درسی از تاریخ؛ هر که با علما درافتاد، برافتاد!

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1402/11/09
12:21 ب.ظ
بازدید: 25

پایگاه خبری تحلیلی روایت : این موضوع تاریخی را یادآوری کردم تا بگویم که مخالفان طالبان نیز اگر می‌خواهند در مبارزه علیه طالبان به موفقیت دست یابند، نیازمندند که حمایت علما را به دست بیاورند و در میان علمای مذهبی کار کنند. چنان نیست که همه‌ی علمای مذهبی افغانستان از طالبان حمایت کنند. تعدادی از علما توسط این گروه سرکوب شده‌اند و تعدادی هم به حاشیه رانده شده‌اند. مخالفان طالبان باید به سراغ آنان رفته و حمایت آنان را به دست بیاورند.

دی‌شب در باره‌ی چگونگی ظهور و انقراض سلسله سامانیان می‌خواندم. سامانیان یک دودمان تاجیک‌تباری بود که از سال ۸۱۹ میلادی تا سال ۹۹۹ میلادی در ایران و آسیای میانه حکم‌رانی کردند. پایتخت امارت سامانیان شهر بخارا بود. نام این خانواده در تاریخ با علم‌دوستی و فرهنگ‌پروری گره خورده است. در باره علم‌دوستی این خانواده آورده‌اند که دربار آن‌ها مرکز تجمع علماء، دانش‌مندان، شاعران و ادیبان بود و با حمایتی که این سلسله از آن‌ها انجام می‌دادند، بخارا به همایشگاه اصحاب علم و ادب مبدل شده بود.
عصر سامانیان را عصر رنسانس فرهنگی ایران نیز می‌نامند. زیرا با حمایت‌هایی که این سلسله از شاعران و ادیبان انجام داد، فرهنگ ایرانی و زبان فارسی دوباره احیاء شد.
در دربار این‌ها بود که رودکی اشعار فارسی خود را سرود و هم‌چنان شهنامه منصوری تدوین گردید؛ همان شهنامه‌ای که بعدها بر اساس آن شهنامه فردوسی آفریده شد.

جالب است بدانید که هم در ظهور و قدرت‌یابی این سلسله علما نقش داشته‌اند و هم در افول و انقراض آنان.
مورخان در باره‌ی نقش علما در قدرت‌یابی سامانیان می‌گویند که شاه اسماعیل سامانی با حمایت ابوعبدالله فرزند ابوحفص کبیر، فقیه معروف بخارا، به قدرت رسید. در شرح این واقعه آورده‌اند که حسین‌بن‌طاهر که از افراد شهیر دودمان طاهریان بود، از خوارزم به بخارا رفت (۲۶۱ق) و پس از پنج روز جنگ شهر را تصرف کرد. افرادی که با وی بودند، به هر حرکت ناهنجاری دست زدند؛ چنانکه بخش گسترده‌ای از شهر در آتش سوخت. باری، خواستاران نظم و آرامش نزد ابوعبدالله فرزند ابوحفص کبیر، فقیه معروف بخارا، رفتند و از وی خواستند تا از نصر‌بن‌احمد یاری بخواهد. نصر درخواست ابوعبدالله‌بن‌ابوحفص کبیر را پذیرفت و برادر خود اسماعیل را به‌یاری آنان فرستاد. اسماعیل به کرمینه رفت و ابوعبدالله به پیشواز وی آمد و این رویداد خاطرش را درباره آینده، آرام و امیدوار کرد و دانست که اهل شهر کارهای ابوعبدالله را نمی‌توانند باطل کنند. پس از این در نخستین نماز جمعه ۲۶۱ هجری در بخارا به نام نصربن‌احمد به جای یعقوب لیث خطبه خوانده شد و چند روز بعد از این، اسماعیل به بخارا رفت و فرمانروای مطلق آن‌جا شد.
در باره‌ی انقراض سلسله سامانیان نیز آورده‌اند که یکی از علل سقوط آن سلسله، عدم حمایتِ علما از آن‌ها بوده است.

همچنین بخوانید: شب یلدا؛مراسم فرهنگی یا مناسک دینی (۲)

ریچارد فرای می‌گوید که وقتی قراخانیان بر بخارا حمله کردند، علمای مذهبی آن شهر نه تنها از سامانیان در برابر قراخانیان حمایت نکردند، بلکه یکی از آن‌ها فتوا داده بود که دفاع از مسلمانان فقط در برابر تهاجم کفار فرض است، اگر یک مسلمان بر مسلمان دیگری حمله می‌کند، نباید دفاع کرد. از آن‌جایی که قراخانیان نیز به اسلام گرویده بودند، مردم بخارا بر اساس این فتوا از سامانیان در برابر تهاجم آنان دفاع نکردند.
پس از سامانیان، ترکان به قدرت می‌رسند. یکی از مهم‌ترین علل پیروزی‌های دودمان‌های ترک – از قراخانیان تا سلجوقیان و عثمانیان – هم همین حمایت متقابل از علما بوده است.

طالبان نیز امروزه به نام علمای دینی بر مردم افغانستان حکومت می‌کنند.

این موضوع تاریخی را یادآوری کردم تا بگویم که مخالفان طالبان نیز اگر می‌خواهند در مبارزه علیه طالبان به موفقیت دست یابند، نیازمندند که حمایت علما را به دست بیاورند و در میان علمای مذهبی کار کنند. چنان نیست که همه‌ی علمای مذهبی افغانستان از طالبان حمایت کنند. تعدادی از علما توسط این گروه سرکوب شده‌اند و تعدادی هم به حاشیه رانده شده‌اند. مخالفان طالبان باید به سراغ آنان رفته و حمایت آنان را به دست بیاورند.

نوشته های مرتبط :