چین او پاکستان هغه دوه هېوادونه دي چې په افغانستان کې د طالبانو د واکمنۍ له پیل راهیسې له دغې ډلې سره نږدې اړیکې لري. خو دوی تل د طالبانو د کمزوري کېدو په اړه اندېښمن دي چې څنګه کولای شي طالبان واکمن کړي او د افغانستان له ګاونډیانو سره سوله ییزې اړیکې جوړې کړي. په همدې موخه دغو دواړو هېوادونو د یکشنبې په ورځ په یوه ګډه اعلامیه کې په افغانستان کې د یوه ټول شموله سیاسي جوړښت د رامنځته کېدو او له ترهګرۍ سره د مبارزې غوښتنه وکړه.
دغه څرګندونې وروسته له هغه کېږي چې د پاکستان د لومړي وزير شهباز شريف له څلور ورځني سفر وروسته چين، اسلام اباد او بيجينګ د غبرګولیپه ١٩ورځ د يوې اعلاميې په خپرولو سره په افغانستان کې د يوه ټول شموله حکومت پر جوړېدو او د طالبانو له خوا د ترهګرۍ پر وړاندې پر جدي مبارزې ټينګار وکړ. .
د دواړو لورو په ګډه اعلامیه کې له طالبانو غوښتل شوي چې د اعتدال پالیسي په خپلولو سره خپلو ګاونډیانو ته درناوی وکړي.
په اعلامیه کې دا هم ویل شوی چې ترهګرې ډلې باید د طالبانو تر واک لاندې سیمو کې د نورو هېوادونو پر ضد ترهګریز بریدونه ونه کړی.
دا لومړی ځل نه دی چې د افغانستان ګاونډیان د خپلو هېوادونو او ټولې سیمې په وړاندې د طالبانو له سیاستونو اندېښمن دي. د دغې ډلې له جوړېدو راهیسې تر اوسه د افغانستان ګاونډیانو تل له نړۍ سره د طالبانو پر مثبتو او سوله ییزو اړیکو ټینګار کړی دی. خو پوښتنه دا ده چې ولې له طالبانو سره خبرې ستونزمنې دي او ولې هېوادونه په دې برخه کې پر طالبانو باور نه شي کولی؟
په ځواب کې ویلای شو چې له طالبانو سره د همکارۍ په اړه د چین او پاکستان له ژمنو سره سره د طالبانو او د افغانستان د ګاونډیو په ځانګړې توګه پاکستان، تاجکستان او ځینو نورو هېوادونو ترمنځ د سوله ییزو اړیکو په لاره کې ډېر خنډونه پراته دي. د طالبانو او د افغانستان د ګاونډیانو تر منځ اصلي مسایل له ترهګرو ډلو سره د دې ډلې اړیکې او ملاتړ، د ټول شموله حکومت نه سرغړونه او په افغانستان کې د بشري حقونو نه درناوی دی. د افغانستان ګاونډي هېوادونه هم د ترهګرۍ له پرله پسې ودې څخه وېره لري او د خپلو هېوادونو پر وړاندې جدي ګواښ ګڼي. په همدې حال کې طالبان د هېوادونو د ملاتړ په جلبولو کې جدي ضعف لري چې په لنډ ډول به یې په لاندې ډول مطرح کړم: د حکومتدارۍ د تجربې نشتوالی: د طالبانو ډله اکثره بې سواد دي او له عصري پوهې څخه بې برخ دي او د حکومت په توګه د هېواد د چلولو تجربه نه لري. دا د دیپلوماسۍ، اقتصاد او د هیواد مدیریت په ګډون په بیلابیلو برخو کې د تخصص او تجربې د نشتوالي لامل شوی. همدارنګه د دغو مهارتونو نشتوالی له ګاونډیو سره په تعامل او هم د افغانستان د کورنیو ستونزو په حل کې د بې کفایتۍ او ناسم مدیریت لامل شوی دی.
انعطاف منونکې ایډیالوژي: طالبان د اسلام د افراطی تفسیر پیروی کوی دا مسله د یوشمېر هېوادونو په تېره بیا د افغانستان د ګاونډیانو له مذهبی انګېرنو سره سمون نه لری او د هېوادونو ترمنځ یې وېره او اندېښنې راپارولې دی. له همدې امله، په ډیری مواردو کې، دوی په نورو برخو کې هم د نورو سره پایلې ته نه رسیږي.
