اسلام‌آباد و طالبان؛ از هم‌پیمانی راهبردی تا تقابل تحریمی

دسته: تحلیل
نویسنده: محمد خالد صدیقی
1404/03/14
3:24 ب.ظ
بازدید: 8

پاکستان در سال ۲۰۲۵ مسئولیت ریاست کمیته تحریم سازمان ملل متحد علیه گروه طالبان را به عهده می‌گیرد؛ کمیته‌ای که زیر نظر شورای امنیت سازمان ملل وظیفه اعمال و نظارت بر تحریم‌های مالی، اقتصادی و سیاسی بر طالبان را بر عهده دارد. این رخداد، نقطه عطفی در روابط پیچیده و پرتنش اسلام‌آباد و طالبان به شمار می‌رود و پیامدهای مهمی برای امنیت و ثبات منطقه به دنبال دارد.
روابط پاکستان و طالبان به دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد؛ زمانی که اسلام‌آباد به عنوان بازیگر کلیدی منطقه، حمایت‌های گسترده مالی، لجستیکی و اطلاعاتی از طالبان ارائه کرد. این همکاری‌ها به تثبیت قدرت طالبان در افغانستان و حفظ نفوذ پاکستان در امور این کشور کمک کرد. پس از سقوط دولت پیشین افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، اسلام‌آباد روابط دیپلماتیک خود را با طالبان رسمی ساخت و هم‌پیمانی راهبردی بین دو طرف شکل گرفت.
با این حال، در سال‌های اخیر به دلیل اختلافات بر سر مسائل امنیتی، به ویژه حمایت طالبان از گروه‌های مسلح مخالف پاکستان مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP)، روابط وارد فاز تنش و تقابل شد. این چالش‌ها باعث شد اسلام‌آباد رویکرد سخت‌گیرانه‌تری اتخاذ کند و از طریق ابزارهای بین‌المللی، به ویژه کمیته تحریم سازمان ملل، فشارهای سیاسی و اقتصادی بر طالبان را افزایش دهد.
این مقاله به بررسی پیامدهای ریاست پاکستان در کمیته تحریم سازمان ملل بر طالبان می‌پردازد و چگونگی برخورد اسلام‌آباد با طالبان در این دوران را تحلیل می‌کند. همچنین چالش‌ها و فرصت‌هایی که این تحول در مناسبات دو کشور و ثبات منطقه ایجاد می‌کند، واکاوی می‌شود. در پایان، بررسی خواهد شد که آیا این تغییر سیاست اسلام‌آباد می‌تواند به مهار طالبان و کاهش تهدیدات امنیتی منجر شود یا بالعکس، تنش‌ها را بیشتر می‌سازد.

پیشینه روابط اسلام‌آباد و طالبان؛ از هم‌پیمانی راهبردی

پاکستان از آغاز شکل‌گیری طالبان در دهه ۱۹۹۰ یکی از حامیان اصلی این گروه بود. سازمان‌های امنیتی پاکستان، به ویژه سازمان اطلاعات ارتش (ISI)، حمایت‌های مالی، تسلیحاتی و آموزشی گسترده‌ای از طالبان ارائه کردند. این همکاری به طالبان اجازه داد با استفاده از پایگاه‌های امن در خاک پاکستان، قدرت سیاسی و نظامی خود را در افغانستان تثبیت کند.
این حمایت‌ها در دوران حکومت اول طالبان (۱۹۹۶–۲۰۰۱) به تثبیت حاکمیت آنان کمک کرد. حتی پس از حملات ۱۱ سپتامبر و سرنگونی طالبان توسط ائتلاف بین‌المللی، اسلام‌آباد به‌طور غیررسمی ارتباط خود را با طالبان حفظ کرد. در سال‌های پس از سقوط طالبان، پاکستان نقش مهمی در مذاکرات صلح افغانستان ایفا نمود و طالبان را به عنوان بازیگری کلیدی در روند سیاسی حمایت کرد.
پس از بازگشت طالبان به قدرت در ۲۰۲۱، روابط رسمی بین دو طرف تقویت شد و پاکستان از طالبان به عنوان دولت جدید افغانستان استقبال کرد. اما این هم‌پیمانی با چالش‌هایی همراه بود، به‌ویژه مسائل امنیتی و ناپایداری‌های مرزی که پاکستان را به اتخاذ مواضع سخت‌گیرانه‌تر واداشت.

