استبداد و خودکامگی «داود خان» و ملتی بدون حافظه تاریخی (۲)

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام‌رضا سادات
1402/12/27
11:51 ق.ظ
بازدید: 26

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در مطلب قبلی راجع به صدارت ۱۰ ساله داود از ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۳ اشاره شد و این‌که وی بلافاصله پس از قبضه قدرت، جراید و مطبوعات آزاد را توقیف، سیاسیون دمکراسی خواه را زندانی و محور شعار خود را پشتونستان‌خواهی و اقتدار و اتحاد پشتون‌ها قرارداد. درحالی‌که از یک‌سو شماری معتقدند که وی در زمان‌ استعفا از صدارت، برنامه‌ریزی برای برچیدن نظام شاهی ظاهرشاه را در سر داشته، اما هیچ‌کسی تاکنون اثبات نتوانسته که کودتای بدون خونریزی داود خان در ۱۳۵۲ یک کودتای واقعی برای کنار زدن ظاهرشاه پسرعموی وی بوده یا یک طرح سازمان‌یافته خانوادگی برای تداوم قدرت خاندان آل یحیی و برداشتن فشار از دوش ظاهرشاه؟

در مطلب قبلی راجع به صدارت ۱۰ ساله داود از ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۳ اشاره شد و این‌که وی بلافاصله پس از قبضه قدرت، جراید و مطبوعات آزاد را توقیف، سیاسیون دمکراسی خواه را زندانی و محور شعار خود را پشتونستان‌خواهی و اقتدار و اتحاد پشتون‌ها قرارداد. درحالی‌که از یک‌سو شماری معتقدند که وی در زمان‌ استعفا از صدارت، برنامه‌ریزی برای برچیدن نظام شاهی ظاهرشاه را در سر داشته، اما هیچ‌کسی تاکنون اثبات نتوانسته که کودتای بدون خونریزی داود خان در ۱۳۵۲ یک کودتای واقعی برای کنار زدن ظاهرشاه پسرعموی وی بوده یا یک طرح سازمان‌یافته خانوادگی برای تداوم قدرت خاندان آل یحیی و برداشتن فشار از دوش ظاهرشاه؟

به‌هرحال، آنچه مهم و درخور توجه است، اینکه داود خان نظام مشروطه و دمکراسی را هرگز قبول نداشت؛ زیرا وی ساعاتی پس از کودتا، تمامی قوانین مشروطه که حقوق نسبی مانند حق رأی و انتخاب را برای ملت داده بود، لغو کرد. وی در نخستین اعلامیه رادیویی، انگیزه‌های کودتا و تصمیم جایگزینی نظام خویش را چنین توضیح داد: «ده سال پیش (سال ۱۳۴۱) من برای سعادت آیندۀ وطن خود، جز قایم ساختن یک دموکراسی واقعی و معقول که اساس آن بر خدمت به اکثریت مردم افغانستان برقرار باشد، راه دیگری سراغ نداشتم و ندارم … نتیجه آن شد که آن امیدهای دیرینه و آرزوهای نیک به یک دموکراسی قلابی که از ابتدا تهداب آن بر عقده‌ها و منافع شخصی و طبقاتی، بر تقلب و دسایس و بر دروغ و ریا و مردم‌فریبی استوار گردیده بود، مبدل گردید. خلاصه این‌که دموکراسی یعنی حکومت مردم به یک آنارشیسم و رژیم سلطنت مشروطه به یک رژیم مطلق‌العنان مبدل شده بود».

همچنین بخوانید: فرستاده ویژه رییس جمهور ایران با وزیر خارجه طالبان در تهران دیدار کرد

اما وی هم‌زمان با این نطق، خود را رئیس‌جمهور، صدراعظم، وزیر دفاع و وزیر خارجه معرفی کرد؛ یعنی نظامی تک‌محور و استبدادی را به میان آورد که در تاریخ آن زمان اکثر کشورها سابقه نداشت.

داود خان به این موارد هم اکتفا نکرد و سراغ مخالفان فکری خود اعم از باسوادان، ملاها و روشنفکران رفت. هرکسی که کوچک‌ترین علم مخالفت بلند می‌کرد، یا زندانی می‌شد، یا سر به نیست و تبعید. هیچ منتقدی در امان نبود. حتی وضع به‌قدری خراب شد که هم‌کیشان داود خان و چپی‌ها که در به قدرت رساندن وی نقش اساسی را داشتند، زمانی که از سوی داود خان بعضاً زندانی و بعضی‌ها سلب صلاحیت شدند، بالاخره با استفاده از فرصت داخلی و با کمک خارجی (شوروی) کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ رقم زدند.

