اقوام غیر پشتون و عبور از محافظه‌کاری

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1403/12/01
12:16 ب.ظ
بازدید: 48

پایگاه خبری تحلیلی روایت : شب گذشته بحثی در زمینه نقد و بررسی نشست ویانا در پایگاه خبری تحلیلی “روایت” برگزار شد. در این گفتمان شماری از جوانان صحبت کرده و مباحث و نقدهایی را در زمینه نشست ویانا مطرح کردند که بعضا قابل تامل و درست و بعضا هم از روی احساسات بود. یکی از نکاتی که مطرح شد، این بود که اقوام غیر پشتون محافظه کاری و تعارفات وطنی را کنار گذاشته و برای احقاق حق مردمان حوزه فارسی و غیر پشتون چارچوب نظری و اهداف مشخص را در جهت عبور از حکومت قومی ترسیم نمایند.

شب گذشته بحثی در زمینه نقد و بررسی نشست ویانا در پایگاه خبری تحلیلی “روایت” برگزار شد. در این گفتمان شماری از جوانان صحبت کرده و مباحث و نقدهایی را در زمینه نشست ویانا مطرح کردند که بعضا قابل تامل و درست و بعضا هم از روی احساسات بود.
یکی از نکاتی که مطرح شد، این بود که اقوام غیر پشتون محافظه کاری و تعارفات وطنی را کنار گذاشته و برای احقاق حق مردمان حوزه فارسی و غیر پشتون چارچوب نظری و اهداف مشخص را در جهت عبور از حکومت قومی ترسیم نمایند.

به دور از احساسات مطرح شده از سوی جوانان و با تاکید بر عبور از محافظه کاری، باید گفت که نخستین شرط پیروزی جریانات مبارز- اعم از انقلابی و جنگجو- کنار گذاشتن محافظه کاری و تعیین اهداف مشخص است. شما نمی توانید بدون هدف و با تکیه بر محافظه کاری بر یک گروه ایدیولوژیک مانند طالبان پیروز شوید.
اما در زمینه تلاش اقوام غیر پشتون برای عبور از سلطه قومی، این‌که اگر به تاریخ نگاه کنیم، مبارزات اقوام غیر پشتون افغانستان برای احقاق حقوق، تاریخ طولانی و پیچیده دارد. این مبارزات که بعضا با محافظه کاری همراه بوده، ریشه در تبعیض و نابرابری‌های تاریخی داشته و هدف آن، دستیابی به حقوق برابر و مشارکت عادلانه در ساختار سیاسی و اجتماعی افغانستان است.

اقوام غیر پشتون در حدود ۱۰۰ سال گذشته سه مرحله از مبارزات و فرصت را در جهت رهایی از استبداد قومی داشته اند، اما در کنار دلایل دیگر با عمده دلیل محافظه کاری به نتیجه نرسیده است. در دههٔ ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، در این دوره، جنبش‌های چپ‌گرا و اسلام‌گرا در افغانستان شکل گرفتند که بسیاری از آن‌ها از حقوق اقوام غیر پشتون حمایت می‌کردند. این جنبش‌ها با حکومت وقت درگیر شدند، و وقتی هم جناح چپ پیروز شد، با وجود روی کار آمدن بعضی از افراد برای مدتی در راس هرم قدرت، اما وضع و ساختار در کل تغییر چندانی نکرد. دلیلش هم محافظه کاری و وابستگی به آرمان پوشالی حزبی بود.

همچنین بخوانید: آیا ویانا توانایی ائتلاف‌سازی علیه طالبان را دارد؟

دومین مرحله در جهت عبور از استبداد قومی، دههٔ ۱۳۷۰ بود. پس از سقوط حکومت کمونیستی، وقتی گروه‌های قومی مختلف برای کسب قدرت در افغانستان به جنگ پرداختند. در این دوره، فرصت بسیار مهم در جهت تثبیت اقتدار اقوام غیر پشتون بود. متاسفانه در این زمان هرچند محافظه کاری زیاد وجود نداشت، ولی اتحاد نامیمون بعضی از احزاب جهادی با قدرتمندترین و فاشیست‌ترین حزب در میان پشتون‌ها منجر به از دست رفتن این مقطع مهم شد. در حالی‌که اگر اتحاد شوم شکل نگرفته و جنگ علیه حکومت استاد ربانی شروع نمی شد، مرحله گذار و تثبیت اقتدار اقوام غیر پشتون به گونه درست شکل می گرفت.

