روز پدر؛ از ولادت حضرت علی (ع) تا چرایی احترام به پدران

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1403/10/25
12:51 ب.ظ
بازدید: 50

پایگاه خبری تحلیلی روایت : 13 رجب مصادف با سالروز تولد حضرت علی (ع) به عنوان روز پدر در ایران نام‌گذاری شده است. با توجه به پذیرش اصل احترام به پدر و ویژگی های منحصر به فرد حضرت علی و رابطه که دقیقا بین این دو مناسبت به درستی شکل گرفته و نام‌گذاری شده، از این روز به طور گسترده در بین مسلمانان تجلیل می‌شود.

۱۳ رجب مصادف با سالروز تولد حضرت علی (ع) به عنوان روز پدر در ایران نام‌گذاری شده است. با توجه به پذیرش اصل احترام به پدر و ویژگی های منحصر به فرد حضرت علی و رابطه که دقیقا بین این دو مناسبت به درستی شکل گرفته و نام‌گذاری شده، از این روز به طور گسترده در بین مسلمانان تجلیل می‌شود.
چرا روز تولد حضرت علی (ع) روز مرد و روز پدر نامگذاری شده است؟
همان‌گونه که گفته شد، ۱۳ رجب مصادف با سالروز تولد حضرت علی (ع) است که به یُمن زادروز مولای متقیان، این روز مبارک را روز پدر نامیده اند. براساس منابع روایی اسلام، حضرت علی (ع) در دامان نبی مکرم اسلام پرورش یافت بنابراین نمونه کاملی از انسانیت و اسوه و الگویی کامل برای مردان و اخصا مسلمان است.
بر اساس روایات اسلامی امام علی (ع) بهترین همسر برای دخت نبی و بهترین پدر برای فرزندانش بود. او فرزندانی نیکو تربیت نمود، فرزندانی که هر یک اسوه و الگویی والا برای مسلمین هستند. امام علی (ع) پدر مهربانی برای یتیمان بود و شبانه برای آنان طعام می برد. در حدیثی آمده که حضرت محمد (ص) خود و حضرت علی را پدران امت اسلام قلمداد نمود و فرمود: أنا وعَلِیٌّ أبَوا هذِهِ الامَّة (من و علی، پدران امت هستیم)
زندگی و سیره حضرت علی (ع) به قدری آموزنده و جذاب است که هر مسلمانی در جهان و حتی بعضی از غیر مسلمانان او را تحسین کرده و الگوی خود قرار می دهد. بنابراین انتخاب روز تولد او به عنوان روز پدر بی دلیل نبوده است و در این روز شایسته است تمامی افراد از پدران خود برای تأمین معاش زندگی و نشان دادن راه و رسم زندگی تشکر و قدردانی کنند.
یکی از ویژگی‌های رفتاری حضرت علی که او را شایسته تمجید کرده، این‌که او با فاطمه (س) همسرش در زمانی که زن ستیزی در جامعه بدوی مکه و عربستان رایج بود، بهترین رفتار را داشت و مهربان بود. او بر خلاف عرف جامعه در کارهای خانه با حضرت فاطمه کمک می کرد. حضرت علی با وجود فرهنگ چند همسری جامعه عرب و اجازه اسلام به این امر، اما تا زمانی حضرت فاطمه قید حیات بود، هرگز همسر دوم اختیار نکرد.
جبران خلیل جبران که از علمای بزرگ مسیحیت است، مرد هنر و صاحب ذوق بدیعی است لب به ستایش حضرت علی گشوده و چنین می‌گوید:” به عقیده من علی بن ابیطالب (پس از پیامبر) نخستین مرد از قوم عرب است که وجودش، همه فضائل کامل بودن را در قوم خویش دمید و آهنگ آن را به گوش مردمی رسانید که پیش از آن مانند آن را نشنیده بودند و در بین تاریکی‌های جاهلیت از روش روشن او متحیر ماندند؛ پس کسی که طریق علی را پسندید به فطرت سلیم بازگشت و آن که از باب خصومت وارد شد جاهیلت را ترجیح داد. ”
جبران معتقد بود که: “دو طایفه شیفته روش علی بودند یکی خردمندان پاکدل و دیگری نیکوسرشتان باذوق، علی بن ابیطالب شهید عظمت خویش گشت. او از دنیا رفت در حالی که نماز بر زبانش جاری و دلش از شوق خدا لبریز بود. مردم عرب، حقیقت مقام او را درک نکردند تا گروهی از مردم کشور همسایه آنها (ایران) برخاسته، این گوهر گرانبها را از سنگ تشخیص داده و او را شناختند. ”
بنابر این روز ولادت حضرت علی به عنوان روز پدر نام گذاری شده که به درستی شایسته هم است.
