چه‌ کسانی از تشکیل حکومت‌ فراگیر در افغانستان می‌هراسند؟

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام رضا سادات
1403/03/08
11:50 ق.ظ
بازدید: 34

پایگاه خبری تحلیلی روایت : البته پرسشی که مطرح می‌شود این‌ است که حکمتیار با این‌که در طول عمر سیاسی خود به وضوح مشکل افغانستان را که همانا نبود یک حکومت فراگیر که در آن تمامی اقوام و جناح‌ها مساویانه در قدرت حضور داشته باشد، دیده است، ولی چرا بازهم هرگونه طرحی را که در آن ایجاد حکومتی مبتنی بر حضور تمام اقوام و احزاب باشد، رد می‌کند؟ همان‌گونه که همه می‌دانیم، در پنج دهه اخیر، افغانستان شش نوع نظام و ساختار سیاسی متفاوت را تجربه کرده است؛ نظام جمهوری شاهانه داوودخان، نظام کمونیستی، نظام اسلامی مجاهدین به رهبری استاد برهان‌الدین ربانی، امارت اسلامی اول، نظام جمهوری لیبرال دموکراسی پسا‌ بن و امارت اسلامی دوم. در واقع این نظام‌ها، در مجموع نیم‌قرن فرصت سیاسی را در افغانستان به خود اختصاص دادند و به تعبیر دیگر، نیم قرن زمان افغانستان و‌ مردم آن را برای پیشرفت و ترقی و رفاه هدر دادند.

پس از تلاش‌های جامعه جهانی و کشورهای منطقه برای اقناع طالبان مبنی بر شرکت در نشست سوم دوحه، به تازگی گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی افغانستان، نشست سوم دوحه را «تکرار تجربه ناکام بن» خوانده و گفته است: هدف این نشست تعیین بینون سینوان و اخضر ابراهیمی دیگری است تا میان کشورهایی که در قضایای افغانستان دخیل‌اند، همصدایی ایجاد کند.

بینون سینوان و اخضر ابراهیمی، نمایندگان ویژه دبیرکل ملل متحد در امور افغانستان در جریان دوره گذار افغانستان از حکومت اول طالبان به جمهوری اسلامی افغانستان بودند.

این دو دیپلومات مطرح ملل متحد نقش مهمی در نشست بین‌المللی «بن» و تحولات سیاسی افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی و پس از آن داشتند. نشست بن هم اشاره‌یی به گفت‌وگوهای بیش از یک هفته‌ای دارد که در ماه دسامبر سال ۲۰۰۱ میلادی میان سیاسیون افغانستان و نمایندگان کشورهای منطقه و جهان در شهر بن آلمان برگزار شد. شرکت‌کنندگان نشست بن در آن زمان یک توافقنامه دو مرحله‌یی را امضا کردند که سنگ‌بنای ایجاد جمهوری اسلامی افغانستان را پس از فروپاشی گروه طالبان می‌گذاشت. گروه طالبان و حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار در آن نشست حضور نداشتند.

البته پرسشی که مطرح می‌شود این‌ است که حکمتیار با این‌که در طول عمر سیاسی خود به وضوح مشکل افغانستان را که همانا نبود یک حکومت فراگیر که در آن تمامی اقوام و جناح‌ها مساویانه در قدرت حضور داشته باشد، دیده است، ولی چرا بازهم هرگونه طرحی را که در آن ایجاد حکومتی مبتنی بر حضور تمام اقوام و احزاب باشد، رد می‌کند؟

همان‌گونه که همه می‌دانیم، در پنج دهه اخیر، افغانستان شش نوع نظام و ساختار سیاسی متفاوت را تجربه کرده است؛ نظام جمهوری شاهانه داوودخان، نظام کمونیستی، نظام اسلامی مجاهدین به رهبری استاد برهان‌الدین ربانی، امارت اسلامی اول، نظام جمهوری لیبرال دموکراسی پسا‌ بن و امارت اسلامی دوم. در واقع این نظام‌ها، در مجموع نیم‌قرن فرصت سیاسی را در افغانستان به خود اختصاص دادند و به تعبیر دیگر، نیم قرن زمان افغانستان و‌ مردم آن را برای پیشرفت و ترقی و رفاه هدر دادند.

همچنین بخوانید: رویترز: ممکن است روند صدور ویزای ویژه امریکا برای شهروندان افغانستان در پایان امسال متوقف شود

حکمتیار که خود در ۵۰ سال عمر سیاسی ساز مخالف زده و بوضوح دیده که دولت‌های گذشته افغانستان متأسفانه به ‌جای همه شمول بودن و تولید طرح فنی_ سیاسی مبتنی بر واقعیت جامعه افغانستان و تطبیق آن در گستره سیاست کشور، تمام نیروی خود را برای بسیج قدرت‌های قومی و زبانی برای بقای قدرت و نظام سیاسی خود مصرف کردند. اما نتیجه اش چه بوده؟ سقوط و فروپاشی و بازگشت به نقطه سرخط.

از جانب دیگر حکمتیار که تجربه جنگ داخلی و راکت پراکنی به شهر کابل را دارد، می داند که افغانستان جامعه متکثرالاقوام است و هر قوم تنها با حضور نماینده قومی خود در ساختار دولت، خود را جزء آن می‌داند و مشارکت خود را احساس می‌کنند و مشکل اصلی افغانستان از همین نقطه نشأت گرفته است.

حالا اما با این‌که در ۳ سال حکومت طالبان، حکمتیار بارها توهین شده و به قول ادبیات عامیانه کشور “بی عزت شده است” ولی بازهم راضی به این نیست که یک حکومت با ساختار وسیع و متشکل از تمام افغانستان شکل بگیرد. او در حالی‌که می‌بیند اقوام دیگر در ساختار دولت طالبان حضور ندارند و این برای اقوام دیگر غیر قابل قبول است، ولی باز هم با تشکیل حکومت فراگیر مخالفت می‌کند.

به هر حال نکته آخر اینکه در ۵۰ سال گذشته، دولت‌های قبلی تمام قدرت و نیروی خود را برای بسیج قدرت‌های قومی و زبانی به منظور بقای قدرت و نظام سیاسی خود صرف کردند. حتی از پشتیبانی قدرت‌ها و نیروی خارجی بهره بردند، ولی به دلیل نبود ساختار عادلانه همه به بن‌بست خورده و فروپاشیدند.

همچنین بخوانید: بنی‌آدم اعضای یکدیگرند؟

اکنون هم اگر حرف حکمتیار را کنار بگذاریم، نظام حاکم (طالبان) با این‌که چالش‌های گذشته را در متن آن بوده و به قول خود شان از متن یک نابسامانی بیرون آمده اند، به جای اصرار بر تک روی و تک محوری، نیاز است که روی طرح ساختار فراگیر با جهان و مخالفان هماهنگ شود؛ زیرا بدون ارائه یک طرح سیاسی فنی و تحقق حکومت فراگیر در افغانستان، آنان نیز مانند نظام های گذشته امروز یا فردا در یک بن بست سیاسی غیر قابل بازگشت قرار خواهند گرفت.

نوشته های مرتبط :