجاست که طالبان از سویی هم با امریکا توافق‌نامه دارد و همچنین میلیون‌ها دالر کمک نقدی از این کشور دریافت می کند.
با این وجود، در شرایط که ترامپ تا چند هفته دیگر به کاخ سفید بر می‌گردد و روسیه درگیر جنگ اوکراین است؛ نزدیکی روسیه به طالبان از چند جهت قابل تامل است: اول این‌که روسیه پس از پایان حضور امریکا در افغانستان فرصت را مغتنم شمرده و با برقراری روابط با طالبان خواست/ می‌خواهد به لحاظ سیاسی حضور خود در افغانستان را بیشتر کند. چیزی که در بیست سال گذشته برای روسیه مقدور نبود زیرا امریکا و حکومت تحت حمایت آن هیچ‌گاهی دل خوش برای نزدیک شدن سیاسی روسیه با افغانستان نشان نمی‌دادند.
نکته دیگر این‌که روسیه با توجه به جنگ اوکراین و انزوای که از سوی کشورهای غربی بالای این کشور اعمال شده و همچنین صف بندی دوباره کشورها، می‌خواهد از طریق ایجاد یک اجماع و ائتلاف منطقه‌ای طالبان را در محور شرقی نگهدارد. چنانچه بارها مقامات روس یکی از اهداف روسیه از نزدیک شدن با طالبان را ایجاد یک هماهنگی با شرکای منطقه‌ای روسیه در قبال افغانستان بیان کرده اند.
با این وجود، اگر وضعیت بین‌المللی افغانستان را پیش از خروج امریکا از افغانستان و پس از آن بررسی کنیم، مشخص می‌شود که افغانستان در دوران حضور امریکا در محور غرب قرار داشت. اما پس از خروج امریکا و حاکمیت طالبان افغانستان در یک وضعیت مبهم به لحاظ جناح‌بندی بین‌المللی قرار گرفت. روسیه با استفاده از فرصت در صدد پر کردن چنین خلایی شده است. روس‌ها به این مسئله واقف اند که اگر افغانستان را به‌حال خود رها کنند، کشور‌های‌ غربی بویژه امریکا با ارسال بسته‌های دالر دوباره شروع به نزدیک شدن به افغانستان کنند که در آن صورت دوباره وضعیت بیست سال گذشته تکرار خواهد شد. بنابراین روسیه با توجه به شرایطی که در جنگ اوکراین دارد و احتمال مذاکره مستقیم با ترامپ، گام‌های اولیه در راستای نزدیک شدن به افغانستان را برداشته و کشور‌های‌ دیگر به‌خصوص آسیای مرکزی را نیز تشویق می‌کند که در این راه با آن همراه باشند. البته در این موضع کشور چین به شمول کشور‌های‌ آسیای مرکزی و ایران نیز با روسیه همنوا بوده و در راستای ایجاد یک ائتلاف منطقه‌ای که بتواند افغانستان را در محور خود نگه‌ دارد مشترکاً‌ کار می‌کنند. هرچند که تاکنون این کشورها چندان موفق نبوده اند.اما نکته‌ی را که نباید فراموش کرد، این‌که؛ طالبان رابطه با امریکا را نسبت به کشورهای منطقه و همسایه منجمله چین، روسیه و ایران ترجیح می‌دهد. زیرا پس از توافق سیاسی دوحه، در یک لایه‌ی پنهان رابطه، تمام تجهیزات نیروهای آمریکایی و ارتش افغانستان در ۱۵ اگست، در اختیار طالبان قرار گرفت. طبق شواهد، حتی کمک‌های مالی سالانه آمریکا به ارتش و پولیس افغانستان همچنان در اختیار دولت طالبان قرار می‌گیرد. گزارش‌های بانک مرکزی افغانستان و رسانه‌ها نیز نشان می‌دهد که بسته‌های ۴۰ و ۶۰ و ۸۰ میلیون دالری تحت عنوان کمک‌های بشردوستانه، به‌صورت هفتگی توسط دولت آمریکا به بانک مرکزی افغانستان تحویل داده می‌شود؛ از طرفی هم در ماه میزان سال گذشته وزارت خارجه آمریکا ۲۰۸ میلیون دالر را از طریق دفتر کمک‌های بشردوستانه آمریکا و ۱۹۹میلیون دالر دیگر را از طریق دفتر جمعیت پناهندگان و مهاجرین آمریکا برای طالبان ارسال کرد. در مجموع پس از تسلط طالبان بر افغانستان، دولت آمریکا، حدود ۳ میلیارد دالر تحت عنوان کمک به طالبان فرستاده است. بدیهی است که کمک‌های نقدی آمریکا به گروه طالبان، بشردوستانه نبوده و بر چانه‌زنی‌های سیاسی و رابطه پنهان آمریکا و طالبان بی‌ارتباط نیست.
طالبان در روابط به کشورهای مانند چین، روسیه و ایران، بیشتر دنبال امتیازگیری از امریکا و غرب هستند. بدون تردید به محض اینکه طالبان تا اندازه‌ای قدرت و مشروعیت به دست آورند با برنامه‌های امریکا خود را هماهنگ می کند. این در حالی است که کشورهای منطقه، به زعم خودشان خواهان یک دولت همسو با آنان و مخالف امریکا و غرب در افغانستان هستند و مسئله امنیت منطقه و افغانستان را امری به هم پیوسته می‌پندارند و معتقدند که هر نوع حضور اطلاعاتیِ دوباره آمریکا در افغانستان، بر امنیت و نظم منطقه‌ای تأثیرات منفی و نگران‌کننده خواهد داشت.
بدیهی است که گروه طالبان به دلیل نیازهای شدید مالی و خدمت بزرگ امریکا در زمینه تحویل قدرت به آنان، همچنین با دریافت دالر‌های واشنگتن، در همسویی بیشتر با امریکا حرکت کند و تعامل با آمریکا را بر تعامل با منطقه ترجیح دهد.
تکاپوی روسیه و کشورهای همسایه همزمان آمدن ترامپ و سیاست مبهم وی در قبال افغانستان، نشان از این دارد که کشورهای همسایه و منطقه نگران هستند که مبادا ترامپ با طالبان وارد معامله شده و نقش این کشورها در افغانستان را دوباره ضرب صفر کند.

همچنین بخوانید: منبابع: انفجار در قرارگاه طالبان در پنجشیر،۳۰ کشته و چندین زخمی بر جاگذاشت

نوشته های مرتبط :