به مناسبت روز خبرنگار؛ چالش‌های خبرنگاری در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: شفیق‌الله احدی
1403/12/27
7:23 ب.ظ
بازدید: 9

پایگاه خبری تحلیلی روایت : امروز مصادف با روز ملی خبرنگاران است؛ روزی که می‌توان به بهانه آن، به محور خبرنگاری و چالش‌های فراراه این حرفه پرداخته شود. خبرنگاری پیش از آنکه به‌عنوان یک حرفه و مسلک در نظر گرفته شود، یک رشته علمی و دانشگاهی است. با این حال، خبرنگار کسی است که از این مسیر فارغ‌التحصیل شده و تحصیلات تخصصی خود را در این رشته تکمیل کرده و عملاً در این عرصه مشغول به کار است. در خصوص روز خبرنگار باید یادآور شویم که در دسامبر سال ۱۹۹۳، بنابر پیشنهاد یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد)، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مصوبه ۴۳۲/۴۸، روز سوم ماه مه را به‌عنوان «روز جهانی آزادی مطبوعات» اعلام کرد. بر همین اساس، هر سال این روز و روز ملی خبرنگار به تأسی از آن به‌عنوان یک مناسبت بین‌المللی و ملی در کشورهای مختلف از جمله افغانستان گرامی داشته می‌شود.

امروز مصادف با روز ملی خبرنگاران است؛ روزی که می‌توان به بهانه آن، به محور خبرنگاری و چالش‌های فراراه این حرفه پرداخته شود. خبرنگاری پیش از آنکه به‌عنوان یک حرفه و مسلک در نظر گرفته شود، یک رشته علمی و دانشگاهی است. با این حال، خبرنگار کسی است که از این مسیر فارغ‌التحصیل شده و تحصیلات تخصصی خود را در این رشته تکمیل کرده و عملاً در این عرصه مشغول به کار است.
در خصوص روز خبرنگار باید یادآور شویم که در دسامبر سال ۱۹۹۳، بنابر پیشنهاد یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد)، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مصوبه ۴۳۲/۴۸، روز سوم ماه مه را به‌عنوان «روز جهانی آزادی مطبوعات» اعلام کرد. بر همین اساس، هر سال این روز و روز ملی خبرنگار به تأسی از آن به‌عنوان یک مناسبت بین‌المللی و ملی در کشورهای مختلف از جمله افغانستان گرامی داشته می‌شود.
در تاریخ افغانستان، آزادی بیان در ۲۰ سال گذشته نسبت به زمان‌های پیش از آن با چالش‌های کمتری مواجه بوده است. پس از استقرار نظام دموکراتیک، موجی از رسانه‌ها شکل گرفت و آزادی بیان حمایت‌های دولت و مجامع بین‌المللی را به همراه داشت. با وجود پشتیبانی قانونی و حقوقی خبرنگاران در این دو دهه، اما این حرفه با چالش‌های متعددی نیز روبرو بوده است.
در وضعیت فعلی افغانستان، کار خبرنگاری با چالش‌های جدی و متعدد مواجه است. حتی می‌توان با تردید گفت که هنوز کار شایسته‌ای در این مسلک در افغانستان وجود دارد. فشارهای بیرونی، سانسور و چالش‌های دیگر، مسائلی هستند که این یادداشت به برخی از آن‌ها خواهد پرداخت.

همچنین بخوانید: جمع‌شدن جمعیت؛ صلاح‌الدین کجا است؟

عمده چالش‌های فراراه خبرنگاری در افغانستان

مطبوعات افغانستان، تاریخی پر فراز و نشیب دارد. آغاز تاریخ مطبوعات این کشور به دوران سلطنت امان‌الله خان برمی‌گردد و از آن زمان تاکنون، خبرنگاری در افغانستان همواره با فراز و فرودهایی مواجه بوده است که برخی از این چالش‌ها را در ذیل می‌آوریم:

۱- نبود امنیت شغلی:

امنیت شغلی یکی از مهم‌ترین ارکان هر حرفه است، اما در افغانستان، این امنیت به‌طور کامل وجود ندارد. خبرنگاران با وجود سال‌ها فعالیت در رسانه‌ها، اغلب در نهایت چیزی جز ناامیدی نصیبشان نمی‌شود. رسانه‌ها به خود این حق را می‌دهند که هر زمان بخواهند خبرنگاران را از کار برکنار کنند، بدون اینکه تضمینی برای ادامه کار آنان وجود داشته باشد. این وضعیت باعث می‌شود خبرنگار به نیرویی تبدیل شود که برای حفظ شغل خود مجبور است به خواسته‌های سازمانی که در آن فعالیت می‌کند، تن دهد و قادر به انجام کار حرفه‌ای و اصولی در حوزه خود نباشد.