مرحله سوم اما دههٔ ۱۳۸۰ و بیست سال جمهوریت بود. جوانانی که از محافظه کاری جریان‌ها و رهبران در مقطع کنونی انتقاد می کنند، دقیقا بیشتر بر همین مقطع معترض اند که اقوام غیرپشتون فرصت طلایی در جهت پایان سلطه قومی را با محافظه کاری رهبران شان از دست دادند. وقتی پس از سقوط طالبان در دور نخست، قانون اساسی جدید افغانستان به تصویب رسید، اولا همین قانون وقتی زبان فارسی را از سرود ملی حذف کرد و رهبران با محافظه کاری سکوت کردند، قدم نخست فاجعه بود. در مراحل بعدی و تا زمان سقوط هم کمتر رهبری حاضر بود که انگشت روی مشکل اصلی بگذارد و بگوید که اساس مشکل افغانستان زیاده خواهی یک قوم و اقتدار طلبی بی جای آن است.

انتقاد امروز جوانان به این است که چرا رهبران اقوام غیر پشتون به ریشه‌های تاریخی مشکل در افغانستان از جمله دولت‌های متمرکز که به استبداد قومی پشتون‌ها کمک کرده اشاره نمی کنند.
همچنین در زمینه نابرابری‌های اقتصادی و توزیع ناعادلانهٔ منابع و فرصت‌های اقتصادی، که به حاشیه رانده شدن اقوام غیر پشتون را در پی داشته هیچ کسی حاضر نیست مستقیم صحبت کند.

همچنین بخوانید: دیدار احمد مسعود و یاسین ضیا؛ اهمیت اتحاد مخالفان طالبان برای مبارزه مشترک علیه این گروه

امروز نسل جدید اقوام غیر پشتون، با تحصیلات و آگاهی بیشتر، خواستار مشارکت فعال‌تر در عرصهٔ سیاسی و اجتماعی هستند و با توجه به تاریخ و اشتباهات گذشته، رویکردهای محافظه‌کارانهٔ نسل‌های قبل را هرگز نمی پذیرند.
این جوانان خواستار تغییر در انتظارات و اهداف هستند. به این معنی که با تجربه گذشته، بسیار صریح و واضح اقوام غیر پشتون از حقوق برابر صحبت کرده و محافظه کاری را کنار بگذارند. زیرا یکی از اصلی ترین دلایل عدم تحقق خواسته‌ها در گذشته، رویکردهای محافظه‌کارانه بوده است. شاید تا حدی محافظه کاری برای حفظ هویت و فرهنگ اقوام غیر پشتون مؤثر بوده‌اند، اما در تحقق خواسته‌های سیاسی و اجتماعی آنها، ناکارآمد بوده‌اند.

با این حال جوانان امروز معتقد اند که مبارزات اقوام غیر پشتون برای احقاق حقوق، با یا بدون رهبران سنتی همچنان ادامه خواهد داشت. البته تحقق این حقوق، نیازمند تلاش و همکاری همهٔ اقوام افغانستان، و همچنین حمایت جامعهٔ بین‌المللی است.

جوانان امروز بدین باور اند که بی مهابا باید مشکلات گفته شده و طرح ایجاد یک نظام سیاسی عادلانه و فراگیر، که در آن حقوق همهٔ اقوام به رسمیت شناخته شود، از سوی رهبران و جریانات مطرح و در جهت تحقق اهداف مشخص و تعین شده که همانا رهایی از استبداد قومی باشد، تلاش شود.

نوشته های مرتبط :