نقش پاکستان و تاجیکستان در گذشته و آینده افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام رضا سادات
1403/04/14
10:14 ق.ظ
بازدید: 68

پایگاه خبری تحلیلی روایت : شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، که برای سفری دو روزه به تاجیکستان رفته است، در پایان این سفر با انتشار بیانیه‌ای مشترک با امامعلی رحمان بر اهمیت ایجاد دولتی فراگیر در افغانستان تأکید کردند. این درحالی است که طالبان ضمن آنکه مدعی است که نظام کنونی در افغانستان فراگیر است، می‌گویند تشکیل دولت فراگیر یک امر داخلی است و صحبت در مورد آن دخالت در امور افغانستان است. البته پس از بازگشت دوباره طالبان به قدرت در افغانستان، ایجاد دولت فراگیر یکی از خواسته‌های مهم کشورها از طالبان بوده است؛ هرچند که پاکستان در هفته ها و ماه‌های نخست سلطه دوباره طالبان این موضوع را هرگز مطرح نمی‌کرد.

شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، که برای سفری دو روزه به تاجیکستان رفته است، در پایان این سفر با انتشار بیانیه‌ای مشترک با امامعلی رحمان بر اهمیت ایجاد دولتی فراگیر در افغانستان تأکید کردند.
این درحالی است که طالبان ضمن آنکه مدعی است که نظام کنونی در افغانستان فراگیر است، می‌گویند تشکیل دولت فراگیر یک امر داخلی است و صحبت در مورد آن دخالت در امور افغانستان است.
البته پس از بازگشت دوباره طالبان به قدرت در افغانستان، ایجاد دولت فراگیر یکی از خواسته‌های مهم کشورها از طالبان بوده است؛ هرچند که پاکستان در هفته ها و ماه‌های نخست سلطه دوباره طالبان این موضوع را هرگز مطرح نمی‌کرد.
با این وجود، اهمیت بیانیه ای پایانی تاجیکستان و پاکستان که در آن بر تشکیل دولت فراگیر در افغانستان تاکید شده از چند نگاه حائز بوده و نقش این دو کشور را در مسئله افغانستان برجسته می‌کند، که در ذیل به آن اشاره می شود.

اولین نکته این‌که، همان‌طوریکه در بیانیه‌ای این دو کشور آمده است گفته شده که هر دو کشور و منطقه با چالش‌های امنیتی روبرو هستند و هر دو توافق کردند که در کنار افزایش همکاری‌ها برای غلبه بر مشکلات امنیتی، از طالبان بخواهند که با ایجاد دولت فراگیر ملی، تحرکات تروریستی را از افغانستان کنترل کنند. همه می‌دانیم که پاکستان در سه سال گذشته شاهد افزایش حملات تروریستی و ناامنی در خاک خود بوده است. این ناامنی سبب شد تا پاکستان در روابط خود با طالبان تجدید نظر کرده و حتی وارد تنش شود. بنابر این نخستین دلیل چرخش پاکستان برای طرح تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حالا جدای از این‌که چقدر درست و دلسوزانه است، در گزینه اول تحت فشارقرادادن طالبان برای تمکین به خواسته های این کشور است.
آصف درانی نماینده ویژه پاکستان برای افغانستان هم با اتکا بر همین مسئله، پس از بازگشت از دوحه، به روزنامه اکسپرس تریبون این کشور گفته است که در جریان دیدار با نمایندگان طالبان در حاشیه نشست دوحه سه این موضوع را مطرح کرده که تغییر روابط اسلام‌آباد با طالبان مشروط به حل مساله تی تی پی است.
البته تاجیکستان نیز نگرانی‌های امنیتی از افغانستان دارد. چنانچه در ماه‌های اخیر تدابیر امنیتی در مرزهای خود با افغانستان را افزایش داده است. اما اصرار تاجیکستان بر تشکیل دولت فراگیر در افغانستان از روزهای اول سلطه طالبان مطرح بوده و وابستگی به متغییر های مقطعی ندارد.

همچنین بخوانید: سازمان ملل استراتژی جدید خود در افغانستان را اعلام کرد

از سوی دیگر، دو کشور تاجیکستان پاکستان یک نقش پررنگ در تاریخ نیم قرن اخیر افغانستان داشته است. پاکستان هرگز رژیم و حکومت‌های متخاصم را در کابل که سر ستیز و ادعای دیورند‌ خواهی در افغانستان داشته و در امور این کشور مداخله کرده، تحمل نکرده است. از نظام جمهوریت داود خان که تلاش کرد با حمایت از جنبش آزادی بلوچ و دیورند‌ خواهی پاکستان را به چالش بکشد تا نظام خلق و پرچم و مجاهدین که هر کدام به نحوی زیر بار سیاست پاکستان نرفتند و در نهایت با مداخله غیر مستقیم پاکستان در یک بخشی از امور، منزوی و فروپاشیدند. در آخر هم همین نظام جمهوریت پسا بن که نتوانست روابط واقعی دوستانه با پاکستان برقرار کند، در نهایت با مداخله غیر مستقیم این کشور فروپاشید. حالا اصل سخن این‌که پاکستان اگر اراده کند، می تواند حکومت‌ها و رژیم های در کابل را با ابزارهای که همواره در دست دارد، به چالش بکشد.
از سوی دیگر برای تاجیکستان اما بیشتر مسئله امنیت مرزها و تشکیل دولتی که در آن فارسی زبانان بویژه تاجیکان نقش داشته باشند، مهم است. اصرار تاجیکستان بر تشکیل دولت فراگیر ناشی از همین دو مسئله است و امتیاز طلبی دیگر وجود ندارد.

نکته آخر این‌که نقش کشورهای همسایه در قضیه افغانستان همواره پررنگ بوده و خواهد بود. تاجیکستان همان گونه که در دهه ۹۰ پناه‌گاه و خانه دوم جبهه مقاومت و حکومت مجاهدین بود، امروز هم جبهه مقاومت ملی و خیلی از افراد را پناه داده و همچنین در یک جنگ پنهان با گروه‌های تروریستی افراطی که این کشور ادعا می‌کند در افغانستان حضور دارند، قرار دارد. این کشور با توجه به این موارد؛ یعنی پیوند تاریخی و امنیت مرزها نمی تواند در قبال افغانستان بی تفاوت باشد.
پاکستان هم که مداخله و نقش این کشور در قضیه افغانستان آشکار و ثابت است. یعنی این کشور همان گونه که در ۴۵ سال گذشته در برابر رژیم‌ها و حاکمیت ها در کابل چالش آفرین بوده، در ادامه هم این توانایی را دارد که این کار را انجام دهد.

همچنین بخوانید: داستان تنهایی در هرات

نوشته های مرتبط :