ابتذال شهرت؛ آیا معمولی بودن بد است؟

دسته: تحلیل
نویسنده: یعقوب رسولی
1403/09/06
11:37 ق.ظ
بازدید: 14

پایگاه خبری تحلیلی روایت : از دغدغه‌های اساسی مردم ما امروز؛ بحث شهرت‌طلبی و نفی معمولی بودن است. اگر به درستی به قضیه نگاه کنید و یک سری به رسانه‌های مجازی بزنید، درمی‌یابید که افراد با چه نوع حرکت‌های زشت و ناپسند به دنبال کسب شهرت اند. هرچند که این شهرت خود در یک دنیای غیر واقعی، پدید آید. مهم است که در این مساله باب سخن باز شود تا بتوانیم، به نتیجه قشنگ‌تر و دست‌یافتنی‌تر از زندگی خوب، برسیم. شهرت کاذب امروزی که هواس جمعی را پرت کرده، بسیاری از افراد جامعه را راه‌گم کرده است. فرصت‌های کلان را از ما گرفته اند و اجازه نمی‌دهد ظرفیت‌های خوب اما انسان‌های معمولی نفعی برای جامعه و مردم برسانند. از این جهت، نیاز می‌دانیم تا به دیدگاه‌های اساسی، علمی و منطقی دانشمندان، انسان‌شناسان، جامعه‌شناسان و فیلسوفان بپردازیم.

مقدمه:
از دغدغه‌های اساسی مردم ما امروز؛ بحث شهرت‌طلبی و نفی معمولی بودن است. اگر به درستی به قضیه نگاه کنید و یک سری به رسانه‌های مجازی بزنید، درمی‌یابید که افراد با چه نوع حرکت‌های زشت و ناپسند به دنبال کسب شهرت اند. هرچند که این شهرت خود در یک دنیای غیر واقعی، پدید آید. مهم است که در این مساله باب سخن باز شود تا بتوانیم، به نتیجه قشنگ‌تر و دست‌یافتنی‌تر از زندگی خوب، برسیم. شهرت کاذب امروزی که هواس جمعی را پرت کرده، بسیاری از افراد جامعه را راه‌گم کرده است. فرصت‌های کلان را از ما گرفته اند و اجازه نمی‌دهد ظرفیت‌های خوب اما انسان‌های معمولی نفعی برای جامعه و مردم برسانند. از این جهت، نیاز می‌دانیم تا به دیدگاه‌های اساسی، علمی و منطقی دانشمندان، انسان‌شناسان، جامعه‌شناسان و فیلسوفان بپردازیم. آنها در این زمینه نقد و نظرهای خویش را ارایه کرده‌اند و این می‌تواند به تفکیک خوب و زشت شهرت و معمولی بودن، تمامی افراد جامعه را کمک کند و ما نیز بیاموزیم. همچنان مهم دیگر این است که چند سوال در این زمینه مطرح شوند:
1. آیا شهرت می‌تواند به عنوان یک هدف ذاتی در زندگی انسانی توجیه شود، یا تنها ابزاری برای تحقق نیازهای روانی و اجتماعی است؟
2. چگونه جامعه مدرن از طریق رسانه‌ها و فرهنگ مصرفی، مرز میان اصالت و ابتذال در شهرت را از بین برده است؟
3. آیا معمولی بودن می‌تواند در جوامعی که ارزش فردیت و تمایز را بیش از پیش ترویج می‌دهند، به عنوان نمادی از مقاومت فرهنگی و هویت سازی عمل کند؟
شهرت چیست؟
میشل فوکو، فیلسوف، مورخ، منتقد تاریخ مدرنیته، نظریه‌پرداز و متفکر فرانسوی می‌گوید که ” شهرت می‌تواند ابزاری برای قدرت باشد، زیرا فردی که شناخته می‌شود، توانایی تاثیرگذاری بر دیگران و شکل دادن به گفتمان‌های اجتماعی را دارد.” شهرت در این معنا، بخشی از شبکه قدرت و دانش است که در جامعه جریان دارد.” فوکو در این بحث نگاه به بازنمایی قدرت اجتماعی دارد.
ژان بودریار، جامعه‌شناس، فیلسوف و عکاس فرانسوی معتقد است که “شهرت در جهان مدرن از بازنمایی واقعیت عبور کرده و به ” وانموده” تبدیل شده است؛ یعنی چیزی که به جای بازتاب حقیقت، خود یک واقعیت جداگانه خلق می‌کند. در این دیدگاه، افراد مشهور نمادهایی هستند که بیشتر از واقعیت، به نمایش سطحی وابسته‌اند.” در این دیدگاه بودریار به این باور است که شهرت ” وانموده” است.
از نگاه آبراهام هرولد مازلو/مزلو، که خود نیز به عنوان «پدر روان‌شناسی انسان‌گرایانه» شهرت دارد؛ شهرت می‌تواند بخشی از نیاز به احترام در هرم نیازهای انسانی باشد. انسان‌ها با دستیابی به شهرت، احساس ارزشمند بودن را می‌کنند و این احساس می‌تواند رضایت شخصی ایجاد کند. در واقع مازلو در این بحث نیاز روانی انسان را به شهرت نشانه می‌گیرد.
جامعه‌شناسان، فیلسوفان، نویسندگان و موسیقی‌دان‌های دیگر به نام‌های (تیودور آدورنو) و (ماکس هورکهایمر) باور دارند که “شهرت نتیجه صنعت فرهنگ می‌دانند. در این دیدگاه شهرت اغلب از طریق رسانه‌ها و تبلیغات ایجاد می‌شود و محتوای آن سطحی و مبتذل است. چرا که هدف اصلی آن سرگرمی و جلب مخاطب است، نه ارایه ارزش واقعی” در این دیدگاه شهرت به عنوان ابتذال مدرن شناخته می‌شود.

