آشتی با پشتون‌ها و تمرکززدایی از نظام

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1403/02/09
12:09 ب.ظ
بازدید: 165

پایگاه خبری تحلیلی روایت : آن‌چه را آقای برهان‌ امیری گفته است، من از زبان دیگران نیز شنیده‌ام. باری مجاهد بزرگ مرحوم قاری رحمت‌الله، نماینده‌ی پیشین ولایت کندز در پارلمان، برایم گفت در سال 1371 نشستی به نام شورای حل و عقد در هرات برگزار شد. مسوولیت این شورا، تعیین رییس دولت اسلامی بود. با استاد ربانی شهید برای شرکت در این نشست از کابل عازم هرات شدیم. شهید احمدشاه مسعود تا فرودگاه کابل، هیئت ما را بدرقه کرد. پیش از پرواز، آمر صاحب به استاد برهان‌الدین ربانی شهید خیلی تاکید کرد که در نشست هرات قدرت را به یک پشتون معتدل واگذار کند. در نشست هرات، داکتر یوسف، نخست وزیر سلطنت ظاهر شاه، نیز شرکت کرده بود و او فرد مورد نظر آمر صاحب نیز بود.

آقای برهان امیری، از اعضای سابقه‌دار جمعیت اسلامی افغانستان، در یادداشتی به مناسبت هشتم ثور، ادعا کرده است که شهید احمدشاه مسعود، حداقل ۹ بار کوشید که استاد برهان‌الدین ربانی را از ریاست دولت اسلامی منصرف کند.

او گفته است که آقای مسعود ترجیح می‌داد که ریاست جمهوری به «یک پشتون معتدل» واگذار گردد.

آن‌چه را آقای برهان‌ امیری گفته است، من از زبان دیگران نیز شنیده‌ام. باری مجاهد بزرگ مرحوم قاری رحمت‌الله، نماینده‌ی پیشین ولایت کندز در پارلمان، برایم گفت در سال ۱۳۷۱ نشستی به نام شورای حل و عقد در هرات برگزار شد. مسوولیت این شورا، تعیین رییس دولت اسلامی بود. با استاد ربانی شهید برای شرکت در این نشست از کابل عازم هرات شدیم. شهید احمدشاه مسعود تا فرودگاه کابل، هیئت ما را بدرقه کرد. پیش از پرواز، آمر صاحب به استاد برهان‌الدین ربانی شهید خیلی تاکید کرد که در نشست هرات قدرت را به یک پشتون معتدل واگذار کند. در نشست هرات، داکتر یوسف، نخست وزیر سلطنت ظاهر شاه، نیز شرکت کرده بود و او فرد مورد نظر آمر صاحب نیز بود.

من از دیروز بدین‌سو، واکنش‌ها به این مطلب آقای امیری را دنبال می‌کنم. اکثرا دوستان به این مطلب، عاطفی و احساساتی واکنش نشان داده‌اند.

واکنش‌های شاید باعث تخلیه بار عصبی ما گردد، اما نمی‌تواند راه‌گشا باشد و ما را به یک راه حل معقول و منطقی رهنمون گردد. من در چنین مواردی، طرفدار تامل و تفکر هستم.

اگر ما به این یادداشت آقای امیری از سر تامل نگاه کنیم، به دو نتیجه‌گیری می‌رسیم:

ضرورت آشتی با پشتون‌ها: متاسفانه دیری است که در میان اقوام افغانستان به شدت نفرت‌پراکنی وجود دارد. تاجیک علیه پشتون نفرت‌پراکنی می‌کند و پشتون‌ها علیه تاجیکان. این در حالی است که این دو قوم مشترکات تاریخی و فرهنگی و حتا تباری با همدیگر دارند. دشمنی تاجیک و پشتون به سود صلح و ثبات در افغانستان نیست. این دو قوم، هر دو از اقوام تاثیرگذار در معادلات سیاسی کشوراند و راه حل معضل افغانستان در اتحاد و همکاری این دو قوم نهفته است. این دو قوم باید آشتی کنند.

همچنین بخوانید: روح‌الامین امینی: نوروز شاعرانه‌ترین روز جهان است

این آشتی چگونه اتفاق خواهد افتاد؟ من فکر می‌کنم گام نخست در این راستا، گفتگوی نخبگان پشتون و تاجیک است. نخبگان این دو قوم باید روی مسایل مورد منازعه گفتگو کنند و تا رسیدن به یک نتیجه‌ی معقول به گفتگوهای شان ادامه بدهند.

نتیجه‌ی دومی که ما از سخنان آقای امیری می‌توانیم بگیریم، این است که یک تغییر اساسی در داعیه‌ی سیاسی ما باید وارد کنیم. داعیه‌ی اصلی و اساسی مردم ما در ۲۰ سال گذشته، اول‌شدن بود. یعنی این‌که ما دنبال این بودیم که یک تاجیک به مسند ریاست جمهوری دست یابد. با همین شعار، چند بار در انتخابات‌های ریاست جمهوری شرکت کردیم و رای دادیم. اما این شعار، داعیه‌ی درستی نیست. از یک‌سو تضاد قومی خلق می‌کند و باعث ایجاد ترس در میانِ پشتون‌ها می‌شود، و از سوی دیگر، حتا اگر به ریاست جمهوری دست یابیم، این امر روابط ناعادلانه‌ی قدرت را تغییر نمی‌دهد، بلکه باعث بازتولید همان نظم پیشین اما به صورت باژگونه‌اش می‌گردد. یعنی این‌که روابط قدرت، هنوز همان روابط نابرابر می‌باشد، اما جای پشتون را تاجیک را می‌گیرد.

ما در دوره حکومت استاد برهان‌الدین ربانی شهید تجربه کردیم که چنین چیزی نمی‌تواند در افغانستان ثبات بیاورد. این‌که آمر صاحب ناگزیر شده بوده است است که حداقل ۹ بار از استاد برهان‌الدین ربانی شهید بخواهد کرسی ریاست جمهوری را به یک «پشتون معتدل» واگذار کند، نشان‌دهنده‌ی همین امر است.

پیشنهاد من این است که ما به جای معکوس‌سازی روابط قدرت در افغانستان، به دنبال تغییر این رابطه باشیم. تغییر رابطه‌ی قدرت، یعنی این‌که دیگر در افغانستان حاکم و محکوم وجود نداشته باشد، بلکه همه‌ی اقوام در قدرت سهیم باشند و همه احساس برابری کنند. تغییر روابط قدرت، فقط با تمرکززدایی، چه در قالب فدرال و چه در قالب انواع نظام‌های غیرمتمرکز، ممکن است.

همچنین بخوانید: اختلال در خدمات‌رسانی متا؛ آیا بدونِ فیسبوک می‌توانیم زندگی کنیم؟

مطرح‌سازی این داعیه، هم ترس و پارانویایی که پشتون‌ها را فرا گرفته زایل می‌کند، و هم روابط ناعادلانه‌ی قدرت را تغییر می‌دهد.

نوشته های مرتبط :