تنش‌های اخیر؛ آغاز دوره تقابل تحریمی

با بازگشت طالبان به قدرت، روابط اسلام‌آباد و کابل دستخوش تغییرات اساسی شد. اگرچه پاکستان طالبان را به عنوان دولت مشروع افغانستان پذیرفت، اما اختلافات عمیقی بر سر مسائل امنیتی و همکاری طالبان با گروه‌های مسلح مخالف پاکستان پدید آمد. طالبان در مهار گروه‌هایی چون تحریک طالبان پاکستان (TTP) همکاری کامل نکرد.
این بی‌میلی طالبان به همکاری نگرانی‌های جدی اسلام‌آباد را برانگیخت و به افزایش تنش‌ها انجامید. پاکستان که سال‌ها از طالبان حمایت کرده بود، ناچار شد رویکرد خود را تغییر دهد و از ابزارهای فشار دیپلماتیک و تحریم‌های بین‌المللی استفاده نماید.
مسئولیت پاکستان در کمیته تحریم سازمان ملل فرصت راهبردی‌ای برای اعمال تحریم‌های مالی و سیاسی علیه طالبان فراهم کرد. این تحریم‌ها می‌تواند منابع مالی طالبان را کاهش داده و نفوذ سیاسی آنها را محدود سازد.
با این وجود، این دوره جدید تقابل پیچیدگی‌هایی دارد و احتمال واکنش‌های تند طالبان و افزایش ناپایداری در منطقه وجود دارد. اسلام‌آباد باید تعادل دقیقی میان فشارها و حفظ ثبات منطقه برقرار کند.

پیامدهای مسئولیت پاکستان در کمیته تحریم سازمان ملل برای طالبان

ریاست پاکستان در کمیته تحریم سازمان ملل، نقش کلیدی در اجرای تحریم‌ها علیه طالبان به اسلام‌آباد می‌دهد. این مسئولیت امکان افزایش نفوذ سیاسی و دیپلماتیک پاکستان و مدیریت تلاش‌های بین‌المللی برای مهار طالبان را فراهم می‌سازد. از سوی دیگر، تحریم‌ها فشارهای مالی و اقتصادی قابل توجهی بر طالبان وارد می‌کند که شامل محدودیت در دسترسی به منابع مالی و سرمایه‌گذاری خارجی است.
تحریم‌ها در حوزه توقیف دارایی‌ها، ممنوعیت سفر اعضای طالبان و محدودیت در تامین مالی توان عملیاتی طالبان در اداره افغانستان را کاهش می‌دهد و اعتبار سیاسی آنها را در سطح جهانی تضعیف می‌کند.
اما این رویکرد چالش‌هایی دارد؛ طالبان ممکن است واکنش تند نشان دهد و از حمایت گروه‌های شبه‌نظامی بهره ببرد که موجب ناامنی در پاکستان می‌شود. همچنین اگر تحریم‌ها به دلایل سیاسی تضعیف شود، تاثیر ملموسی نخواهد داشت.
پاکستان در موقعیت حساسی قرار دارد که باید میان منافع امنیتی، تعهدات بین‌المللی و روابط راهبردی با طالبان تعادل برقرار کند.

روش برخورد اسلام‌آباد با طالبان در دوره تحریم‌ها

پس از به عهده گرفتن ریاست کمیته تحریم، پاکستان رویکردی چندجانبه اتخاذ کرده است. اسلام‌آباد همزمان تلاش می‌کند نقش میانجی و سیاست‌گذار منطقه‌ای خود را حفظ کرده و از طریق تحریم‌ها، فشار سیاسی و اقتصادی بر طالبان وارد سازد.
یکی از مهم‌ترین اقدامات، اعمال محدودیت‌های مالی و بانکی بر شبکه‌های مرتبط با طالبان است تا منابع درآمدی آنان کاهش یابد و فعالیت‌های مالی غیرقانونی متوقف شود. همچنین همکاری با سازمان‌های بین‌المللی برای هماهنگی تحریم‌ها افزایش یافته است.
در حوزه امنیت داخلی، پاکستان عملیات محدود نظامی، تقویت نظارت مرزی و همکاری اطلاعاتی با نهادهای بین‌المللی انجام داده تا از فعالیت گروه‌های شبه‌نظامی جلوگیری کند.
در عین حال، اسلام‌آباد سعی دارد ارتباطات دیپلماتیک و اقتصادی خود با طالبان را حفظ کند تا با فشار سیاسی و گفتگو، طالبان را به همکاری‌های بیشتر ترغیب نماید. این رویکرد پیچیده نشان‌دهنده حساسیت مدیریت روابط پاکستان با طالبان است.

