تاجیکان بامیان؛ از شکوه تاریخی تا گم‌نامی

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1404/01/16
11:07 ق.ظ
بازدید: 200

پایگاه خبری تحلیلی روایت : تاجیکان بامیان، یکی از گروه های مهم قومی است که این ولایت سکونت دارند. تاریخ حضور تاجیکان در بامیان به اندازه تاریخ تمدن این ولایت است. حضور تاریخی تاجیکان در مناطق مختلف و بویژه مرکز بامیان و خصوصا اطراف مجسمه های بودا گواه بر این مسئله است. در حالی‌که بامیان یکی از نقاطی بود که در قرن‌های گذشته اهمیت زیادی در مسیرهای تجاری و فرهنگی داشت. تاجیکان به عنوان ساکنان بومی در مرکز بامیان نقش مهمی در شکل گیری تاریخ تمدن این ولایت داشته اند. بامیان در قرن ۷ میلادی به عنوان یک مرکز مهم فرهنگی و مذهبی در دنیای بودایی شناخته می‌شد و دو مجسمه بزرگ بودا در منطقه تاجیک نشین نمایانگر همین تاریخ فرهنگی است.

تاجیکان بامیان، یکی از گروه های مهم قومی است که این ولایت سکونت دارند. تاریخ حضور تاجیکان در بامیان به اندازه تاریخ تمدن این ولایت است. حضور تاریخی تاجیکان در مناطق مختلف و بویژه مرکز بامیان و خصوصا اطراف مجسمه های بودا گواه بر این مسئله است.
در حالی‌که بامیان یکی از نقاطی بود که در قرن‌های گذشته اهمیت زیادی در مسیرهای تجاری و فرهنگی داشت. تاجیکان به عنوان ساکنان بومی در مرکز بامیان نقش مهمی در شکل گیری تاریخ تمدن این ولایت داشته اند.
بامیان در قرن ۷ میلادی به عنوان یک مرکز مهم فرهنگی و مذهبی در دنیای بودایی شناخته می‌شد و دو مجسمه بزرگ بودا در منطقه تاجیک نشین نمایانگر همین تاریخ فرهنگی است.
با ورود اسلام به افغانستان، تاجیکان بامیان نیز مانند دیگر مردمان کشور به تدریج به دین اسلام گرایش پیدا کردند و فرهنگ اسلامی در زندگی آن‌ها رسوخ کرد. این تغییرات فرهنگی منجر به شکل‌گیری هویتی جدید برای تاجیکان بامیان شد که همچنان در قرن‌های بعد حفظ شده است.

وضعیت تاجیکان در بامیان
بامیان، یکی از ولایت‌های مرکزی افغانستان، به دلیل ترکیب قومی متنوع خود شناخته می‌شود. اگرچه این منطقه عمدتاً با جامعه هزاره مرتبط دانسته می شود، اما حضور تاریخی تاجیکان در آن چشمگیر است. در دهه‌های اخیر، به‌ویژه در دوران حکومت مجاهدین و نظام جمهوری، مناسبات قومی در بامیان دستخوش تحولات عمیقی شد که تأثیرات آن تا امروز باقی است. در حالی‌که تاجیکان در مرکز بامیان، ولسوالی های شیبر، سیغان و کهمرد بیشتر بودباش دارند، اما این حضور بعضا تحت یک جو تبلیغاتی بعضا نادیده گرفته شده یا کم رنگ جلوه داده می شود و همچنین از نفوس قابل ملاحظه تاجیکان در بامیان، مناسبات اجتماعی و تبعیض که در چند دهه اخیر علیه آنان روا داشته شده، کمتر سخن زده می شود. در ادامه سعی می شود به صورت گذرا و مختصر به بررسی وضعیت تاجیکان بامیان، نفوس، جایگاه و موقعیت اجتماعی آنان، روابط با اقوام دیگر و همچنین به تبعیض احزاب و جریانات حاکم در چند دهه گذشته که علیه آنان اعمال کرده، اشاره شود.

