عبور از دولت‌ قبیله‌محور به‌ دولت‌ ملی

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/04/13
10:42 ق.ظ
بازدید: 3

پدیده‌ی دولت به‌معنای واقعی این مفهوم تاریخ طولانی و دراز‌آهنگی در افغانستان ندارد. آن‌چه امروز به عنوان دولت در افغانستان یاد می‌شود محصول یک توافق قبیله‌ای در سال ۱۷۴۷م است.

در واقع ساختار جدید دولت در افغانستان بر پایه و خیمه‌ی روابط قبیله‌ای شکل گرفته است. از این جهت تا حالا تضاد و تقابل میان منافع دولت و قبیله وجود داشته و این بحران حل ناشده باقی‌ مانده است.

‌قبایل در افغانستان همواره و در طول تاریخ این کشور تلاش کرده اند تا دولت را بر محور خود نگه‌دارد. در نهایت این وضعیت منجر به فرومانده‌گی‌دولت، شکست‌خوردگی و بی‌دولتی در افغانستان شده است.

دکتر محسن خلیلی افغانستان‌شناس معروف ایرانی به این باور است «چیره شدن قبیله بر ساختار دولت و دولت ‌قبیله‌پایه باعث شده تا در میان اقوام تفاوت‌های کمی و کیفی عمیقی به وجود بیاید. یعنی آنهایی که در توهم اکثریت و کمی گرفتار اند هیچ ارزشی به شایستگی و کیفیت قائل نیستند؛ مثلأ، اگر نابغه از اقلیت‌های دیگر و بیرون از خیمه‌ی قبیله باشند به باور تفکر قبیله‌ای شایستگی اداره کشور را ندارد. و باید از قبیله اطاعت نماید.» پس جدل و جدالِ تاریخی که در قد و قامت صد و چهل ساله‌ی افغانستان میان دو گفتمان قیبله‌محور/پشتون‌محور و گفتمان عدالت‌محور غیر پشتون‌ها جریان دارد درست ریشه و پیوند عمیق در تفکر مبتنی بر قبیله‌گرایی پشتون‌ها دارد. به همین خاطر است ملا عمر نسبت به شهید استاد ربانی با ویژگی‌ها، شایستگی و تخصص لازمی که داشت، ترجیح داده می‌شود و از ترس دوباره قدرت‌گیری‌ غیر پشتون‌ها تکنوکرات‌های قبیله کاخ قدرت را دوباره برای طالبان به قیمت از دست رفتن همه چیز سپردند، اما نگذاشتند یک غیر پشتون دوباره به قدرت برسد.

همچنین بخوانید: در صورتی نشست دوحه می‌تواند برای آینده افغانستان موثر باشد که:

بنا‌براین سیاست‌های یک‌سان‌سازی قومی، به‌هم زدن بافت‌های اجتماعی شمال، انتقال و اسکان پشتون‌ها بالای ملک و سرزمین بومیان درشمال، نفرت و کینه‌ی امان‌الله، نادر، ظاهر، داوود، ترکی، امین، نجیب، ملا عمر، کرزی، غنی و حالا ملا هیبت‌الله و حکمت‌یار همه از ترس است و این ترس مبدل به یک بیماری شده است برای شؤنیست‌های پشتون. در ضمن روحیه‌ی تحمل و خودگذری و رواداری را از بین برده است به گونه‌ای که اقوام ساکن در افغانستان به هم‌دیگر به دیده‌ی بیگانه می‌نگرند و حتی اکثر ساکنان بومی آن به‌نام مهاجران تاجکستان، اوزبیکستان، ایرانی و کشور‌های دیگر از طرف پشتون‌ها یاد می‌شود.پس چطور می‌شود از هم‌زیستی، برادری، هموطنی و برابری حرف و حدیث گفت. چرخه‌ی فروپاشی، بی‌باوری، کینه‌توزی، خشونت‌ورزی، کشتار و هم‌دیگر ستیزی به حدی در افغانستان تکرار شده و در حال تکرار شدن است که خیلی‌ها افغانستان را به آخر خط رسیده می‌دانند و تجزیه و همسایگی را به جای کشتار و دشمنی همیشگی بهترین راه حل می‌پندارند. واقعیت امر همین است مردم هیچ‌گاهی فضای امن و صلح و ثبات پایدار و زیست جمعی و مسالمت‌آمیز‌ی را تجربه نکرده اند و افغانستان امروز فاقد دولت ملی و بحران هویت ملی است.

تنها راه حل این بحران گفت‌وگو بر سری شکل‌گیری دولت‌مدرن و دموکراتیک و عبور د‌ولت‌قبیله‌محور به یک دولت ملی و هویت ملی میان همه‌ای اقوام است که ما همه‌ای نخبگان اقوام را دعوت به این گفت‌و‌گو می‌کنیم.

نوشته های مرتبط :