همچنین بخوانید: در ابتذال شُهرت

معمولی بودن چیست؟
مارتین هایدگر فیلسوف قرن بیستم باور دارد که معمولی بودن نوعی زیستن اصیل است که در آن فرد به جای پیروی از ” دیگران” به زندگی شخصی واقعی خود باز می‌گردد. در این حالت، معمولی بودن به معنای رهایی از قید و بندهای اجتماعی و تمرکز بر خویشتن است.” هایدگر معتقد است که معمولی بودن به عنوان یک اصالت است.
از نگاه هانا آرنت، فیلسوف سیاسی و تاریخ‌نگار آلمانی، “معمولی بودن می‌تواند نمادی از نوع فروتنی و دوری از تکبر باشد. در جهانی که تمایزطلبی ارزش محسوب می‌شود، معمولی بودن نشان‌دهنده نوعی استقلال از فشارهای اجتماعی است.” آرنت، در این دیدگاه معمولی بودن را به عنوان یک فضیلت می‌شناسد.
پی‌یر بوردیو، جامعه‌شناس و مردم‌شناس مشهور فرانسوی “معمولی بودن را در تقابل با “سرمایه فرهنگی” بررسی می‌کند. او معتقد است که معمولی بودن می‌تواند به عنوان واکنشی در برابر فرهنگ سلطه‌گر وتمایزطلب مطرح شود. در اینجا بوردیو معمولی بودن را به عنوان ضدفرهنگ نمایش می‌دهد.
کارل راجز روان‌شناس آمریکایی، می‌گوید:” زندگی معمولی حالتی از آرامش روانی است که در آن فرد خود را همان‌گونه که هست نمایش می‌دهد و نیازی به نمایش خود برای دیگران ندارد. این آزادی از قضاوت دیگران، امکان زندگی اصیل را فراهم می‌کند.” راجز معمولی بودن را به عنوان آزادی روانی به بحث می‌گیرد.
ابتذال شهرت: عمق یا سطح؟
• نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی: در این عصر که تکنالوژی و دیجیتالی خوانده می‌شود؛ شهرت دیگر برای نخبگان علمی، هنری یا سیاسی نیست. حالا هر فردی می‌تواند با یک عکس، ویدیو یا حتی یک جنجال، مشهور شود. این دسترسی سبک و آسان به شهرت، مرز میان ارزش‌های واقعی و نمایش سطحی را برداشته است. حالا می‌توانم چنین بیان کنم که اکنون در جهان مدرن ما، تصاویر و ظاهرهای غیر واقعی به جای واقعیت نمایش داده می‌شوند و متاثر کننده ترین حالت آن‌ست که بیننده و دنبال‌کننده فراوان دارند و در جامعه پذیرفته می‌شوند.
• فلسفه تمایز و ابتذال: هر زمانی که شهرت به جای بازنمایی واقعیت، خود به عنوان یک واقعیت مستقل عمل می‌کند، افرادی که به این شهرت دست می‌یابند، همواره محتواهایی برای ارایه ندارند. این افراد به مرور زمان در یک دایره خودنمایی و سطحی‌نگری گرفتار می‌شوند.
• پیامدها: شهرت کاذب و بی‌اصالت، می‎تواند به کاهش اعتماد به نفس منجر شود. همچنان ممکن است این مساله، سبب تخریب روابط انسانی شود. افرادی که شهرت یافته‌اند، گاهی برای حفظ جایگاه‌خودشان به رفتارهای افراطی و یا غیر اصولی و اخلاقی متوصل می‌شوند. این رفتار نه تنها که برای فرد شهرت یافته، آسیب جدی می‌زند بلکه می‌تواند به جامعه نیز آسیب برساند.
ارزش معمولی بودن: نادیده گرفته شده اما عمیق