جمعیت تاجیکان در بامیان
چنانچه می‌دانیم، هیچ سرشماری رسمی در افغانستان وجود ندارد. آخرین سرشماری نیمه رسمی بر می گردد به دوران سردار محمد که آن هم بنابر مشکلات زیاد قابل اتکا نیست. در دوران ۲۰ ساله جمهوریت مجال خوبی برای سرشماری نفوس کشور به صورت جزیی بود، اما کرزی و غنی از این کار به دلایل مختلف از جمله این‌که احتمالا روایت اکثریت سازی پشتونی باطل می شود، آن را انجام ندادند. بنابر این ارائه آمار دقیق نفوس و ترکیب قومی مردمان کشور کاری سخت و دشواری است.
با این حال بر اساس آمارهای غیر رسمی، تاجیکان یک جمعیت قابل توجه در بامیان بوده و از ساکنان اولیه و قدیمی بامیان هستند که عمدتاً در مناطق مرکز و برخی ولسوالی‌ها مانند کهمرد، سیغان و شیبر زندگی می‌کنند. همان طور که گفته شد اگرچه آمار دقیقی از جمعیت تاجیکان در دهه‌های گذشته وجود ندارد، اما منابع محلی و پژوهشهای میدانی نشان میدهند که آنها درصد قابل توجه از جمعیت بامیان را تشکیل می دهند. برخی تخمین‌ها جمعیت تاجیکان را بین ۲۰ تا ۳۰ درصد برآورد کرده است. البته آمار دقیق و رسمی با توجه به عدم سرشماری نفوس وجود ندارد. ولی آنچه نگارنده از مشاهدات میدانی می داند، حدود ۴۰ درصد نفوس ولسوالی شیبر، بین ۳۰ تا ۴۰ درصد ولسوالی کهمرد، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ولسوالی سیغان و همچنین حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد ساکنان مرکز بامیان تاجیکان هستند. همچنین در ولسوالی های دیگر نیز تیره‌های از قوم تاجیک فارغ از مذهب آنان زندگی می کنند.

جایگاه اجتماعی و اقتصادی تاجیکان در بامیان
تاجیکان بامیان بویژه تاجیکان مرکز بامیان از نگاه موقعیت اجتماعی و اقتصادی نسبت به همه ساکنان این ولایت از جایگاه برتری برخوردار بوده اند. در دهه های گذشته زمانی که تاجیکان مرکز بامیان به تجارت و بخش های آموزشی و… مصروف بودند، در مناطق دیگر بامیان این امور بیگانه بودند. با این حال تاجیکان بامیان عمدتا به تجارت‌های کوچک اشتغال داشتند/دارند.
تاجیکان مرکز بامیان بهترین زمین‌های کشاورزی بامیان را در اختیار دارند. همچنین آنان در بهترین موقعیت ولایت بامیان که اطراف بودا و مرکز شهر می باشد، اسکان دارند.
البته این موقعیت خوب اسکان در دهه های گذشته برای آنان دردسرهای را ایجاد کرده بود. از جمله بازار فعلی بامیان در دهه ۷۰ و حاکمیت حزب وحدت، تقریبا بالای زمین های زراعتی تاجیکان ایجاد و بیشترین آسیب را آنان متحمل شدند. البته تخریب بازار کهنه که اکثریت مطلق مغازه‌ها را تاحیکان داشتند، ضربه دیگر به آنان بود.
با این حال، تاجیکان در چند دهه گذشته از نظر سیاسی و اداری در حاشیه قرار داشتند. در ساختار سنتی بامیان، هزاره‌ها و بویژه جناح حزب وحدت محمد کریم خلیلی به دلیل بازتعریف این‌که اکثریت هستند تمام امور را در دست گرفته و سیاست تبعیض آمیز حذف اقوام دیگر از ادارات و امورات بامیان را اجرا کردند.
خلاصه این‌که در ۴ دهه گذشته تاحیکان بامیان با وجود اینکه دارای جمعیت قابل توجه بوده/هستند، از ساختار سیاسی حذف شده اند.

ادامه دارد…

نوشته های مرتبط :