بااین‌وجود اما امروز شماری زیادی از افراد جامعه به‌خصوص جوانان پر شروشور بدون بازخوانی تاریخ، به مدح داود خان در هر همایش و مراسم ملی می‌پردازند. جالب قضیه این است که حتی روشنفکران و آنان که در محکومیت مستبدان، هیچ‌گونه مماشات باکسی ندارند، بازهم با حافظه فراموش‌کار به مدح امثال داود خان که به هیچ اصول و ارزش مردم‌سالار باور نداشت و مردم را پشیزی هم حساب نمی‌کرد، می‌پردازند.

یک قصه تاریخی راجع به تاریخ یونان را هرودت اشاره مي‌کند که ايرانيان بعد از اتمام جنگ با يونانيان، فردی يونانی به نام الکساندروس‌ را برای مذاکرات صلح و آشتی به آتن اعزام مي‌کنند، اما آتن به فرستاده ايرانيان مي‌گويد که تا زمانی که خون يونانی در تن ما مي‌باشد و ما همگی به درگاه خدايان خود نيايش مي‌کنيم و آداب‌ورسوم واحدی داريم، با ايرانيان آشتی نخواهیم کرد.

همچنین بخوانید: جان کربی: از گزارش‌ها درباره استفاده سلاح‌های امریکایی در حملات در پاکستان اطلاع نداریم

درحالی‌که اين همبستگی يونانيان سياسی نبود، چراکه يونان در قرن ۵ قبل از ميلاد از شهرها و جزیره‌های گوناگونی تشکیل‌شده بودند که مستقل سياست خود را تعيين می‌کردند. هويت يونانيان بر پایه ‌یک منظومه استوار شده بود، بر پايه حماسه الياد که شاعر يونانی هومر آن را سروده است. هومر جنگ يونانيان با ترويا را سرود که در اين نبرد يونانيان پيروز گرديدند و ترويا را منهدم کردند. اما هومر خود در قرن ۸ قبل از ميلاد زندگی می‌کرد و خبر اين نبرد را فقط شنيده بود و شاهد آن نبوده است و به عقيده تاريخ نويسان جنگ ترويا در تاريخ ۱۲۰۰ قبل از ميلاد اتفاق افتاده بوده است؛ اما حافظه تاريخی يونانيان در قرن ۵ قبل از ميلاد يعنی ۷۰۰ سال بعد از جنگ ترويا و ۳۰۰ سال بعد از سروده شدن اين حماسه هم چنان پابرجا بود و يونانيان اين حماسه تاريخی را فراموش نکرده بودند و اين سروده توانست هويت يونانيان را تعیين نمايد و علیه ايرانيان به‌کار گرفته شود.

در حالی‌که يک حماسه و روایت تاريخی (الياد) برای یونانی‌ها با داشتن حافظه تاریخی هويت مي‌شود/ شده آن‌هم برپایه تاریخ و داستان، از طرف دیگر همین رویکرد حفظ واقعات تاریخی از سوی مردمان اروپا و غرب در کلیت امر، سبب شده که حتی امروز بسیاری‌ها اذعان کنند که پیشرفت اروپا و غرب ناشی از همین حافظه تاریخی می باشد که جلو اشتباهات آنان را گرفته/ می‌گیرد. اما در سرزمین ما به قول شاملو ما با ملتی بدون حافظه تاريخی طرف هستیم؛ زیرا اگر ما افغانستانی‌ها/ خراسانی‌ها حافظه تاریخی می‌داشتیم از داود خان که ۵۰ سال پیش حتی کوچک‌ترین آزادی را برای مردم نمی‌خواست و از آنان گرفت، تمجید نمی‌کردیم.

همچنین بخوانید: چرا دانشنامه هزاره جنجالی شد؟

چرا باید مردمان کشور ما اتفاقات ۵۰ سال پیش را فراموش و برای کسی که جز استبداد به چیزی دیگری فکر نمی‌کرد، درود و صلوات فرستاده و آرزوی آن استبداد و خفقان با شور و شعف بعد از ۵۰ سال بار دیگر خواستار هستند. حالا چنین ملتی سزاوار خوشبختی هستند؟

نوشته های مرتبط :