تبصره‌ی بر کتاب تاریخ بی‌خردی

دسته: تحلیل
نویسنده: احسان کاوه
1403/07/17
9:45 ق.ظ
بازدید: 88

پایگاه خبری تحلیلی روایت : تاریخ بی‌خردی، نوشته باربارا تاکمن، یکی از برجسته ترین تحلیلی ها در زمینه تاریخ است که به بررسی اشتباهات فاحش و مکرر قدرت‌ های سیاسی در طول تاریخ می ‌پردازد. باربارا تاکمن در این کتاب (تاریخ بی‌خردی) نشان می‌دهد که چگونه تصمیمات نادرست و بی‌خردانه، حتی با وجود دسترسی به اطلاعات صحیح و هشدارهای لازم، باعث شده‌ اند که جوامع به سمت نابودی حرکت کنند. این کتاب، با ارائه نمونه‌ های تاریخی متعدد از جمله سقوط شهر تروا و شکست‌های نظامی و سیاسی در جنگ ویتنام، بیانگر این حقیقت است که بی‌خردی نه از جهل، بلکه از لجاجت، تعصب، غرور و ناتوانی در گوش ‌دادن به مشاوره‌ های خردمندانه ناشی می‌شود. تاکمن در این اثر تلاش دارد تا نشان دهد که رهبران و دولت‌ ها چگونه، علیرغم درک و آگاهی از پیامدهای منفی تصمیماتشان، به اتخاذ سیاست‌ های بی‌خردانه ادامه می‌دهند. او با برجسته کردن نمونه ‌های تاریخی، از بی‌خردی به عنوان یکی از

تاریخ بی‌خردی، نوشته باربارا تاکمن، یکی از برجسته ترین تحلیلی ها در زمینه تاریخ است که به بررسی اشتباهات فاحش و مکرر قدرت‌ های سیاسی در طول تاریخ می ‌پردازد. باربارا تاکمن در این کتاب (تاریخ بی‌خردی) نشان می‌دهد که چگونه تصمیمات نادرست و بی‌خردانه، حتی با وجود دسترسی به اطلاعات صحیح و هشدارهای لازم، باعث شده‌ اند که جوامع به سمت نابودی حرکت کنند. این کتاب، با ارائه نمونه‌ های تاریخی متعدد از جمله سقوط شهر تروا و شکست‌های نظامی و سیاسی در جنگ ویتنام، بیانگر این حقیقت است که بی‌خردی نه از جهل، بلکه از لجاجت، تعصب، غرور و ناتوانی در گوش ‌دادن به مشاوره‌ های خردمندانه ناشی می‌شود. تاکمن در این اثر تلاش دارد تا نشان دهد که رهبران و دولت‌ ها چگونه، علیرغم درک و آگاهی از پیامدهای منفی تصمیماتشان، به اتخاذ سیاست‌ های بی‌خردانه ادامه می‌دهند. او با برجسته کردن نمونه ‌های تاریخی، از بی‌خردی به عنوان یکی از الگوهای تکرار شونده در رفتار قدرت‌ های سیاسی نام می برد. این کتاب نه ‌تنها یادآوری می‌کند که تاریخ پر از اشتباهات بزرگ است، بلکه هشدار می‌دهد که این اشتباهات می ‌توانند در آینده نیز تکرار شوند. تاکمن از بی‌خردی به معنای نوعی از تصمیم‌ گیری یاد می کند که علیرغم وجود شواهد روشن و قاطع در مورد پیامد های منفی آن، همچنان اجرا می ‌شود. به عبارتی دیگر، این نوع تصمیم‌ گیری نتیجه غلبه منافع خاص، ایدئولوژی‌ ها یا نادانی بر منطق و عقلانیت است. تاکمن بر این باور است که بی‌خردی سیاسی نه تنها ناشی از عدم دسترسی به اطلاعات نیست، بلکه در بسیاری از موارد اطلاعات و تحلیل‌ های کافی در دسترس هستند، اما قدرت‌ ها به دلیل تعصبات فرهنگی یا ایدئولوژیک یا حفظ منافع خاص، توجه به ان ها نمی کنند.

