بازی با تاریخ؛ دگراندن نام جاده سالنگ وات

دسته: تحلیل
نویسنده: احمد هوشمند کاوش
1404/02/21
3:36 ب.ظ
بازدید: 57

پایگاه خبری تحلیلی روایت : بار دیگر طالبان، بی‌هیچ رایزنی و کنکاش مردمی و بدون در چشم گرفتن جور واجوری فرهنگی و تاریخی افغانستان، نام یکی از شناخته‌شده‌ترین جاده‌های کابل “جاده سالنگ وات کابل” را به “سه‌راه ده افغانان” دگراندن و جایگزین کردند. دست زدن به کاری که نه یک بازسازی اداری است، نه دستیاری به مردم، بلکه بخشی از پروژه‌ای روشمند برای زدایش نام و نشان و زور آور کردن یک زبان و یک فرهنگ ویژه بر سراسر کشور است. جاده سالنگ، نامی است که با حافظه گروهی مردم افغانستان گره خورده. این جاده نه تنها یک راه پیکرانه (فیزیکی) بلکه بخشی از تاریخ، خاطره‌ها و حتی فرهنگ شهری کابل است. اما طالبان، که بارها نشان داده‌اند با تاریخ و جور واجوری فرهنگی این سرزمین بیگانه‌اند، حالا در تلاش‌اند تا این نام‌ها را با واژگان پشتونی جایگزین کنند، حتی اگر آن نام‌ها هیچ پیوند جغرافیایی، تاریخی یا مردمی با جایگه مورد نظر نداشته باشند. این دگردیسی های زبانی، در نمای بیرونی شاید کوچک به چشم برسند، ولی در درون ، بخشی از یک روند خطرناک‌تر هستند؛ روندی که تلاش دارد تاریخ و نام و نشان تبار های گوناگون را پاک کنند، و تنها یک روایت ویژه از “افغان بودن” را تحمیل نماید.

بار دیگر طالبان، بی‌هیچ رایزنی و کنکاش مردمی و بدون در چشم گرفتن جور واجوری فرهنگی و تاریخی افغانستان، نام یکی از شناخته‌شده‌ترین جاده‌های کابل “جاده سالنگ وات کابل” را به “سه‌راه ده افغانان” دگراندن و جایگزین کردند. دست زدن به کاری که نه یک بازسازی اداری است، نه دستیاری به مردم، بلکه بخشی از پروژه‌ای روشمند برای زدایش نام و نشان و زور آور کردن یک زبان و یک فرهنگ ویژه بر سراسر کشور است.
جاده سالنگ، نامی است که با حافظه گروهی مردم افغانستان گره خورده. این جاده نه تنها یک راه پیکرانه (فیزیکی) بلکه بخشی از تاریخ، خاطره‌ها و حتی فرهنگ شهری کابل است. اما طالبان، که بارها نشان داده‌اند با تاریخ و جور واجوری فرهنگی این سرزمین بیگانه‌اند، حالا در تلاش‌اند تا این نام‌ها را با واژگان پشتونی جایگزین کنند، حتی اگر آن نام‌ها هیچ پیوند جغرافیایی، تاریخی یا مردمی با جایگه مورد نظر نداشته باشند.
این دگردیسی های زبانی، در نمای بیرونی شاید کوچک به چشم برسند، ولی در درون ، بخشی از یک روند خطرناک‌تر هستند؛ روندی که تلاش دارد تاریخ و نام و نشان تبار های گوناگون را پاک کنند، و تنها یک روایت ویژه از “افغان بودن” را تحمیل نماید.