جایگاه پدر در ادبیات اسلامی
جایگاه پدر در ادبیات اسلامی و فرهنگ اسلامی موضوعی بسیار حائز اهمیت است. در قرآن کریم و احادیث نبوی، به‌وضوح به مقام و منزلت پدر اشاره شده و بر احترام و محبت نسبت به او تأکید شده است. این اهمیت نه‌تنها به‌خاطر نقش پدر در تربیت و تأمین نیازهای خانواده، بلکه به‌دلیل الگو بودن او در زندگی اخلاقی و اجتماعی نیز است.
در فرهنگ اسلامی، مرزهای پاسداشت مقام بلند پدر و شیوه های ارج و احترام او با دقتی ژرف و نگاهی نکته سنجانه ترسیم شده است. در آیین اسلام، فرزند افزون بر آنکه خود باید پیوسته قدر قداست پدر را بداند، نباید کاری کند که دیگران حریم حرمت پدرش را بشکنند و او را آماج ناسزاهایشان قرار دهند؛ چون از زمان دیرین، چنین رسم بوده که به پدر و مادر کسی که کار ناروا می کرد، ناسزا می گفتند. دراین باره در روایتی آمده است که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله ، کسانی را که پدر و مادر خویش را لعنت می کنند، لعنت کرد. از آن حضرت پرسیدند: آیا کسی پدر و مادر خود را لعنت می کند؟ حضرت پاسخ داد: «آری. کسی که پدر و مادر مردم را لعنت می کند و آنان در مقابل، پدر و مادر او را لعنت می کنند».
احترام به والدین یکی از آموزه‌های مهم دین اسلام است. آیاتی مستقیم و غیر مستقیم در این موضوع نازل شده و روایات بسیاری در وجوب احترام به والدین به دست ما رسیده است.خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَقَضَى رَبُک إلا تَعْبُدُوا إلا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا»؛ پروردگار تو حکم نمود که جز او را نپرستید و به پدر و مادر کاملاً نیکی کنید و اگر یکی از آنها یا هر دو نزد تو به پیری رسیدند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده به آنها بگو.(اسراء/ ۲۳).
با این وجود در ادبیات اسلامی، محبت و احترام به پدر به‌عنوان یک فریضه شناخته می‌شود. این محبت باید در کلام، رفتار و عمل فرزندان نمایان شود. در روز پدر، فرصتی برای ابراز این محبت و قدردانی از زحمات پدران فراهم می‌شود. فرزندان می‌توانند با یادآوری خاطرات خوب، بیان احساسات خود و برگزاری مراسم‌های ویژه، از مقام پدران خود تجلیل کنند.
نقش پدر در تربیت فرزندان
با وجود اینکه مادر نقش محوری در تربیت فرزند دارد اما این امر نیاز به همکاری همه اعضای خانواده دارد. پدر و دیگر اعضای خانواده نیز در تربیت فرزندان نقش دارند.
خانواده، یک هسته مرکزی به نام پدر و مادر دارد که باید بین پدر و مادر در عرصه تربیت، یک تقسیمِ نقشی صورت بگیرد. پدر نقش مدیریتی را در خانواده دارد و لذا وقتی فردی مدیر خانواده می‌شود، باید یک نگاه جامع و کلانی را نسبت به خانواده داشته باشد. مثلاً پدر باید مراقب آرامش مادر خانواده باشد. چون مادری که می‌خواهد کار تربیت را عهده‌دار باشد، میان‌دار تربیت باشد، اگر خدایی ناکرده ذهن و فکر او درگیر و ناآرام باشد، نمی‌تواند در تربیت نقش‌آفرینی بکند.
