تعطیلی تفکر و بازار گرم تیوری‌های توطئه در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/05/22
4:37 ب.ظ
بازدید: 0

از سقوط جمهوریت در افغانستان نزدیک به دو سال می‌گذرد. چنین اتفاقی اگر در هر کشور دیگری رخ می‌داد، نویسندگان آن کشور ادبیاتِ غنی‌ای در باره علل و عوامل آن تولید می‌کردند و شاید بیش‌تر از ده‌ها کتاب می‌نوشتند.

اما با گذشت دو سال از سقوط جمهوریت در افغانستان، هنوز جز چند مقاله ژورنالیستی و بعضی مطالبی که در قالب خاطره نوشته شده‌اند، هنوز در باره‌ی سقوط نظام قبلی و به قدرت‌رسیدن مجدد طالبان کتاب جدی ندیده‌ام و نخوانده‌ام. این در حالی است که یکی از افتخارات دوره جمهوریت، تربیه یک نسل تحصیل‌کرده و فرهیخته محسوب می‌گردد. اگر واقعا در افغانستان در ۲۰ سال دوره جمهوریت یک نسل تحصیل‌کرده و فرهیخته تربیت شده است، چرا این نسل دست به قلم نمی‌برند و در باره علل و عوامل این رویداد چیزی درخوری نمی‌نویسند؟

شاید تعدادی بهانه کنند که هنوز زمان بررسی این رویداد نرسیده و خیلی زود است. من با این بهانه خیلی موافق نیستم. چندی پیش کتابی را می‌خواندم، زیر عنوان «سلطنت ترس» از مارتانا نوسباوم. این کتاب در باره علل و عوامل و پیامدهای به قدرت رسیدن ترامپ نوشته شده و یک نگاه فلسفی ژرف به آن رویداد است. جالب است که بدانید نویسنده این کتاب، نوشتن آن را از شب پیروزی ترامپ آغاز کرده است. آمریکایی‌ها وقتی ترامپ به قدرت رسید، نگفتند که هنوز زمان بررسی این رویداد نرسیده و باید منتظر ماند، بلکه از فردایش به نگاشتن کتاب و مقاله در این باره آغاز کردند. تا هنوز در باره به قدرت رسیدن ترامپ، بیش از ده‌ها کتاب توسط اندیشمندان و فلاسفه آمریکایی نوشته شده است.

همچنین بخوانید: تعطیلی تفکر؛ مدارس دیوبندی و مقاطعه با معارف عصری بشری

این‌که ما تا هنوز در باره سقوط جمهوریت در افغانستان یک کار جدی تحقیقی و تحلیلی انجام نداده‌ایم، نشانه‌ی تعطیلی تفکر در جامعه ما است.

در جامعه ما متاسفانه تفکر تعطیل است و کسی به خود زحمت نمی‌دهد در باره‌ی رویدادهایی که سرنوشت ما را دگرگون کرده‌اند، فکر کنند و بیندیشند.

یکی از چیزهایی که باعث شده است ما به خود زحمت فکر کردن در باره این رویداد را ندهیم، محبوبیت تیوری‌های توطئه در میان ما است. تئوری توطئه عبارت از تئوریی است که شکل ظاهری و رسمی رویاد کنونی یا تاریخی را نپذیرفته و آن نتیجه‌ نقشه‌ مخفیانه‌ یک گروه دسیسه‌ گر (عموماً قدرتمند) می ‌داند. تئوری توطئه در شکل حاد آن بیانگر این است که تمامی بدبختی ‌های عالم در پی اعمال گروهی از افراد پرنفوذ و معمولاً پنهان است. در بیان این مفهوم گفته می‌شود گروه ‌های کوچک و تیزهوشی دارای امکانات سیاسی، مالی، نظامی، روانی و علمی در پس تمام حوداث خوب و بد این دنیا هستند.

در باره سقوط جمهوریت نیز انواع و اقسام تیوری‌های ساخته و پرداخته شده است. این تیوری ذهن‌های ما را اشباع کرده و باعث گردیده است که به خود زحمت فکرکردن در باره سقوط جمهوریت را ندهیم. آخر یکی از جذابیت‌های تیوری‌های توطئه نیز این است که آدمی را از زحمت فکرکردن و اندیشیدن می‌رهاند و یک تصور قالبی را به عنوان حقیقت برای مخاطب پیکش می‌کند.

من فکر می‌کنم یکی از علل اصلی مشکلات ما همین تعطیلی تفکر است. از قدیم گفته‌اند که ملتی که گذشته خود را نفهمد، تاریخ باربار برای شان تکرار می‌شود.

همچنین بخوانید: کارنامه راست افراطی آمریکا در افغانستان

نوشته های مرتبط :