آیا به راستی نخستینگی مردم افغانستان در این رخداد های دشوار دگردیسی نام جاده‌هاست؟

یا این تنها تلاشی برای کجروی باور همگان از دشواری های بنیادی چون تهیدستی، بیکاری، سرکوب آزادی‌ها و محروم‌سازی زنان از آموزش و زندگی عمومی است؟
مردم افغانستان سزاوار حکومتی‌اند که به همه زبان‌ها، همه تبارها و همه لایه‌های همبودگاه احترام و ارج بگذارد — نه آن‌که با یک‌دست‌سازی زبانی، گوناگونی ملی را بهراساند و بر زخم‌های همبودین(اجتماعی) نمک بپاشد.
با دیدن این خبر این پرسش در کله ام پیچید که چرا طالبان، به‌جای رسیدگی به نیازهای زنده گانی و زیستی مردم مانند پدید آوردن پیشه و کار، فراهم کردن آرامش و آسایش، بهبود زیرساخت‌ها و بازگشایی مکاتب، زمان، توان و نیروی خود را هزینه جایگزینی نام جاده‌ها می‌کنند؟ آن هم با نگاهی برتری بیجا و یک‌جانبه که به‌جای نیروی بخشی همبستگی همگانی، بر شکاف‌های تباری و زبانی دامن می‌زند.
در حالیکه مردم کابل و دیگر شهرهای افغانستان، با جور واجوری تباری و زبانی‌شان، سال‌هاست با هم زندگی کرده‌اند. این نام‌ها، نشانه‌هایی از این همزیستی تاریخی بوده‌اند.
زمانیکه نام جاده‌ای مانند سالنگ — که برای بسیاری یادآور مقاومت، پیوند شمال و جنوب کشور، و راه زنده گانی بازرگانی بوده پاک می‌شود و جای آن را نام‌هایی می‌گیرد که نه ریشه در حافظه مردم دارند و نه نشان‌دهنده تاریخ درست سرزمین، اگر نگاه ریزبین نماییم به راستی بخشی از شناسنامه‌ی فرهنگی این ملت خط می‌خورد.
سه‌راه ده افغانان شاید به‌خودی‌خود نامی ناآشنا نباشد، اما جایگزین‌کردن آن به‌جای نامی چون «سالنگ وات کابل» که چندین دهه در ذهن و زبان مردم جا افتاده، نشان از تلاشی برای مهندسی حافظه‌ی همگانی دارد. این پروژه‌، گونهای بازنویسی تاریخ است که در آن، آنچه برای طالبان خوشایند نیست، باید از میان برداشته شود حتی اگر بخشی از خاطره‌ی همگانی یک ملت باشد.
از آنجایی که زبان، فقط ابزار رسانشی نیست، بلکه نام و نشان، چیستی و کیستی، فرهنگ و حافظه‌ی یک ملت است. وقتی زبان یک قوم به‌زور و بدون خشنودی همگانی بر نگاره های های شهری سر بار می‌شود، این دیگر تنها یک گزیرش اداری نیست، بلکه یک گونه‌ی سرکوب فرهنگی و پیش‌آغاز برای پاک کردن نام و نشان های دیگر است. این رفتار، نه تنها مخالف ریشه های همزیستی است بلکه مخالف دستورات دین اسلام هم است
اگر قرار بود با پیروزی بالای هر منطقه نام آنرا دگردیس کنند امروز هیچ نام کوی و برزن به زبان دیگری مگر عربی نمی بود و همچنان این نشانه‌ای است از دیدگاه بسته و تبارمحور فرمانروایان کنونی که کشور را نه برای همه، بلکه تنها برای خود می‌خواهند.
اگر امروز نام یک جاده را بی‌انگیزه‌یی دگردیس می‌دهند، فردا نام مکتب، شفاخانه، دانشگاه و حتی محله‌ها را دگردیس خواهند داد، تا جایی‌که دیگر هیچ نشانه‌ای از هویت‌های غیر دلپذیر خود در چهره شهرها باقی نماند. این همان چیزی‌ست که استعمارگران نیز در تاریخ انجام می‌دادند؛ پاک کردن نام‌های بومی و وادار کردن نام‌هایی نو برای مهار اندیشه ها و شکستن مقاومت‌ها.
اما مردم افغانستان، مردمی نیستند که به این آسانی حافظه‌ی خود را فراموش کنند. تاریخ گواه است که هیچ فرمانروایی نتوانسته با زور ، نام و نشان ملت را پاک کند. نام جاده‌ها شاید بر نگاره ها و تابلو ها دگردیس شود.
ولی در دل و زبان مردم، «جاده سالنگ» همیشه همان جاده سالنگ خواهد ماند.

نوشته های مرتبط :