چالش‌ها و فرصت‌ها برای پاکستان و منطقه

ریاست پاکستان بر کمیته تحریم سازمان ملل هم فرصت‌ها و هم چالش‌هایی به همراه دارد. این موقعیت به اسلام‌آباد اجازه می‌دهد نفوذ سیاسی و دیپلماتیک خود را در سطح بین‌المللی افزایش داده و نقش فعالی در سیاست‌های مرتبط با افغانستان ایفا کند. این امر می‌تواند به تقویت امنیت داخلی پاکستان و کاهش تهدیدات ناشی از گروه‌های شبه‌نظامی کمک کند.
اما فشار بین‌المللی بر طالبان ممکن است واکنش تند آنان را برانگیزد و خشونت‌ها و ناامنی‌ها را افزایش دهد. همچنین حفظ تعادل میان حمایت‌های گذشته و برخوردهای تحریمی، چالشی جدی است.
در سطح منطقه‌ای، این تحولات می‌تواند روابط پاکستان با کشورهای همسایه و بازیگران بزرگ منطقه‌ای را بازتعریف کند. پاکستان باید نقش خود را به گونه‌ای مدیریت کند که منافع ملی تامین و از تبدیل افغانستان به کانون بی‌ثباتی جلوگیری شود.

نتیجه‌گیری

مسئولیت پاکستان در کمیته تحریم سازمان ملل علیه طالبان، تحولی مهم و چالش‌برانگیز در مناسبات اسلام‌آباد و طالبان و تحولات امنیتی منطقه است. این موقعیت به پاکستان اجازه می‌دهد نقش کلیدی‌تری در مهار طالبان ایفا کند، اما همزمان باید با خطر واکنش‌های احتمالی طالبان و افزایش ناپایداری مقابله نماید.
رویکرد ترکیبی پاکستان شامل تحریم‌ها و حفظ روابط دیپلماتیک، نشان‌دهنده پیچیدگی موضوع است. موفقیت نیازمند هماهنگی دقیق با بازیگران منطقه‌ای و جهانی و درک صحیح منافع امنیتی پاکستان است.
در نهایت، این مسئولیت می‌تواند فرصت کاهش تنش‌ها و ارتقای ثبات منطقه را فراهم کند، مشروط بر آنکه اسلام‌آباد سیاست‌های خود را با دقت و تعادل پیش ببرد و به همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای توجه ویژه کند.

منابع

۱. مک‌درموت، ج. «حمایت پاکستان از طالبان؛ نگاهی تاریخی» ۲۰۲۱، صفحه ۱۲۳-۱۳۹، Journal of South Asian Studies.
2. شورای روابط خارجی آمریکا. «طالبان و پاکستان؛ معمای امنیتی» ۱۰ مارچ ۲۰۲۳، صفحه ۵، Council on Foreign Relations.
3. سازمان ملل متحد. «گزارش کمیته تحریم طالبان» ۲۰۲۵، صفحه ۱–۱۵، United Nations Security Council.
4. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی. «نقش پاکستان در صلح و امنیت افغانستان» جون ۲۰۲۴، صفحه ۲۲-۳۰، CSIS Report.
5. روزنامه شرق. «پاکستان و تحریم طالبان؛ تلاقی منافع و تضادها» ۱۵ جوزا ۱۴۰۴، صفحه ۳، شرق.
6. بی‌بی‌سی فارسی. «پاکستان رئیس کمیته تحریم طالبان شد؛ پیامدها و واکنش‌ها» ۲۰ می ۲۰۲۵، صفحه ۱، BBC Persian.

نوشته های مرتبط :