از استکهلم تا افغانستان؛ بررسی طرح موزاییک سازمان ملل برای صلح پایدار

دسته: تحلیل
نویسنده: محمد خالد صدیقی
1404/03/14
2:17 ب.ظ
بازدید: 15

پایگاه خبری تحلیلی روایت : افغانستان پس از سقوط نظام جمهوریت در تابستان ۱۴۰۰ خورشیدی (اوت ۲۰۲۱ میلادی)، در شرایطی بحرانی و پیچیده به سر می‌برد. جامعه جهانی برای بازگرداندن ثبات و صلح، طرح‌های متعددی ارائه کرده که یکی از مهم‌ترین آنها «طرح موزاییک» سازمان ملل متحد است. این طرح به دنبال ایجاد یک ساختار سیاسی مشارکتی، فراگیر و غیرمتمرکز در افغانستان است تا زمینه‌های صلح و ثبات را در کشور فراهم کند. در تاریخ ۱۰ جوزا ۱۴۰۴ (۳۱ مه ۲۰۲۵ میلادی)، کنفرانسی مهم در شهر استکهلم سوئد برگزار شد تا ابعاد مختلف طرح موزاییک مورد بحث قرار گیرد. این نشست با حضور فعالان سیاسی، مدنی و کارشناسان افغان در تبعید، فرصتی برای بررسی دقیق مزایا، چالش‌ها و چشم‌اندازهای این طرح فراهم آورد. مقاله پیش رو در پی آن است تا از طریق بازخوانی این کنفرانس و طرح موزاییک، نگاهی تحلیلی به آینده سیاسی افغانستان داشته باشد.

افغانستان پس از سقوط نظام جمهوریت در تابستان ۱۴۰۰ خورشیدی (اوت ۲۰۲۱ میلادی)، در شرایطی بحرانی و پیچیده به سر می‌برد. جامعه جهانی برای بازگرداندن ثبات و صلح، طرح‌های متعددی ارائه کرده که یکی از مهم‌ترین آنها «طرح موزاییک» سازمان ملل متحد است. این طرح به دنبال ایجاد یک ساختار سیاسی مشارکتی، فراگیر و غیرمتمرکز در افغانستان است تا زمینه‌های صلح و ثبات را در کشور فراهم کند.
در تاریخ ۱۰ جوزا ۱۴۰۴ (۳۱ مه ۲۰۲۵ میلادی)، کنفرانسی مهم در شهر استکهلم سوئد برگزار شد تا ابعاد مختلف طرح موزاییک مورد بحث قرار گیرد. این نشست با حضور فعالان سیاسی، مدنی و کارشناسان افغان در تبعید، فرصتی برای بررسی دقیق مزایا، چالش‌ها و چشم‌اندازهای این طرح فراهم آورد. مقاله پیش رو در پی آن است تا از طریق بازخوانی این کنفرانس و طرح موزاییک، نگاهی تحلیلی به آینده سیاسی افغانستان داشته باشد.

طرح موزاییک سازمان ملل؛ چارچوبی برای صلح و مشارکت سیاسی

طرح «موزاییک» سازمان ملل متحد به عنوان یکی از ابتکارهای نوین برای حل بحران سیاسی و اجتماعی افغانستان مطرح شده است. این طرح با هدف ایجاد یک نظام سیاسی فراگیر، مشارکتی و غیرمتمرکز طراحی شده تا همه اقوام، گروه‌ها و احزاب سیاسی در ساختار حکومتداری آینده سهمی برابر داشته باشند. الهام‌گیری این طرح از مدل‌های «فدرالیسم خُرد» و «توازن قدرت» در کشورهای چندقومی و چندفرهنگی است.
یکی از ارکان اصلی طرح موزاییک، تأکید بر تشکیل یک «قرارداد اجتماعی نوین» میان تمامی بازیگران سیاسی و اجتماعی افغانستان است. این قرارداد قرار است انحصار قدرت را شکسته و حقوق اقلیت‌ها را تضمین کند، تا از طریق تقسیم عادلانه منابع و قدرت، زمینه‌های نزاع‌های قومی و منطقه‌ای کاهش یابد. همچنین، این طرح به دنبال ایجاد نهادهای شفاف، پاسخگو و مبتنی بر حقوق بشر است.
اما این طرح با چالش‌هایی نیز روبروست. پیچیدگی‌های سیاسی، نفوذ گروه‌های مسلح، و نبود اجماع داخلی از جمله مشکلاتی است که تحقق این مدل را دشوار می‌کند. افزون بر این، برخی منتقدان معتقدند طرح موزاییک ممکن است زمینه‌ساز تقسیم‌بندی بیشتر و تضعیف انسجام ملی شود، اگر به درستی مدیریت نگردد.
با این وجود، طرح موزاییک نمایانگر یک گام مهم در تلاش‌های بین‌المللی برای بازسازی افغانستان به شمار می‌آید و اگر همراه با حمایت همه‌جانبه جامعه جهانی و مشارکت واقعی افغان‌ها اجرا شود، می‌تواند افق‌های جدیدی برای صلح و توسعه سیاسی این کشور فراهم آورد.

