دیروز ویدیوهایی در شبکههای اجتماعی منتشر شد که نشان میداد طالبان چهرهی تصاویر امانالله خان و خان عبدالغفار خان را در ننگرهار سیاه کردهاند.
این اقدام با واکنشهای تندی پشتونهای افغانستان مواجه شده و اکثریت جوانان و فعالان پشتونتبار، این عملکرد طالبان را محکوم کردهاند.
امانالله خان و خان عبدالغفار خان، دو تن از چهرههای تاریخی هستند که از محبوبیت گسترده برخورداراند.
امانالله خان از سال ۱۹۱۹ تا سال ۱۹۲۹، شاه افغانستان بود. تاریخ افغانستان دو افتخار را به او نسبت میدهد:
- کسب استقلال از انگلیس؛ ۲) تجددخواهی و اجرای یکسری برنامههای اصلاحی.
او پس از اعلام استقلال از انگلیس در سال ۱۹۲۱، یکسری برنامههای اصلاحی را اجراء و طراحی کرد که باعث شد روشنفکران افغانستان از وی به عنوان شاهتجددخواه یاد کنند.
اصلاحات شاه امانالله، شامل مواردی تاسیس مکاتب دخترانه، اعلام سلطنت مشروطه، تدوین قانون اساسی و از این دست موارد میشد.
خان عبدالغفار خان، اما از پشتونهای پاکستان است که از او به نام گاندی مرزها یاد میشود. علت نامگذاری او به گاندی مرزها نیز این است که عبدالغفار خان طرفدار تفکر خشونتپرهیزی در میان پشتونها بود و معتقد بود که باید آداب و سنن اجتماعی پشتونها که آمیخته با خشونتاند، اصلاح شود.
او متاثر از تفکر مهاتما گاندی بود. باری گاندی خطاب به عبدالغفار خان گفته بود: «تو باید کاری کنی که پشتونها به زندگی متعارفتر برگردند.»
گاندی در جنبش عبدالغفار خان گفته بود: «خادمان خداوند هرکه باشند و یا نهایتا از کار درآیند، هیچ تردیدی در این نیست که رهبر آنها- آنکه دوست دارند پادشاه خان اش بنامند-چه کسی است؟ او مسلما مرد خداست، به حضور زنده خود باور دارد و میداند که جنبش او تنها اگر خدا بخواهد کامروا خواهد شد. با گذاشتن تمامی روح خود در نهضت، به آنچه روی می دهد بی اعتنا میماند. برای او کافی است دریابد که برای پشتونها هیچ رستگاری وجود ندارد، مگر از طریق پذیرش تمام و کمال عدم خشونت. او به این واقعیت که یک پشتون جنگجوی ماهر است افتخار نمی کند. او شجاعت وی را تحسین می کند؛ اما گمان میکند که او با تشویق بیش از حد تباه شده است. او نمیخواهد پشتون خود را مانند اوباش جامعه ببیند. او معتقد است که پشتون در استثمار و جهل نگاه داشته شده است. می خواهد پشتون از آنچه هست شجاع تر شود و از او می خواهد بر شجاعت خود معرفت حقیقی را بیافزاید. او فکر می کند که این تنها از طریق عدم خشونت به دست میآید.»
خان عبدالغفار خان خطاب به پشتونها می گفت: «من به شما سلاحی خواهم داد که پولیس و ارتش قادر نخواهند بود در برابرش بایستند. این سلاح پیامبر است؛ اما شما از آن آگاه نیستید. این سلاح بردباری و درستکاری است. هیچ قدرتی در جهان نمی تواند در برابر آن بایستد.»
آنهایی که با جامعه پشتونی افغانستان آشنا هستند، میدانند که این دو شخصیت نماد ملیگرایی پشتونها را تشکیل میدهند.
سیاهکردن کردن تصاویر این دو شخصیت از سوی طالبان، ضمن اینکه برخاسته از نگاه دیوبندی طالبان به مجسمه و تصویر میباشد، همچنان نشاندهندهی تضاد این گروه با ملیگرایی پشتونی است.
طالبان یک گروه اسلامگرای برخاسته از مدارس دینی دیوبندی پاکستان است. این گروه با ملیگرایان پشتون تضاد عمیق داشته و از نخستین روزهای تسلط مجدد شان بر کشور، تلاش کردهاند نمادهای ملیگرایی پشتونی را از حکومت حذف کنند.
یکی از نمونههای این امر، تغییر پرچم سه رنگ افغانستان است که جای آن را پرچم سفید طالبان گرفته است.
طالبان بیشتر در جامعه روستایی پشتونها پایگاه اجتماعی دارند، اما ملیگرایان پشتون در شهرها. اگرچه در حال حاضر، ملیگرایان پشتون ساکت اند، اما تضاد عمیقی میان آنها با طالبان وجود دارد.