به پایان عصر آمریکا خوش آمدید

دسته: تحلیل
نویسنده: حکیم حکمت
1404/05/01
9:11 ق.ظ
بازدید: 9

پایگاه خبری تحلیلی روایت : ایالات متحده آمریکا طی سال‌های اخیر به‌تدریج از بسیاری از نهادها و توافق‌نامه‌های بین‌المللی کناره‌گیری کرده است. خروج از سازمان یونسکو، ترک توافق‌نامه اقلیمی پاریس، کاهش کمک‌ها به سازمان بین‌المللی مهاجرت، و البته عدم عضویت در نهادهایی چون دادگاه بین‌المللی لاهه، همگی نشانه‌هایی از تغییری بنیادین در رویکرد آمریکا به نظم بین‌الملل است.این اقدامات چه معنایی دارند؟ می‌توان آن‌ها را از دو زاویه‌ مختلف تحلیل کرد:

ایالات متحده آمریکا طی سال‌های اخیر به‌تدریج از بسیاری از نهادها و توافق‌نامه‌های بین‌المللی کناره‌گیری کرده است. خروج از سازمان یونسکو، ترک توافق‌نامه اقلیمی پاریس، کاهش کمک‌ها به سازمان بین‌المللی مهاجرت، و البته عدم عضویت در نهادهایی چون دادگاه بین‌المللی لاهه، همگی نشانه‌هایی از تغییری بنیادین در رویکرد آمریکا به نظم بین‌الملل است.

این اقدامات چه معنایی دارند؟ می‌توان آن‌ها را از دو زاویه‌ مختلف تحلیل کرد:

نخست، این‌که آمریکا عملاً در حال دامن زدن به نوعی هرج‌ومرج جهانی است. پس از جنگ جهانی دوم، جامعه جهانی تلاش کرد تا به‌جای بازگشت به رقابت‌های بی‌قاعده قدرت‌ها، نوعی نظم مبتنی بر نهادهای بین‌المللی و چندجانبه‌گرایی را بنا کند. این ایده، ریشه در اندیشه‌های ایمانوئل کانت، فیلسوف آلمانی دوره روشنگری، دارد که معتقد بود صلح پایدار تنها از طریق ایجاد یک دولت جهانی ممکن است. گرچه چنین دولتی هیچ‌گاه تحقق نیافت، اما سازمان‌هایی مانند سازمان ملل متحد، یونسکو، دادگاه‌های بین‌المللی، و پیمان‌های اقلیمی در عمل کوشیدند نقش‌های حداقلی آن را ایفا کنند.

با عقب‌نشینی آمریکا از این نهادها، به‌ویژه پس از روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ، نشانه‌های بی‌اعتمادی به چندجانبه‌گرایی و نهادهای فراملی افزایش یافت. جناح راست افراطی در آمریکا، که ترامپ نماینده آن بود، نهادهای بین‌المللی را تهدیدی برای استقلال ملی تلقی کرده و توجه خود را معطوف به منافع صرفاً داخلی کرده است. این رویکرد، در بلندمدت، می‌تواند نظم جهانی را از درون متلاشی کند.

از زاویه‌ای دیگر، این تحولات را می‌توان نوعی اعتراف به پایان رهبری بلامنازع آمریکا بر نظام بین‌الملل دانست. سازمان‌های بین‌المللی، هرچند به ظاهر مستقل، در عمل برای دهه‌ها ابزاری در خدمت سیاست خارجی آمریکا بوده‌اند. بسیاری از منتقدان این نهادها، از جمله در کشورهای جنوب جهانی، بارها تأکید کرده‌اند که این سازمان‌ها در جهت حفظ «نظم آمریکایی» عمل می‌کنند؛ نظمی که بر پایه سلطه اقتصادی، فرهنگی و نظامی آمریکا بر جهان شکل گرفته بود.

اکنون که خودِ آمریکا از این ساختارها فاصله می‌گیرد، می‌توان چنین برداشت کرد که این کشور دیگر توانایی یا تمایل به حفظ این نظم را ندارد. این نه‌تنها یک عقب‌نشینی سیاسی، بلکه نوعی اعتراف غیررسمی به ظهور نظمی جدید در جهان است.

جهانی که امروز در آن زندگی می‌کنیم، دیگر همان جهان تحت سلطه بی‌رقیب آمریکا نیست. قدرت‌های نوظهوری چون چین، هند، و حتی برخی قدرت‌های منطقه‌ای در حال بازتعریف قواعد بازی هستند. در چنین شرایطی، عصر سروری آمریکا به پایان خود نزدیک شده و نظم پساآمریکایی در حال شکل‌گیری است.

حکیم حکمت

نوشته های مرتبط :