دیدگاه‌ها و واکنش‌ها نسبت به طرح موزاییک

طرح موزاییک سازمان ملل متحد واکنش‌های متفاوتی را در میان گروه‌های سیاسی، فعالان مدنی و کارشناسان افغان برانگیخته است. طرفداران این طرح آن را فرصتی برای پایان دادن به انحصار قدرت و ایجاد یک نظام سیاسی مبتنی بر عدالت، شفافیت و مشارکت فراگیر می‌دانند. به باور آنها، موزاییک می‌تواند ساختار شکننده فعلی را تغییر داده و راه را برای صلح پایدار هموار سازد.
با این حال، گروهی از منتقدان به محدودیت‌ها و چالش‌های اجرای این طرح اشاره می‌کنند. آنها معتقدند که طرح موزاییک به اندازه کافی به واقعیت‌های پیچیده افغانستان از جمله نفوذ طالبان، اختلافات قومی و سیاسی و شرایط امنیتی توجه نکرده است. برخی نگران آن هستند که اگر این طرح بدون حمایت داخلی و هماهنگی لازم با بازیگران کلیدی اجرا شود، ممکن است باعث تشدید اختلافات و حتی فروپاشی بیشتر ساختار سیاسی گردد.
فعالان مدنی نیز بر ضرورت مشارکت همه اقشار جامعه، به‌ویژه زنان و جوانان، در فرآیند تصمیم‌گیری تأکید دارند و معتقدند که بدون حضور فعال این گروه‌ها، هیچ طرحی نمی‌تواند به موفقیت برسد. در نهایت، جامعه جهانی نیز بر نقش حمایتی خود تأکید کرده و خواستار هماهنگی بیشتر میان نهادهای بین‌المللی و گروه‌های داخلی افغانستان شده است.
در مجموع، دیدگاه‌ها پیرامون طرح موزاییک نمایانگر چالش‌ها و امیدهای فراوانی است که مسیر آینده سیاسی افغانستان را تعیین خواهد کرد.

کنفرانس استکهلم؛ فرصتی برای همگرایی و گفتگو

کنفرانس استکهلم که در تاریخ ۳۱ می ۲۰۲۵ (۱۰ جوزا ۱۴۰۴) برگزار شد، به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای دیپلماتیک و مدنی پیرامون آینده افغانستان، نقش کلیدی در بازخوانی و تحلیل طرح موزاییک ایفا کرد. این نشست با حضور گسترده شخصیت‌های سیاسی، فعالان مدنی و نمایندگان نهادهای بین‌المللی، فضایی فراهم آورد تا دیدگاه‌های مختلف درباره‌ی راهکارهای صلح و ثبات در افغانستان مطرح و به بحث گذاشته شود.
یکی از نکات برجسته این کنفرانس، تأکید بر ضرورت ایجاد یک «قرارداد اجتماعی» بود که بتواند وحدت ملی را تقویت کند و به همه گروه‌ها اجازه دهد در اداره کشور سهم برابر داشته باشند.
همچنین، شرکت‌کنندگان بر اهمیت مشارکت گسترده‌تر زنان، جوانان و اقلیت‌ها در فرایند سیاسی تأکید کردند.
اگرچه نگرانی‌ها درباره چالش‌های امنیتی و سیاسی موجود در افغانستان در این نشست مطرح شد، اما فضای گفتگو و تبادل نظر در استکهلم، امیدهایی را برای همگرایی و همکاری میان جریان‌های مختلف سیاسی و اجتماعی زنده کرد. کنفرانس استکهلم نشان داد که با وجود مشکلات فراوان، هنوز امکان گفت‌وگو و یافتن راه‌حل‌های مشترک برای بحران افغانستان وجود دارد.
این کنفرانس می‌تواند نقطه شروعی برای تلاش‌های گسترده‌تر در جهت بازسازی سیاسی و اجتماعی افغانستان باشد، مشروط بر آنکه اراده‌ی داخلی و حمایت بین‌المللی در کنار هم قرار گیرند

