پایگاه بگرام؛ رقابت‌های ژئوپلیتیکی و منافع چین در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: شهرام خراسانی
1404/04/23
9:47 ق.ظ
بازدید: 11

پایگاه خبری تحلیلی روایت : پایگاه هوایی بگرام، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در افغانستان بود که در طول دو دهه حضور آمریکا در این کشور، نقش کلیدی در عملیات نظامی، اطلاعاتی و لجستیکی ایفا کرد. این پایگاه در ۴۰ کیلومتری شمال کابل واقع است و از لحاظ موقعیت جغرافیایی، تسلطی راهبردی بر مرکز آسیا، مرزهای شرقی ایران، غرب چین و جنوب روسیه دارد. پس از خروج آمریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱، کنترل آن ابتدا به دولت وقت افغانستان، سپس به‌دست طالبان افتاد. اما اخیراً شایعات و گزارش‌هایی از حضور چین در بگرام و حتی کنترل آن توسط چین مطرح شده‌اند که تحلیل آن، در چارچوب رقابت‌های ژئوپلیتیکی قدرت‌های جهانی در افغانستان، حائز اهمیت است.

پایگاه هوایی بگرام، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در افغانستان بود که در طول دو دهه حضور آمریکا در این کشور، نقش کلیدی در عملیات نظامی، اطلاعاتی و لجستیکی ایفا کرد. این پایگاه در ۴۰ کیلومتری شمال کابل واقع است و از لحاظ موقعیت جغرافیایی، تسلطی راهبردی بر مرکز آسیا، مرزهای شرقی ایران، غرب چین و جنوب روسیه دارد. پس از خروج آمریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱، کنترل آن ابتدا به دولت وقت افغانستان، سپس به‌دست طالبان افتاد. اما اخیراً شایعات و گزارش‌هایی از حضور چین در بگرام و حتی کنترل آن توسط چین مطرح شده‌اند که تحلیل آن، در چارچوب رقابت‌های ژئوپلیتیکی قدرت‌های جهانی در افغانستان، حائز اهمیت است.

اهمیت پایگاه بگرام و علاقه‌ی چین به آن

بگرام فقط یک پایگاه نظامی نیست؛ این مکان نماد نفوذ ژئوپلیتیکی و توانایی قدرت‌نمایی آمریکا در قلب آسیاست. این پایگاه دارای باند پرواز طولانی، تجهیزات پیشرفته اطلاعاتی، انبارهای لجستیکی و قابلیت میزبانی از هواپیماهای استراتژیک است. از این رو، کنترل بر بگرام به معنی داشتن اهرمی برای رصد و تأثیرگذاری بر کشورهای پیرامون، از جمله ایران، پاکستان، آسیای مرکزی و چین است.

روابط چین و طالبان به‌مرور پس از سقوط دولت پیشین افغانستان گرم‌تر شده است. پکن به‌دنبال تأمین منافع اقتصادی و امنیتی خود در افغانستان است؛ از جمله استخراج معادن عظیم این کشور، مقابله با تهدیدات احتمالی از سوی جنبش‌های جدایی‌طلب ترکستان شرقی (ایغورها) و جلوگیری از نفوذ مجدد گروه‌های تروریستی. به همین دلیل، گزارش‌هایی مبنی بر دیدار طالبان با مقام‌های چینی در بگرام و گفتگو درباره وضعیت ایغورها می‌تواند نشانه‌ای از نزدیکی راهبردی میان دو طرف باشد.

ادعاهای دونالد ترامپ مبنی بر اینکه پایگاه بگرام اکنون تحت کنترل چین است، با واکنش‌هایی متفاوت مواجه شده است. برخی منابع مانند جنرال فرید احمدی، فرمانده پیشین کوماندوهای افغانستان، این ادعا را تأیید کرده‌اند و به نشست‌هایی میان طالبان و چینی‌ها در بگرام اشاره کرده‌اند. در مقابل، زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه‌ی پیشین آمریکا در مذاکرات با طالبان، این موضوع را رد کرده و گفته است که چنین چیزی صحت ندارد.

از نظر تحلیلی، احتمال دارد چین حضور مشروط، محدود یا غیررسمی در بگرام داشته باشد. به‌عنوان مثال، همکاری اطلاعاتی با طالبان برای کنترل تحرکات گروه‌های ایغوری یا استفاده موقت از پایگاه برای مقاصد خاص. اما شواهدی دال بر کنترل کامل و رسمی چین بر بگرام هنوز در منابع معتبر منتشر نشده است.

پیامدهای احتمالی کنترل چین بر بگرام

اگر فرض را بر صحت ادعاها بگذاریم و چین کنترل یا دست‌کم نفوذ گسترده‌ای بر بگرام داشته باشد، پیامدهای زیر محتمل است:

تحکیم موقعیت چین در منطقه: چین از طریق بگرام قادر خواهد بود نفوذ نظامی و اطلاعاتی خود را در آسیای مرکزی، جنوب آسیا و حتی خاورمیانه گسترش دهد.
افزایش نگرانی آمریکا و متحدانش: حضور چین در پایگاهی که زمانی نماد قدرت آمریکا در منطقه بود، یک شکست نمادین و راهبردی برای واشینگتن تلقی خواهد شد.
تضعیف موقعیت هند و افزایش رقابت منطقه‌ای: هند که از نفوذ روزافزون چین در افغانستان نگران است، ممکن است برای مقابله با آن به همکاری‌های اطلاعاتی یا نظامی با کشورهای غربی و آسیای مرکزی روی بیاورد.
افزایش احتمال رقابت‌های نیابتی: همان‌طور که افغانستان در دوران جنگ سرد میدان رقابت آمریکا و شوروی بود، اکنون ممکن است به میدان رقابت آمریکا و چین بدل شود.

پایا سخن اینکه؛

پایگاه بگرام نه‌تنها یک دارایی نظامی، بلکه یک قطب ژئوپلیتیکی است. اگرچه هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که چین کنترل کامل بر این پایگاه دارد، اما حضور یا نفوذ آن در بگرام نیز به‌خودی‌خود اهمیت بسیاری دارد. روندهای آینده بستگی به سیاست‌های طالبان، تعاملات چین و آمریکا، و آرایش قدرت‌های منطقه‌ای دارد. آنچه مسلم است، افغانستان همچنان در مرکز رقابت‌های بزرگ باقی خواهد ماند.

نوشته های مرتبط :