له نړیوالې ټولنې سره د تعامل نشتوالی: تر اوسه د نړۍ هېڅ هېواد طالبانپه رسمیت نه دي پېژندلي. دې کار دوی له نړیوال ملاتړ او منابعو څخه بې برخې کړي چې د افغانستان د بیارغونې او کورنیو ننګونو ته د رسیدو لپاره اړین دي. د نړیوالې پېژندګلوۍ نشتوالي هم په نړیواله کچه د طالبانو انزوا زیاته کړې او له ګاونډیو او نورو هېوادونو سره یې د اغېزمن تعامل وړتیا محدوده کړې ده.
د توکمیز ځواک په ساتلو تمرکز: شواهد ښیي چې طالبان په اصل کې د توکمیز ځواک په ساتلو تمرکز کوي. دا مسلې په افغانستان کې دننه ډېرې ستونزې را ولاړې کړې دي. د افغانستان ډیری ګاونډی هیوادونه په هیواد کې د میشتو توکمونو سره یو څه مشترکات لري چې دوی نشي کولی ظلم ومني. له همدې امله د نورو توکمیزو ډلو د ځپلو او هم د توکمیزو حکومتونو د ټینګولو لپاره د طالبانو کړنې تل له ګاونډیو هېوادونو سره د دغې ډلې اړیکې اغېزمنې کړې دي.
بهصورت کل میتوان گفت که ضعفهای ذاتی طالبان، همراه با سیاستهای ناکارآمد این گروه، مانع از برقراری روابط مسالمتآمیز و همکاری مؤثر این گروه با همسایگان افغانستان بوده و تا زمانی که این ضعفها و مشکلات پابرجا باشد، طبیعی است که تعامل مثبت میان طالبان و کشورهای همسایه را کاهش داده و باعث افزایش فاصله و مشکلات بیشتر خواهد شد.
د ترهګرو ډلو ملاتړ:
د افغانستان ځینې ګاونډیان، لکه پاکستان، طالبان په دې تورنوی چې د ترهګړو ډلو څخه لکه دپاکستانی طالبانو(TTP) په تحریکولو کې تورنوي.خو د کارپوهانو په وینا، پاکستان پخپله په افغانستان کې د ترهګرو ډلو ملاتړی دی او تل د طالبانو او نورو ترهګرو ډلو په ملاتړ تورن شوی دی. خو اوس دغه مسله خپله پراخه شوې
طالبان د پاکستاني ترهګرو ډلو په ملاتړ تورنوي. دا کار د پاکستان او طالبانو ترمنځ باور له منځه وړی دی. د چارو کارپوهان په دې باور دي چې له ترهګرو ډلو د طالبانو ملاتړ په بشپړه توګه د سیمې امنیت له ګواښ سره مخ کولای شي او د ګاونډیو هېوادونو ثبات له ګواښ سره مخ کولای شي.
له بشري حقونو څخه سرغړونې: له هغه وخته چې طالبان واک ته ورسېدل، د دې ډلې له خوا د بې عدالتي اعدامونو، د خلکو د شتمنیو غصبول، د ښځو او توکمیزو ډلو ټپلو او د بیان له ازادۍ څخه د سرغړونو په ګډون د بشري حقونو د سرغړونو ګڼ راپورونه خپاره شوي دي. دې کړنې نړۍ ته د طالبانو رښتیني انځور په ډاګه کړ او د دې لامل شو چې هېوادونه د خپلو کورنیو عامه افکارو د وېرې له امله دې ډلې ته لږ نږدې شي. ځکه چې د هېوادونو نږدېوالی کولای شي د دوی پر ضد کورني او نړیوال عامه افکار را وپاروي او د نړۍ له خوا ملامت شي.
په ټولیز ډول ویلای شو چې د طالبانو اصلي کمزورتیاوې د دغې ډلې د بې کفایته سیاستونو سره یوځای د دغې ډلې او د افغانستان د ګاونډیانو ترمنځ د سوله ییزو اړیکو او اغېزمنې همکارۍ د رامنځته کېدو مخه نیولې ده او تر هغه چې دغه کمزورتیاوې همداسې روانې وي. ستونزې دوام لري، طبیعي ده چې د طالبانو او هېوادونو تر منځ مثبت تعامل به ګاونډیان کم کړي او واټن به زیات کړي او ستونزې به نورې هم زیاتې کړي.