جنگ تروا

تاکمن در نخستین مثال تاریخی خود به جنگ تروا اشاره می ‌کند. شاید یکی از معروف ‌ترین داستان‌ ها در این کتاب است که نقطه عطف نبرد یونانیان با تروجان‌ها را روات می کند، که ماجرای حیله یونایان (اسب چوبی) که باعث سقوط شهر تروا شد. با وجود هشدارهایی که از طرف خردمندان شهر به حاکمان تروجان‌ ها داده شده بود، آن‌ها تصمیم گرفتند که اسب چوبی، هدیه‌ای از دشمن، را وارد شهر کنند، و خردمند شهر را برای بی احترامی به هدیه‌ی که می‌ پنداشتند از طرف خدایان المپوس نشین به پاس ایستادگی برای شان داده شده، اعدام کردند. تاکمن از این داستان به عنوان مثالی برای غرور و ناتوانی در گوش دادن به هشدارهای منطقی استفاده می‌کند. داستان جنگ تروا که به عنوان یکی از اسطوره ‌های مشهور یونان باستان شناخته می‌شود، نمونه‌ای از تصمیمات نظامی و سیاسی کورکورانه است. در این جنگ، ارتش یونان به مدت ده سال پشت دیوار های تروا تلاش کرد تا وارد شهر شودند، اما موفق نبودند و پس از سال ها نبرد بیهوده، به هيله گری روی آوردند و با استفاده از اسپ چوبی وارد شهر شدند. از نظر تاکمن، این جنگ نه تنها نمونه‌ای از بی‌خردی نظامی است، بلکه نشان‌ دهنده این است که چگونه تعصبات فرهنگی و ایدئولوژیک می‌تواند به تصمیمات غیر منطقی و ویرانگر منتهی شود. در طول این جنگ، رهبران یونانی نه به دنبال راه‌ حل‌ های دیپلماتیک بودند و نه به تحلیل واقع‌گرایانه از قدرت دشمن توجه داشتند. به جای آن، آن‌ ها به خاطر غرور ملی و باور های اساطیری و فرهنگی خود، اسپ چوبی که یوناینان در ميدان جنگ جا گزاشته بودند را هدیه مقاومت ده ساله از طرف خدایان المپوس نشین فرض کردند، و هزینه‌ سنگینی را بابت‌اش به جان خریدند. این ماجرا نشانگر این است که اشتباهات نظامی نه تنها بر پایه محاسبات استراتژیک بلکه گاه بر پایه انگیزه ‌های غیرمنطقی مانند غرور و تعصب بیجا شکل می‌ گیرند. برای فهم عمیق ‌تر تعاملات بین فرهنگ، سیاست و جنگ می توان نبرد تروارا به عنوان یک نمونه‌ی از بی‌خردی در دل تاریخ بررسی کرد.

همچنین بخوانید: شکست‌ هیمنه آمریکا در مواجهه با چین، ایران و روسیه و نظم نوین

شکست کلیسا و پیروزی جنبش روشنگری

در دومین بخش تاکمن به بررسی سیاست ‌های کلیسای کاتولیک در دوران رنسانس و درگیری آن با جنبش اصلاحات پروتستانی می‌ پردازد. در این دوره، کلیسا به جای پاسخ به تغییرات اجتماعی و سیاسی که در پی جنبش روشنگری به راه افتاده بود با تعصب بی جا و سخت‌ گیری شدید برای کنترول جامعه و حفظ قدرت خود پرداخت. یکی از مهم ‌ترین مثال‌ های بی‌خردی در این دوره، نحوه برخورد کلیسا با جنبش اصلاحات پروتستانی است که منجر به شکاف عظیم در دنیای مسیحیت شد. کلیسای کاتولیک به رغم هشدارها و انتقادات متعدد نسبت به فساد و ناتوانی در اصلاحات، به جای اصلاحات داخلی و پذیرفتن نقدها، با سرکوب و تعصب به مقابله با این جنبش پرداخت. این سیاست‌ های سخت‌گیرانه نه تنها در کنترول اعتراضات موفق نبود بلکه باعث گسترش جنبش پروتستان، به کشورهای متعددی از جمله آلمان و انگلستان شد و این کشور ها به طور کامل از زیر نفوذ کلیسا رم خارج شوند.

بی‌خردی سیاسی کلیسا در این بود که نه تنها از فرصت ‌های اصلاحات استفاده نکرد، بلکه با پافشاری بر حفظ وضع موجود و قدرت مطلق خود، شرایط را برای زوال قدرتش فراهم کرد. این جا چگونه‌گی مواجه غیر عقلانی نهادهای قدرت را با تغییرات اجتماعی و تاکید بر حفظ وضعیت موجود به جای سازگاری با شرایط جدید را شاهد هستیم و این که این وظعیت چگونه در نهایت زمینه‌ شکست و فروپاشی دستگاه عریض و طویل کیسای رم را فراهم می‌ کند .