۲- سانسوری ناشی از تهدید:

یکی از چالش‌های عمده در مسیر خبرنگاران افغانستان، موضوع سانسور است. سانسور می‌تواند ناشی از فشارهای درون سازمانی یا بیرون سازمانی باشد. فشارهای درون سازمانی معمولاً به دلیل سیاست‌های رسانه‌هاست. بسیاری از رسانه‌ها در افغانستان به‌طور معمول بر اساس یک سیاست داخلی خاص عمل می‌کنند و چون در گذشته نظارت قانونی بر فعالیت‌های رسانه‌ها وجود نداشت، برخی از رسانه‌های بزرگ به مراکز روابط با مقامات حکومتی تبدیل شده‌ بودند که موجب سانسور اطلاعات مرتبط با این افراد می‌شد. علاوه بر این، نبود امنیت برای خبرنگاران باعث شده که افراد قدرتمند از انتشار اخبار مربوط به فساد و مسائل دیگر که خود در آن دخیل هستند، جلوگیری کرده و حتی تهدید کنند به لت و کوب کنند.

همچنین بخوانید: نبیله مصلح، شرکت در نشست حاشیه‌یی دوحه را رد کرد

۳- عدم دسترسی به اطلاعات:

یکی دیگر از چالش‌های عمده خبرنگاری در افغانستان، عدم دسترسی به اطلاعات است. در گذشته، این مشکل به‌شکلی قابل‌توجهی وجود داشت، اما در شرایط فعلی، خبرنگاران عملاً به اطلاعات دسترسی ندارند. در بسیاری از موارد، خبرنگاران با تهدید، بازداشت، توهین و ضرب و شتم مواجه می‌شوند. بسیاری از آنان اکنون در زندان‌ها به سر می‌برند، تنها به دلیل پوشش اخبار و رویدادهایی که انجام داده‌اند. فضای فعلی خبرنگاری در افغانستان به گونه‌ای است که خبرنگاران باید تنها اطلاعاتی را گزارش دهند که با تبلیغات رژیم حاکم هم‌خوانی داشته باشد و دیگر حق ندارند مطالبی را که با این تبلیغات هم‌خوان نیست، منتشر کنند.

۴- عدم مصئونیت خبرنگاران:

خبرنگاران در افغانستان هیچ نوع مصئونیت شغلی و حرفه‌ای ندارند. نهادهای حمایتی خبرنگاران، چه در گذشته و چه در حال، نتوانسته‌اند به‌طور مؤثر از این قشر حمایت کنند. تفکیک بین خبرنگاران حرفه‌ای و کسانی که بدون داشتن تحصیلات یا مهارت‌های مرتبط در این حوزه مشغول به کار هستند، نیز وجود ندارد. این امر موجب شده که خبرنگاران از حقوق و مصئونیت‌های شغلی خود آگاهی نداشته باشند و از آنان در شرایطی استفاده شود که به‌هیچ‌وجه شایسته یک خبرنگار حرفه‌ای نیست.

جمع‌بندی

با توجه به چالش‌ها و مشکلات فراوانی که خبرنگاران در افغانستان با آن مواجه هستند، می‌توان گفت که وضعیت خبرنگاری در این کشور نیازمند توجه جدی و تغییرات بنیادی است. نبود امنیت شغلی، سانسور، عدم دسترسی به اطلاعات و فقدان مصئونیت حرفه‌ای، همگی عواملی هستند که کار خبرنگاری را در افغانستان به یک مسیر پرخطر و دشوار تبدیل کرده‌اند. این مشکلات نه تنها به حقوق خبرنگاران آسیب زده است، بلکه به عدم انعکاس ستم، خفقان و محدودیت‌های فراوان دیگر که از سویی رژیم حاکم در جامعه نیز انجامیده.
برای بهبود وضعیت خبرنگاری در افغانستان، نیاز است که اقدامات جدی در راستای تقویت حقوق و امنیت خبرنگاران صورت گیرد. این اقدامات باید شامل ایجاد محیطی امن برای فعالیت رسانه‌ای، تقویت نظارت‌های قانونی بر رسانه‌ها، تضمین دسترسی آزاد به اطلاعات و حمایت از آزادی بیان باشد. تنها در این صورت است که می‌توان امیدوار بود خبرنگاران بتوانند با آزادی و استقلال کامل به انجام وظایف حرفه‌ای خود بپردازند و جامعه از اطلاع‌رسانی شفاف و بی‌طرفانه بهره‌مند شود.

همچنین بخوانید: جنگ افزارهای به‌جا مانده امریکا در افغانستان به‌دست شبه‌نظامیان کشمیر رسید

نوشته های مرتبط :