طاهر بدخشی، متعلق به کدام قوم است؟

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/02/14
1:37 ب.ظ
بازدید: 117

در افغانستان یک مشکل و معضل کلان این است که قومیت تبدیل به معیار و ارزیابی همه چیز حتا اندیشه و تفکر گردیده است. شاید هم علتش این باشد که ما شاهد گسترش روز افزون افکار فاشیستی در این کشور هستیم. فاشیسم یکی از ویژگی‌هایش این است که قومیت را به زیربنا و اندیشه را به روبنا تبدیل می‌کند. یک فاشیست پیش از این‌که بپرسد تفکر فلانی چیست، در نخست از قومیتش می‌پرسد.

راسل می‌گوید که «نازی‌ها مدعی بودند که شخص بیش‌تر باید با خونی که در بدن دارد بیندیشد نه با مغزی که در سر دارد… مثلا معتقد بودند که اینشتین نظریة نسبیت عام را نه بدان سبب که به درستی آن اعتقاد داشت، بلکه برای سردرگمی غیریهودیان به میان نهاد. یهودیان البته فریب نخوردند، بلکه در این بازی همدست اینشتین شدند.»

به همین دلیل بود که آلفرد بوملر، یکی از فیلسوفان نازی، به ریاست فلسفه و آموزش‌های سیاسی دانشگاه هومبولت در برلین منصوب شد، سخنرانی پرشوری در بارة ضرورت کنارگذاردن دیدگاه‌های یهودی ارائه کرد و سپس از دانشجویان خود خواست که در جشن سوختاندن کتاب‌های مارکس، فروید، هاینه و سایر یهودیان اشتراک کند. بوملر گفت: «اکنون همراه با یک‌دیگر برای سوزاندن کتاب‌هایی می‌رویم که در آن‌ها، روح بیگانه با واژگان آلمانی به جنگ ما آمده است.»

از آن‌جایی که گرایش‌های فاشیستی در میان اقوام افغانستان نیز گسترش یافته است، جوانان ما به جای این‌که از تفکر طاهر بدخشی بپرسند، از قومیت او می‌پرسند.

به همین دلیل است که چند روز می‌شود در شبکه‌های اجتماعی در باره‌ی قومیتِ محمد طاهر بدخشی مباحثه جریان دارد. شماری بدخشی را تاجیک می‌خوانند و تعدادی نیز ازبک.

همچنین بخوانید: استاد ما اکنون چند هزار ساله است؟

این در حالی است که به باور من اگر از خود طاهر بدخشی در باره‌ی قومیتش می‌پرسیدیم، شاید در پاسخ می‌گفت: «من به قوم عدالت‌خواهی» تعلق دارم. زیرا طاهر بدخشی، یکی از رهبران سیاسی کشور بود که نخستین بار موضوع حلِ عادلانه‌ی مساله ملی را در افغانستان مطرح کرد. او بدین عقیده بود که در کشورِ ما افغانستان بیش‌تر از این‌که ستمِ طبقاتی وجود داشته باشد، ستم ملی بیداد می‌کند. ستم ملی، یعنی این‌که حاکمیت‌ها در افغانستان حاکمیت‌‎های قومی است و میان اقوام کشور فرق، تمایز و تبعیض قایل می‌شود و با استفاده از امکانات دولتی تلاش صورت می‌گیرد هویت و فرهنگ یک قوم بر همه اقوام کشور تحمیل گردد.

نظریه‌ای را که طاهر بدخشی در عصر خود مطرح کرد، چندان جدی گرفته نشد. زیرا او در عصر جنگ سرد می‌زیست. روزگار جنگ سرد، روزگار حاکمیتِ ایدیولوژی‌ها بود و مبحث قومیت و تبار بحث‌های ارتجاعی شمرده می‌شد. اما با گذشت چند دهه از پایانِ جنگ سرد، مباحث طاهر بدخشی جدی‌تر از قبل در میان جوانان احیا گردیده و امروزه به گفتمانِ غالب تبدیل شده است.

امروزه قوم طاهر بدخشی به باور من کسی است که حل عادلانه‌ی مساله‌ی ملی را مطرح می‌کند، نه ملا عبدالسلام حنفی ازبک‌تبار که معاون رییس‌الوزرای طالبان است، و نه هم قاری فصیح‌الدین تاجیک‌تبار که رییس ارتش این گروه است. بلکه قوم او داکتر لطیف پدرام است که نزدیک به دو دهه صدای عدالت‌خواهی را بلند کرده و برای تحقق فدرالیسم تلاش کرده است. بدخشی به قوم مبارزان عدالت‌طلبی تعلق دارد. قوم او نلسون ماندلا و دزموند توتو در آفریقای جنوبی، مارتین لوتر کینگ در آمریکا و سایر رهبران معروف دنیا است که علیه تبعیض، آپارتاید و بی‌عدالتی رزمیدند.