• تحلیل اجتماعی معمولی بودن: شوربختانه که جامعه مدرن، معمولی بودن را معادل بی‌هویتی تعریف کرده‌اند. در فرهنگ مدرن اگر فردی دیده نشود یا تمایز نداشته باشد، به این معنی‌است که وجود ندارد. این دیدگاه، به معنی آن است که جامعه یک نهاد مصرف‌گرا است که همه چیز شبیه یک کالای تجاری برای نمایش تبدیل شده‌اند.
• ساده زیستی و معمولی بودن: ساده‌زیستی می‌تواند یک زندگی معنی‌دار برای انسان خلق کند. همچنان معمولی بودن به معنی رهایی از قید و بندهای تمایزطلبی و دور نگه‌داشتن انسان از فشار نگاه دیگران می‌تواند باشد. هانا آرنت معتقد است که” برخلاف تصور عموم، معمولی بودن می‌تواند یک فضیلت باشد.”
• پیامد‌های مثبت: انسان آزاد است و دوست دارد بدون قید و بند زیست نماید. از این جهت، معمولی بودن می‌تواند خیال فرد را در برابر قضاوت دیگران، از بین ببرد و فرد بتواند خود واقعی‌اش را تجربه کند. در این باور، فرد نیازی به تایید دایمی ندارد و در آرامش زندگی می‌کند.
روان‌شناسی تمایزطلبی؛ چرا انسان‌ها شهرت می‌خواهند؟
• نیازمندی به تایید اجتماعی: روان‌شناسان معتقد هستند که شهرت، یکی از مظاهر تعلق و تایید اجتماعی افراد است. افراد مشهور همواره از تایید اجتماعی به عنوان سوخت روانی استفاده می‎کنند، اما این نیاز آنها هرگز کامل اشباع نمی‌شود.
• پیامد‌های روان‌شناختی شهرت: مطالعات روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان نشان می‌دهد که افراد مشهور، بیشتر از دیگران دچار اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی می‌کنند. این حالت روانی از آنجایی آغاز می‌یابد که فرد همواره نیاز به تایید اجتماعی و حفظ تصویر عمومی داشته و ترس آن از فراموشی می‌باشد.
• معمولی بودن و روان‌شناسی آرامش: افراد معمولی هرگز نیاز به نمایش ندارند. برخلاف تعهد روانی که افراد مشهور دارند و می‌خواهند همواره در نظر آیند. از این جهت، افراد معمولی می‌توانند به جای اینکه زندگی را در نگاه دیگران دنبال کنند؛ در لحظه حال و واقعیت خود زندگی می‌کنند و این ساده‌زیستی را، راحت‌تر تجربه می‌کنند.
نتیجه‌گیری: شهرت یا اصالت
باورها بر این است که شهرت اگر مبتنی بر اصالت و دست‌آورد‌های واقعی باشد، می‌تواند ارزشمند واقع شود. اما اگر شهرت بر مبنای واقعیت شکل نگیرد و بن‌مایه این شهرت، چند تصویر، ویدیوهای غیر اخلاقی و با خلق یک جنجال بدست آمده باشد، می‌تواند بی‌معنی جلوه کند و همچنان این عمل بسیار آسیب‌زا برای جامعه نیز است. افراد معمولی هرچند که به فرض اگر از نگاه جامعه قابل ارزش نباشند و جدی گرفته نشوند می‌توانند زندگی بسیار راحت‌تر، صمیمی‌تر و اساسی و اصولی را دارا باشند. در واقع انتخاب میان این دو پدیده شهرت و معمولی بودن، به درک فردی از معنای زندگی و ارزش‌های او بستگی دارد. مهم‌ترین سوال در این زمینه که می‌تواند خلق شود این است که آیا ما برای خود زندگی خواهیم کرد یا برای دیگران؟