چرا پاره‌ای از جوانان مذهبی اهل تحقیق و مدارا نیستند؟

دسته: تحلیل, عقیده, مصاحبه
نویسنده: تحریریه روایت
1402/01/24
3:13 ب.ظ
بازدید: 12

«جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه»

اختلافات فکری و عقیدتی همیشه و در همه‌ی جوامع وجود داشته است. جامعه ما هم به‌سان سایر جوامع از تکثر فکری، فرهنگی و عقیدتی بی‌بهره نمانده است. کاملا واضح است که در افغانستان گروه‌های قومی، نژادی، عقیدتی، فرهنگی و فکری متعددی می‌زیند. گروه‌ها و مکتب‌هایی که یکایک خاست‌گاه‌های به‌خصوص خود را دارند و هر کدام فلسفه‌ای برای پدید آمدن. من چنین می‌اندیشم که شاید تمام این‌ گروه‌ها، سعی بر آن دارند تا بقا یابند و جاودانه گردند.

طوری‌که من فکر می‌کنم، بقای این فرهنگ‌ها، عقاید و مکتب‌های فکری در گرو دو نکته یا عاملیست که لازم و ملزوم هم‌‌ اند و نقش هم‌سان دارند:
۱. تجلیل و پاس‌‌داری از آن‌ها؛
۲. استدلال، بحث و ترویج آن‌ها.

برگردیم به این‌که ربط این‌ گفته‌ها با موضوع اصلی بحث ما چیست و پاسخ به سوال. خوب، از آن‌جایی‌که موضوع بحث کاویدن یا گفتن اصلی‌ترین علت نامدارایی و اهل تحقیق نبودن پاره‌ای از مذهبی‌های جوان از دید من است، ذکر موضوعات بالا را برای بسطِ بحث ضرور و موثر پنداشتم.

چرا ضرور پنداشتم؟

ضرور پنداشتم چون به‌نظر من، قطعا ما می‌توانیم با مثال‌زدن این‌ گروه از مذهبی ها که نامدارا اند و اهل تحقیق و خواندن نیستند، نیز به گوشه‌ای از کثرث طرز‌ دیدها و عقاید جامعه خود اشاره کنیم و از آن‌جایی‌که این طیف از جوانان مذهبی هم به عقیده خود راسخ اند و ضمنا مدام سعی دارند تا از آن پاس‌داری کنند و آن‌را ترویج دهند و فراگیر سازند و مردم را به‌آن فراخوانند.

همچنین بخوانید: نوروز؛ عید بی‌ربط با مذهب

می‌رسیم به پاسخِ سوال؛
در رابطه به‌پاسخِ سوال بحث ما، من می‌خواهم اصلی ترین عامل را از دید خود بیان نمایم. اصلی‌ترین عامل نامدارایی، نخواندن، حرف مخالف را نشنیدن و تحقیق نکردن پاره‌ای از جوانان مذهبی آن‌طوری‌که من می‌اندیشم، برعلاوه عوامل فرهنگی، قومی و…، این‌است که این عده از جوانان کلا تحت تاثیر علمای مذهبی اند و هرچه آن‌ها می‌گویند را می‌پذیرند و به‌آن معتقداند و به‌آن عمل می‌کنند.

یا اگر واضح‌تر بگویم، لازم می‌دانم تعبیر آقای عبدالکریم سروش را ازاین بحث ذکر کنم. آن تعبیر هم عبارت‌ از «قداست» قایل‌بودن به آن‌هاست. یعنی این‌که این طیف از جوانان مذهبی، بدین فکر اند که هرچه عالم مذهبی‌ای که آن‌ها پیرو اندیشه او اند می‌گوید، صحت دارد و کاملا درست است؛ تفکری‌‌ که مسبب بحث‌های مذمومی می‌شود که نمونه‌هایی از آن‌ها گفته خواهند شد. نمونه‌های زیادی ازاین «قداست» قایل‌شدن ها را داریم، مثلا در رابطه با روایات تاریخی، روایات دینی/مذهبی یا در باب مسایل فرهنگی‌ و تاریخی‌‌ای چونانِ نوروز و سایر رسم‌ها و فرهنگ‌های بی‌ربط با مذهب یا مثلا اختلافات مذهبی و حق شمردن خویشتن و هم‌فکران خود و لاغیر. این‌ها تماما نمونه‌های ملموس و قابل دید اند.

این «قدیس» دانستن، مذموم و منفور است. به چندین دلیل مذموم و منفور است؛ که‌‌از آن جمله به‌این دو اشاره کنیم:
یکم، سبب هلاکت تفکر و خواندن می‌شود. واضح است زمانی‌که شما خود در معرض تحقیق قرار نمی‌گیرید، خود را به‌ هرآن‌چه دیگری می‌گوید می‌سپارید و از او پیروی می‌کنید و معتقد می‌باشید که کلا درست می‌گوید.
دوم، منفور و مذموم است چون سبب نزاع‌ها، درگیری‌ها و مخاصمت ها در جامعه می‌شود. این نکته، اتفاقا این‌جا مصداق خوبی پیدا می‌کند چون ما درباره مذهب و پاره‌ای از جوانان مذهبی سخن می‌گوییم که نزاع‌های ناشی ازاین «قداست» قایل شدن آن‌ها خیلی مشهود است (مذهب به‌معنای فرقه‌های مذهبی یا دینی به کار رفته است). این نکته، نکته‌ایست که نیاز است درباره‌اش مفصل و با نمونه‌‌ و مثال بحث کنیم که موضوع مورد بحث ما نیست و ضمنا، این مقاله هم عاجز از پرداختن به آن‌است‌.

همچنین بخوانید: چرا نباید لباس طالبانی بپوشیم؟

دلایل قایل‌بودن این «قداست» چیست؟
همان‌طوری‌که این «قداست» قایل‌بودن و همه‌چیزدان دانستن علمای مذهبی به‌خودی‌خود هیچ پایه و دلیل محکمی ندارد؛ دلایلی که اکثرا از جانب این طیف از مذهبی‌ها در رابطه به لزوم تبعیت از علمای مذهبی ارائه می‌کنند، نیز سفسطی و خلاف موازین عقلی اند. مثلا یکی ازآن دلایل این‌ است‌ که آن‌ها دراین بخش‌ها (روایات دینی، تاریخی یا مسایل دینی و فتوا دادن و…) تخصص دارند. یا از همه مضحک‌تر این‌که می‌گویند آن‌ها (علمای مذهبی) کتاب زیاد خوانده‌اند؛ عملی‌که خود دست به‌آن نمی‌برند و ‌آن‌را به دیگران می‌سپارند.

چاره و راه‌حل چیست؟
ذکر کردم که تنها دلیل برای مخالفت‌ها «قداست» قایل‌شدن نیست. این «قداست» قایل‌شدن‌ها ریشه‌ها و دلایل فرهنگی و قومی هم دارند. اما در رابطه به‌ این صورت‌ «قدیس» شماری‌اش، چاره‌ای که من فکر می‌کنم موثر می‌افتد چیزی جز«تقدس‌زدایی» نیست. یعنی این‌که شما باید با مبارزه فکری و فرهنگی و به‌کار بستن اصل استدلال و بحث درباره این مساله که هرچه علمای مذهبی می‌گویند قابل قبول نیست و نمی‌توان به‌آن متکی بود خود را از«چاردیواری دینی تفسیرشده به‌دست ملایان‌مان» رهایی بخشیم.

نوشته های مرتبط :