هرات جزیی است بزرگتر از کل!

دسته: تحلیل
نویسنده: فرزاد مجید پور
1403/12/19
8:45 ق.ظ
بازدید: 45

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در این روزهای در باره‌ی هرات تاریخی‌‌وفرهنگی؛ می‌بینم؛ تعدادی هم‌وطنانِ درس‌خوانده‌ی ما در مورد ميهمان‌نوازی و فرهنگ هراتیان بعد از گفت‌وگوی داود مرادیان با شبکه‌‌ی آمو می‌نویسند. این هم‌وطنان گرامی ما باید درک نمایند؛ سخن از عظمت پارینه‌ی هرات در میان بیاید “هرات جزیی است بزرگتر از کل” یک‌بخش تاريخ‌وفرهنگ ما ارتباط می‌گیرد به هرات بزرگ و به عباره‌یی دیگر هرات بخشی از بزرگترین نمادهای تاریخی-فرهنگی افغانستان/خراسان را در خود دارد.

در این روزهای در باره‌ی هرات تاریخی‌‌وفرهنگی؛ می‌بینم؛ تعدادی هم‌وطنانِ درس‌خوانده‌ی ما در مورد ميهمان‌نوازی و فرهنگ هراتیان بعد از گفت‌وگوی داود مرادیان با شبکه‌‌ی آمو می‌نویسند. این هم‌وطنان گرامی ما باید درک نمایند؛ سخن از عظمت پارینه‌ی هرات در میان بیاید “هرات جزیی است بزرگتر از کل” یک‌بخش تاريخ‌وفرهنگ ما ارتباط می‌گیرد به هرات بزرگ و به عباره‌یی دیگر هرات بخشی از بزرگترین نمادهای تاریخی-فرهنگی افغانستان/خراسان را در خود دارد.

ارگ تیموریان، هرات قدیم، جاده راه ابریشم، سلطان میر واعظ کاشفی، پل مالان، مسجد خرقه، مسجد جامع هرات، زیارت خواجه عبدالله انصاری، آرامگاه میرویس صدیق‌خان، دروازه‌ای قندهار، شهرستان کروخ، انجیل، گذره و نیز دیگر – نقاط تاریخی استان هرات معروف‌ مناطق تاریخی‌وفرهنگی در سطح منطقه است. مردم این استان تاریخی را اکثراً تاجیک‌ها و اقلیت‌هایی از هزاره‌ها، اوزبیک ‌ها، پشتون‌ها، بلوچ‌ها و ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند.
بنا بر روایت‌های تاریخی و از منابع معتبر: مکان‌های فرهنگی و در باره‌ی جایگاهِ تاریخی‌ هرات باستان‌وتاریخی و نیز پیرامونِ شخصیت‌های فرهنگی‌وسیاسی و بالخصوص-تاریخی هرات بزرگ؛ چنین تذکر داده‌شده‌است.
هرات شهری باستانی است و بناهای تاریخی بسیاری دارد. از جمله: قلعه‌ی اختیار الدین یا ارگ هرات؛ گازرگاه شریف (آرامگاه خواجه عبدالله انصاری – پیر هرات)؛ حوض ملک؛ عمارت نمکدان؛ مسجد جامع پایحصار؛ حوض تاریخی چهار سوق؛ تخت صفر؛ خانه‌ی زرنگار؛ سنگ هفت قلم؛ کهندژ یا مصرخ؛ پل تاریخی مالان؛ شاهرخ میرزا، مناره‌ها، مدرسه و مسجد گوهر شاد بیگم؛ درگاه چشت؛ آرامگاه‌حضرت ابوالولید آزادنی؛ جامی، امام فخر رازی، خواجه قطب الدین مودود چشتی؛ سلطان میر عبد الواحد شهید؛ ملا حسین واعظ کاشفی؛ سلطان سید احمد کبیر؛ خواجه علی موفق؛ خواجه ابو عبدالله تا کی؛ مزار حضرت شیخ الاسلام کروخی؛ سید ابو عبدالله مختار؛ سیدای کروخی؛ مزار خواجه یحیی سجستانی؛ مزار سلطان غیـاث الدین غوری؛ بی بی ستی؛ مدرسه و آرامگاه امیر علی شیر نوایی؛ مدرسه‌ای سلطان حسین بایقرا؛ شهزاده قاسم، شهزاده عبدالله، سلطان آغا، خواجه غلطان ولی، ملا ناسفنج؛ استاد کمال الدین بهزاد و…
گویای قدمت فرهنگی این شهر هستند. حوض‌ها و آب انبارهای تاریخی شهر هرات نیز از مظاهر مهم معماری و تمدن این شهر است که از نظر فن معماری و ارزشهای تاریخی‌، آب انبارهای هرات‌، جزء مهم‌ترین بناهای تاریخی این شهر محسوب می‌گردد.
اسکندر مقدونی، ارگ هرات را که به قلعه اختیار الدین مشهور است، ساخته‌ و بنای عظیم آن اکنون یکی از کهن‌ترین و زیبا ترین اماکن هرات است. در اواخر دوره محمد ظاهر شاه و دوران محمد داوودخان، دوباره احیا و بازسازی شد. برج و باروهای بزرگ این قلعه از دوردست‌ها نمایان است.
گوهر شاد بیگم همسر شاهرخ میرزای تیموری برای اولین بار در ۸۲۰ هجری ق- یعنی در او سط قرن نهم هجری ق – طرح ساخت این مجموعه را آغاز نمود که در عهد تیموریان شامل مدرسه و مسجد جامع گوهر شاد بیگم، مدرسه وخانقاه سلطان حسین بایقرا، مسجد جامع امیر علی شیرنوایی، دارالحفاظ، خانقاه ومدرسه‌ی اخلاصیه گردید. گوهر شاد بیگم با احداث اولین مدرسه جامع که با خشت پخته وکاشی تزئین گردید، موفق به اعمار چهار منار سر به فلک کشیده شد که در اطراف آنها ایوان مقصوره ورواق‌های مزین به کاشی برشئونات مدرسه افزود. گنبد گوهر شاد که آرامگاه گوهر شاد و فرزندانش می‌باشد؛ از جمله شاهکارهای دودمان تیموری است که با آب طلا، کاشی و سنگ مرمر تز ئین و ترتیب یافت.
مسجد جامع بزرگ شهر هرات نیز که به پنجمین مسجد جامع بزرگ جهان شهرت دارد؛ یکی از با شکوه ترین مساجد اسلامی است. ساختمان این مسجد به این دلیل که پیش از اسلام نیز عبادتگاه آریایی‌های موحد بوده، بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارد. در سال ۲۹ هجری بعد از گرایش مردم هرات به دین اسلام، از حالت ساختمان معبدی بزرگ به مسجد مسلمانان بدل شد. مساحت آن به ۴۶ هزار و ۷۶۰ متر مربع می‌رسد.
از دیگر آثار تاریخی هرات پل مالان است که بر روی رودخانه هریرود در منطقه مالان ساخته شده‌است. این پل در سال ۵۰۵ هجری قمری (برابر با ۱۱۱۰ میلادی) و در زمان سلطان سنجر سلجوقی ساخته شد. در برخی منابع داخلی آماده‌است؛ هرات به خاک اولیاء‌الله معروف است. این سرزمین تاریخی، همواره کانون علم و فرهنگ بوده، علماء و فضلای بزرگ را در دامان خویش پرورانیده‌است. در فهرست زیر نام تعدادی از آنها که در هرات بدنیا آمده یا زیسته‌اند آمده‌است:
خواجه عبدالله انصاری مشهور به پیر هرات، عارف و شاعر سده پنجم هجری، مولانا عبدالرحمن جامی، شاعر سده نهم هجری