چالش‌ها و چشم‌اندازهای پیش رو

با وجود امیدها و فرصت‌هایی که طرح موزاییک و کنفرانس استکهلم برای افغانستان به ارمغان آورده‌اند، مسیر تحقق صلح و ثبات همچنان با چالش‌های بزرگی روبرو است. نخستین چالش، فقدان اجماع داخلی میان گروه‌های سیاسی مختلف و نارضایتی برخی احزاب و جریان‌های تاثیرگذار است که می‌تواند اجرای طرح را به تعویق اندازد یا حتی به شکست بکشاند.
مسئله دوم، وضعیت امنیتی نامساعد و حضور طالبان به عنوان بازیگری که هنوز حاضر به همکاری کامل با طرح‌های سیاسی فراگیر نیست، از مهم‌ترین موانع تحقق این اهداف است. بدون تضمین امنیت برای همه اقشار جامعه و گروه‌های سیاسی، تلاش‌ها برای صلح پایدار بی‌نتیجه باقی خواهد ماند.
از سوی دیگر، نقش جامعه بین‌المللی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. حمایت مستمر نهادهای جهانی، کمک‌های مالی و دیپلماتیک، و فشار برای تحقق حقوق بشر و مشارکت سیاسی واقعی، از عوامل کلیدی برای موفقیت این طرح محسوب می‌شوند. اگر این حمایت‌ها کاهش یابد، طرح موزاییک ممکن است به یک ایده صرف بدل شود.
با این همه، چشم‌اندازها همچنان مثبت است؛ اگر اراده سیاسی داخلی و حمایت بین‌المللی با هم همراه شوند، افغانستان می‌تواند به سوی آینده‌ای پایدارتر و دموکراتیک‌تر حرکت کند و طرح موزاییک گامی موثر در این مسیر باشد

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

طرح موزاییک سازمان ملل متحد و بررسی آن در کنفرانس استکهلم، گامی مهم در مسیر تلاش‌های بین‌المللی و داخلی برای رسیدن به صلح و ثبات در افغانستان به شمار می‌رود. این طرح با هدف ایجاد ساختار سیاسی فراگیر و مشارکتی، فرصتی برای گذار از وضعیت بحرانی فعلی فراهم کرده است. با این حال، تحقق این چشم‌انداز نیازمند اراده قوی و تعامل سازنده میان تمامی بازیگران داخلی و حمایت مستمر جامعه جهانی است.
کنفرانس استکهلم نشان داد که با وجود چالش‌های امنیتی، سیاسی و اجتماعی، زمینه‌ای برای گفت‌وگو و تبادل نظر میان گروه‌های مختلف وجود دارد که می‌تواند به همگرایی و ساختن اعتماد کمک کند. برای موفقیت این طرح، ضروری است که همه اقشار جامعه، به ویژه زنان، جوانان و اقلیت‌ها، در فرآیند تصمیم‌گیری و اجرای آن مشارکت فعال داشته باشند.
در نهایت، آینده افغانستان همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما با تلاش‌های هماهنگ داخلی و بین‌المللی، می‌توان امید داشت که طرح موزاییک تبدیل به الگویی عملی برای بازسازی سیاسی و اجتماعی کشور شود و مسیر صلح و توسعه پایدار را هموار سازد.

منابع
1. جمهور، خبرگزاری. «بررسی طرح موزاییک افغانستان در کنفرانس استکهلم.» منتشر شده در ۳۱ می ۲۰۲۵.
2. ۸صبح، روزنامه. «چالش‌ها و فرصت‌های طرح موزاییک سازمان ملل برای افغانستان.» منتشر شده در ۱ جون ۲۰۲۵.
3. Khaama Press. “UN’s Mosaic Proposal for Afghanistan’s Political Future.” Published May 31, 2025.
4. United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA). “Afghanistan Political Framework and Peace Initiatives,” Report, April 2025.
5. International Crisis Group. “Afghanistan’s Peace Process: Challenges and Prospects,” Policy Brief, May 2025.
6. The New York Times. “UN’s New Political Plan for Afghanistan Faces Skepticism,” Published May 30, 2025.
.

نوشته های مرتبط :