آفت محله‌گرایی میان فارسی‌زبانان در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام‌رضا سادات
1403/02/12
10:13 ق.ظ
بازدید: 29

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در بیست سال گذشته، در حالی‌که به ظاهر، نظام جمهوریت مبتنی بر اراده مردم در کشور استوار بود و همه از دمکراسی و احترام به حقوق اقوام و ملیت‌ها سخن می‌زدند، ولی در اصل تخم نفاق و شقاق بین اقوام و طایفه‌های قومی بیشتر کاشته شده و به جای عبور از سنت‌های پیش افتاده‌ی قومی و تقسیمات محله‌گرایی، اکثریت بنا به خواست یا جبر زمان، به این فرهنگ قبیلوی بیشتر رو آوردند. البته با این تفاوت که این رویکرد بین فارسی زبان‌ها بیشتر برجسته شده و بزرگترین ضربه از ناحیه محله‌گرایی را فارسی زبانان خورده است.

از نگاه جامعه شناسی، جامعه افغانستان بیش از هر کشور دیگری در منطقه، بافت سنتی دارد. این ویژگی در جامعه افغانستان در نوع خودش سبب بروز تفاوت‌های آشکار دیگری در ابعاد مختلف میان اقوام و گروه های اجتماعی شده است. بر اساس همین بافت‌های سنتی قومی و محله‌گرایی، عملکرد اقوام نیز در افغانستان روندی متفاوت از سایر کشورها پیدا کرده است و اکنون پس از چندین دهه بحران و جنگ، به خصوص پس از سال ها و دهه‌ها محرومیتی که اقوام فارسی زبان تحربه کرده اند، با آنکه نظام سیاسی تحت قیادت و سلطه‌ی مطلق یک گروه قومی قرار گرفته، ولی اقوام دیگر نتوانسته و نمی توانند از بحران محله‌گرایی برای رسیدن به خواسته‌های شان عبور کنند.

در بیست سال گذشته، در حالی‌که به ظاهر، نظام جمهوریت مبتنی بر اراده مردم در کشور استوار بود و همه از دمکراسی و احترام به حقوق اقوام و ملیت‌ها سخن می‌زدند، ولی در اصل تخم نفاق و شقاق بین اقوام و طایفه‌های قومی بیشتر کاشته شده و به جای عبور از سنت‌های پیش افتاده‌ی قومی و تقسیمات محله‌گرایی، اکثریت بنا به خواست یا جبر زمان، به این فرهنگ قبیلوی بیشتر رو آوردند. البته با این تفاوت که این رویکرد بین فارسی زبان‌ها بیشتر برجسته شده و بزرگترین ضربه از ناحیه محله‌گرایی را فارسی زبانان خورده است.

وقتی به بیست سال زمان جمهوریت نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که کرزی و احمدزی چگونه از برجسته سازی محله‌گرایی و زادگاه سازی برای رهبران و مقامات فارسی زبان‌ها سواستفاده کردند. قصه انتخاب معاونین ریاست جمهوری، انتخاب وزرا و والیان و حتی مامورین پایین رتبه که با تبلیغ وسیع محل‌گرایی صورت می‌گرفت، در اختلاف افکنی بین فارسی زبانان نقش برجسته را داشت.
البته این سیاست در حکومت اشرف غنی بسیار بیشتر و آشکار‌تر از دوره‌های گذشته تشدید شده بود، ولی در ۲۰ سال زمان جمهوریت اساس آن را در نظام دموکراسی مردم سالار، حامد کرزی گذاشته بود. در حالی‌که وی می‌توانست به عنوان نخستین فرد انتخاب شده برای ریاست جمهوری در تاریخ افغانستان گام‌های را در جهت عبور از قوم‌گرایی و محله‌گرایی از جمله مبارزه با برتری‌طلبی‌های قومی و همچنین رفع اختلافات محله‌گرایی بردارد، ولی وی برای ۱۴ سال بودن در قدرت، حتی بین ولایتی به مساحت پنجشیر محله‌گرایی را تشدید کرد.

همچنین بخوانید: افراد ناشناس در فاریاب یک مرد را با دادن مواد زهری به قتل رساندند

با این حال اما این سیاست کرزی و احمدزی هیچ باری را از دوش رهبران و مردمان فارسی زبان که سال‌ها از جمله چند سال اخیر با محله‌گرایی سبب اختلاف بین خود و عقب ماندگی از میدان سیاست و تصمیم‌گیری شده اند، کم نمی کند. البته درد قضیه این است که هنوز هم این آفت بین فارسی‌زبانان به صورت‌کلی و در درون اقوام دیگر به اشکال مختلف ادامه دارد. در حالی‌که پس از سقوط نظام جمهوریت، همه متیقین بودند و هستند که یکی از مهمترین عوامل شکست آنان در سیاست افغانستان همین رویکرد طایفه‌محور و محله‌گرایی بوده و باید از بیست سال اخیر، فارسی زبانان درس می‌گرفتند/ بگیرند و محله‌گرایی را کنار بگذارند، اما متاسفانه بازهم روز به روز این آفت بیشتر دامن زده شده است. با مطرح شدن نابه‌کار‌ترین سوژه در فضای مجازی و یا حقیقی و پیش‌پا افتاده‌ترین مسئله در جامعه، می‌بینیم که احساسات محل‌گرایی افراد تحریک شده و موضوع وجه محلی و قبیلوی و طایفه‌ای به‌خود می‌گیرد. اندرابی به پنجشیری می‌تازد. بدخشانی، بلخی را نفی‌ می‌کند. اهل غزنه‌ و جاغوری‌ در سدد‌ تضعیف بامیانی است‌ و ازبک‌ زیر‌ پای ترکمن را خالی می‌کند. البته در مسائل بزرگتر هم همین طور است و هیچ درک و مماشات از سوی هیچ کسی برای اتحاد و یک پارچه‌گی وجود ندارد. یعنی حتی در مسائل بزرگتر که حیات سیاسی و حقوق جمعی کتله‌‌ی بزرگ فارسی زبان‌ها مطرح است، بازهم مردم، نخبگان و رهبران اصلا خیال شان نیست که در جغرافیای فلک‌زده افغانستان که یک قوم و قبیله مثل مور و ملخ دارند آن را غارت می‌کنند، این ها گرفتار همان دست به یخن‌های محلی خود هستند و بر سر “هیچ” دعوا دارند.

همچنین بخوانید: نشست نمایندگان اتحادیه اروپا و کشورهای آسیای مرکزی درباره‌ی افغانستان در قیرقیزستان برگزار شد

نوشته های مرتبط :