در روزهایی که تنش‌های مرزی میان افغانستان و پاکستان شدت گرفته بود، نگاه بسیاری از تحلیلگران به دوحه دوخته شد؛ جایی که نمایندگان طالبان و ارتش پاکستان، با میانجی‌گری قطر، پشت میز مذاکره نشستند. نتیجه این گفت‌وگو، توافقی بود که هدف آن کاهش درگیری‌های مرزی و باز شدن گذرگاه‌های تجاری بود.
اما آیا این توافق یک بازی برابر بود؟ واقعیت این است که در این میان، طالبان نه‌تنها امتیاز خاصی نگرفت، بلکه مجبور به پذیرش شرایطی شد که بیش از همه منافع پاکستان را تأمین می‌کند.
زمینه‌ی توافق چه بود؟
در هفته‌های اخیر، درگیری‌هایی در مرز افغانستان و پاکستان (به‌ویژه در تورخم و اسپین بولدک) رخ داد که باعث کشته شدن نظامیان و غیرنظامیان، بسته شدن مرزها، و توقف تجارت شد. این وضعیت فشار زیادی هم بر طالبان وارد کرد و هم بر پاکستان.
با بسته شدن مرز تورخم، افغانستان — که شدیداً به واردات کالا از پاکستان وابسته است — دچار بحران اقتصادی و کمبود مواد اولیه شد. از سوی دیگر، پاکستان هم تحت فشار افکار عمومی قرار گرفت، اما نه به اندازه‌ای که مجبور به عقب‌نشینی شود.
چرا طالبان بازنده شد؟
۱. پذیرش غیررسمی فشار پاکستان بر TTP
یکی از خواسته‌های پاکستان، مهار یا کنترل «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) است؛ گروهی که از خاک افغانستان علیه نیروهای امنیتی پاکستان فعالیت می‌کند. در حالی‌که طالبان پیشتر گفته بود اجازه دخالت به هیچ‌کس نمی‌دهد، حالا با پذیرش مذاکرات، به‌نوعی پذیرفته که روی TTP فشار بیاورد؛ این عقب‌نشینی آشکار است.
۲. تضعیف موقعیت بین‌المللی
طالبان با ورود به این توافق، نشان داد که در برابر فشار اقتصادی و نظامی پاکستان، توان مقاومت بلندمدت ندارد. این موضوع، چهره‌ی قدرتمند و مستقل طالبان را — که سعی داشت خود را حاکم بلامنازع افغانستان معرفی کند — در چشم بسیاری از ناظران و مردم افغانستان تضعیف کرد.
۳. افزایش شکاف در بدنه طالبان
برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که در داخل طالبان، دیدگاه‌های مختلفی درباره‌ی رابطه با پاکستان و TTP وجود دارد. توافق با پاکستان می‌تواند این اختلافات را بیشتر کرده و انسجام داخلی طالبان را تضعیف کند.
پاکستان چگونه برنده شد؟
پاکستان با استفاده از ابزار فشار اقتصادی (بستن مرز) و تهدید نظامی، طالبان را مجبور به بازگشت به میز مذاکره کرد. در عین حال، بدون هیچ هزینه‌ای، موفق شد بخشی از خواسته‌های خود را به کرسی بنشاند؛ از جمله کنترل نسبی فعالیت گروه‌های مخالف در خاک افغانستان.
همچنین، با میانجی‌گری قطر، پاکستان توانست وجهه‌ای دیپلماتیک برای خود دست‌وپا کند، در حالی‌که طالبان به‌عنوان بازیگری که تحت فشار عقب‌نشینی کرده، شناخته شد.
مردم چه نقشی داشتند؟
همان‌طور که همیشه، مردم عادی افغانستان، مخصوصاً در مناطق مرزی، بیشترین آسیب را دیدند. اما در این توافق، طالبان که ادعا می‌کرد نماینده و حاکم مردم افغانستان است، نه‌تنها از منافع مردم دفاع نکرد، بلکه برای حفظ کنترل خود، مجبور شد شرایط پاکستان را بپذیرد.
نتیجه‌گیری
توافق دوحه، در ظاهر یک آتش‌بس دیپلماتیک است، اما در واقع نشان‌دهندهٔ ضعف و عقب‌نشینی طالبان در برابر فشاری است که پاکستان به‌خوبی طراحی و اجرا کرد.
در این بازی قدرت، پاکستان موفق شد بدون درگیری جدی، امتیاز بگیرد و موقعیت خود را تقویت کند. در مقابل، طالبان با پذیرش شرایط، از مواضع قبلی خود عقب نشست و چهره‌ای آسیب‌پذیرتر از گذشته به نمایش گذاشت.
در نهایت، برنده پاکستان بود؛ و بازنده اصلی، حکومتی بود که ادعای استقلال داشت، اما مجبور شد زیر فشار اقتصادی و امنیتی، به میز مصالحه بازگردد.
اگر خواستی، می‌تونم این مقاله رو کوتاه‌تر کنم برای استفاده در پست شبکه‌های اجتماعی، یا با لحن رسمی‌تر برای انتشار در رسانه‌های رسمی تنظیمش کنم. بگو تا انجام بدم.