همچنین بخوانید: خواجه آصف: تاجیکستان و پاکستان با تهدیدهای امنیتی از افغانستان مواجه اند

امام فخر رازی، شاعر سده ششم هجری کمال‌الدین بهزاد، نقاش و مینیاتوریست عصر تیموریان امیر علی شیرنوایی، دانشمند و شاعر عصر تیموریان میرعلی هروی، خوشنویس عصر تیموریان مولانا حسین واعظ کاشفی، واعظ عصر تیموریان میرخواند، مورخ عصر تیموریان ساتی‌برزن، وا لی هریوا، در عصر داریوش سوم، آخرین شاهنشاه هخامنشی خواجه محمد ابوالولید، واعظ سده سوم هجری خواجه علی موفق بغدادی، شاعر سده سوم هجری فوشنجی هروی، عارف سده چهارم هجری شهزاده عبدالله سلطان آغا خواجه غلطان ولی ملا ناسفنج سید عبدالله مختار ابوعبدالله هروی، از مشایخ تصوف سیفی هروی، مورخ سده هشتم هجری و مؤلف تاریخ‌نامه هرات استاد محمدعلی عطارهروی، خوشنویس معاصر صابر هروی، نویسنده و پژوهشگر محمد کریم هروی، دوتار نواز استاد مشعل، مینیاتوریست سیدای کرخی، شاعر نادیا انجمن. هرات یکی از کلان‌ شهرهای افغانستان، مرکز استان هِرات در غرب آن کشور است. این شهر پس از کابل، دومین شهر پرجمعیت افغانستان محسوب می‌شود. هرات قطب صنعتی و مهمترین کانون فرهنگی-هنری افغانستان به‌شمار می‌آید. رودخانه معروف هریرود از کنار این شهر می‌گذرد و نام هرات از نام این رود گرفته شده است. این شهر یکی از پر جمعیت‌ترین شهرهای افغانستان است و همراه با کابل، مزار شریف و قندهار، یکی از چهار شهر بزرگ افغانستان به شمار می‌آید. اهالی اصلی آن به زبان فارسی با لهجه هراتی سخن می‌گویند. چند شبکه تلویزیونی مثل ساقی و هری در این شهر قرار دارند.
در چند دهه‌ی اخیر افغان‌ستان/ خراسان هرات‌ با قدامت بزرگ تاریخی خویش خوب‌ترين روشن‌فکران‌‌ و روشنفکران‌دینی را داشته‌اند. مفیدیت‌ علمی شان برای اکثراً جوانان کتابخوان بی‌تاثیر نبوده. نیز! در کنفراس امنیتی هرات زبده‌ترين نخبگان‌ حضور دارد و این اسم قشنگ و ماندگار تاریخ است. ما در هر حالت؛ هرات فرهنگی‌وتاریخی را بخشی از بزرگترین نمادهای تاریخی و فرهنگی خویش می‌دانیم. در ختم‌؛ هرات ماندگار تاریخ است! هرات‌وهراتیان برای ما تاریخ درخشان ساختند! ما کنار شما نخبگان‌ای حوزه‌ای بزرگ هرات استیم! تعدادی می‌آیند و نگاه‌شان در قبالِ هرات بزرگ و فرهنگی تغییر می‌کند؛ جای تاسف است!

همچنین بخوانید: آیا آمریکا به دنبال تحکیم دموکراسی در افغانستان بود؟

نوشته های مرتبط :