مقاومت در برابر تغییر در سیاست‌ های استعماری

همچنین بخوانید: مظنون سوءقصد نافرجام علیه دونالد ترامپ کیست؟

یکی از نمونه ‌های بی‌خردی که تاکمن به آن اشاره می‌کند، سیاست‌ های امپراتوری بریتانیا در مواجهه با انقلاب مستعمره نشینان آمریکا شمالی است. اموراتوری بریتانیا به رغم هشدار های متعدد از سوی مستعمرات آمریکایی و حتی برخی از سیاستمداران خودی، به سیاست ‌های سرکوب ‌گرانه مالیاتی‌ اش ادامه داد. این سیاست‌ ها نه تنها باعث کاهش محبوبیت امپراتوری در میان مستعمرات شد، بلکه به طور مستقیم به وقوع انقلاب و جدایی مستعمرات آمریکایی از امپراتوری بریتانیا منجر شد. تاکمن بی‌خردی بریتانیا را در این می داند که علی‌ رغم تمام شواهد و تحلیل‌ ها،که حاکی از نارضایتی شدید مستعمره نشینان بود نتوانست از سیاست‌ های غلط خود دست بکشد و به جای اتخاذ رویکردی انعطاف ‌پذیر و متناسب با خواسته ‌های مستعمرات، به فشار ها و اخز مالیات ‌های سنگین ادامه داد. این نوع از بی‌خردی نشان‌ دهنده ناتوانی دولت ‌ها در پذیرش تغییرات اجتماعی و سیاسی است و نشان می‌دهد که چگونه مقاومت در برابر اصلاحات و تغییرات می‌تواند به فروپاشی امپراتوری ‌ها منجر شود. قدرت‌ های سیاسی که به خواسته ‌های اجتماعی و نیازهای زمانه پاسخ نمی‌دهند، محکوم به شکست هستند. انقلاب آمریکا نمونه‌ای از این است که چگونه قدرت‌ های استعماری یا استبدادی می‌توانند به دلیل ناتوانی در سازگاری با شرایط جدید، و پزیرش حقایق میدانی از دست بروند.

نماد بی‌خردی مدرن

آخرین و شاید یکی از بارز ترین مصادیق بی‌خردی در تاریخ معاصر که تاکمن به آن پرداخته است، جنگ ویتنام است. ایالات متحده آمریکا علیرغم هشدار ها و تحلیل‌ های فراوان از ناکارآمدی و هزینه‌ بر بودن ادامه جنگ در ویتنام، به این جنگ ادامه داد. رهبران آمریکا، به دلیل تعصبات و توهم سیاسی که از پی‌ پیروزی در جنگ دوم جهانی به دست اورده بودند و از ترس از دست دادن اعتبار جهانی، به یک جنگ طولانی و ویرانگر برای جلوگیری از نفو‌ذ کمونیزم در جهان کشیده شد که در نهایت به شکست ویتنام جنوبی و عقب‌ نشینی مفتضهانه نیروهای آمریکایی انجامید. بی‌خردی دولت مردان آمریکا در این است که علیرغم شواهد روشن از ناکارآمدی سیاست ‌های جنگی، به دلیل ایدئولوژی ضد کمونیسم و ترس از شکست در مقابل نفوذ آن، همچنان به این جنگ ادامه دادند. و این جا می توان دید که چگونه قدرت‌ های بزرگ می‌توانند به خاطر ترس از شکست یا حفظ اعتبار بین ‌المللی، علارغم تحلیل های دلسوزانه نخبگان دانشگاه‌ی و واقعیت های میدانی وارد جنگ‌ هایی شوند که هیچ سودی برای آن‌ ها ندارد و تنها منجر به تلفات انسانی و اقتصادی فراوان می‌شود.

همچنین بخوانید: نماینده‌گان امریکا و پاکستان در مورد مهاجران و پناهجویان افغانستانی گفت‌وگو کردند

بی‌خردی در طول تاریخ بارها و بارها تکرار شده است. رهبران و قدرت‌ های سیاسی، به جای گوش دادن به بیانات منطقی و داده‌ های میدانی، اغلب به دلیل تعصبات ایدئولوژیک یا حفظ منافع خاص به اتخاذ تصمیمات اشتباه بار ها و بارها دست زده اند. رسالت باربارا تاکمن در این کتاب شان دادن این است که بی‌خردی نه تنها مختص به گذشته ، بلکه در هر زمان و مکان دیگر می‌تواند نمود یابد. وقتی که قدرت‌ های سیاسی قادر به پاسخگویی به تغییرات اجتماعی و سیاسی نیستند، ممکن است همان اشتباهات تاریخی را تکرار کنند.

نویسنده: احسان کاوه

نوشته های مرتبط :