پدران به عنوان الگوهای اخلاقی و اجتماعی، نقش اساسی در شکل‌گیری شخصیت فرزندان دارند. رفتار، منش و ارزش‌های پدر می‌تواند تأثیر عمیقی بر تربیت فرزندان بگذارد. از این رو، حفظ کرامت پدر و احترام به او نه‌تنها موجب تقویت پیوندهای خانوادگی می‌شود، بلکه به ایجاد جامعه‌ای سالم و پویا نیز کمک می‌کند.
با این وجود، نحوه تعامل و حضور پدران در زندگی فرزندان، با مادر متفاوت است. به همین دلیل این رابطه، قابلیت‌ها و پتانسیل‌های متفاوتی در پرورش کودکان دارد. پدران با حضور فعال و مسئولیت‌پذیری خود، به شکل‌گیری شخصیت کودک کمک می‌کنند و تأثیرات مثبت زیادی بر روی ایجاد هویت آن‌ها خواهند داشت. از مهم‌ترین وظایف پدر در قبال فرزندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پشتیبانی عاطفی از کودک (شامل ابراز محبت، تشویق، تحسین و ایجاد انگیزه)
پشتیبانی مالی (تهیه محل زندگی ثابت و امن برای کودک)
ایجاد امنیت روانی (ثبات رفتاری با فرزندان و همسر، عدم تهدید، تنبیه و سرزنش کودک)
مراقبت از سلامت جسمانی کودک و توجه به مشکلات جسمی کودک
حضور با کیفیت در کنار فرزند (بازی کردن و کتاب خواندن)
ایجاد یک الگوی صحیح از رعایت ارزش‌های اخلاقی برای کودک
اطلاع از مشکلات فرزندان در سنین مختلف
پذیرا بودن نسبت به مشکلات و دغدغه‌های فرزندان در تمام سنین
شناسایی استعدادها، علایق و اهداف متناسب با آن‌ها برای کودک
شناسایی مشکلات فرزندان و رفع و رسیدگی آن‌ها
ایجاد الگوی ارتباطی سالم با همسر
عدم انتقال مشکلات و مسائل به فرزندان
لزوم احترام پدران و حفظ کرامت آنان
احترام به والدین، از مهمترین آموزه‌های اخلاقی دین اسلام و از مؤثرترین عبادات در کسب رضای خداوند است. در آیات متعددی از قرآن کریم، پس امر به توحید که اصل و اساس دعوت همه انبیاء الهی است، احسان به والدین سفارش شده است.
در قرآن کریم سوره لقمان آیه ۱۵ می فرماید: « ان جاهداک علی ان تشرک بی ما لیس لک به علم فلا تطعهما و صاحبهما فی الدنیا معروفاً» در این آیه شریفه توصیه می کند حتی اگر پدر و مادر کافر باشد احترام آنها لازم است.
گفته شده که در سیزده مورد ، قرآن کریم یاد از احترام و نیکی به پدر و مادر نموده و جالب اینکه در هفت مورد پس از دعوت به یکتایی و شکر خدا، بدون فاصله دعوت به احسان و تشکر از پدر و مادر می کند این مطلب بیانگر ارزش فوق العاده ی احترام به پدر و مادر است که بعد از اعتقاد به یکتای خدای منان مطرح و بیان شده است.
بنابر این حفظ کرامت پدر در هر شرایطی ضروری است. این کرامت باید در خانواده‌ها حفظ شود و فرزندان باید با رفتارهای مناسب خود، این کرامت را ارج نهند. در شرایط سخت زندگی، حمایت عاطفی و معنوی از پدران می‌تواند به تقویت روحیه آنها کمک کند و نشان‌دهنده عشق و احترام فرزندان باشد.
نکته اخیر اما بعضی‌ها در روز پدر برای این‌که قافله عقب نمانند، با انتشار عکس پدران شان، ابراز محبت کرده و احترام شان را انگار به جا می آورند. در حالی‌که رابطه پدر_فرزندی باید بر اساس احترام به پدر در هر شرایطی و نزاکت های اخلاقی و اصل صداقت و احترام استوار باشد.احترام در فضای مجازی به پدران و تبریکی روز پدر، در صورتی‌که رابطه واقعی پدر_فرزندی وجود نداشته باشد و اصل احترام واقعی مطرح نباشد، سودی ندارد. باید احترام پدر را بر اساس همان نکات که گفته شد، نزاکت، صداقت و محبت گذاشت.