نوروز در بلخ؛ از شکوه تا ممنوعیت

دسته: تحلیل
نویسنده: حسن بلخی
1402/12/29
12:42 ب.ظ
بازدید: 19

پایگاه خبری تحلیلی روایت : مردم برای پاسداشت از نوروز همواره به یکی سری اصول و رسم و رواج‌ها اهمیت داده و آن‌ها را رعایت کرده‌اند این رسم‌ها و فرهنگ‌ها عبارت اند از خانه‌تکانی، آماده کردن لباس‌های نو برای پوشیدن در روز نوروز، تهیه غذاهای متنوع و لذیذ، (به باور مردم با صرف این غذاها تا سال دیگر دسترخوان‌شان رنگین خواهد بود) تهیه‌ی هفت میوه یا هفت‌سین، حنا گذاشتن در دست‌وپا، نشستن تا نیمه‌شب و بیدار بودن تا تبدیل سال، پختن سمنک (نوع غذای بهاری که از گندم نیمه سبز شده آماده می‌شود)، رفتن به تفریح و گردش و موارد دیگربا سلطه دوباره‌ی گروه طالبان در افغانستان و دشمنی آشکاری این گروه با فرهنگ، عقاید، باورها و ارزش‌های دیگر اقوام، نوروز نیز همانند بسیاری از مسایل فرهنگی دیگر مورد بی‌مهری و بی‌توجهی بسیار قرارگرفته و مردم از گرامی‌داشت آن بازداشته شده‌اند. با این هم، ‌خانواده به این سخت‌گیری‌ها و ممنوعیت‌ها تن نداده‌اند و با روش‌های متفاوتی این روز را گرامی داشته‌اند.

در آستانه‌ی سومین نوروزی قرار داریم که خبری از تجلیل آن در خاستگاه‌اش (بلخ) نیست. گروه عقب گرا و افراطی طالبان که نزدیک به سه سال می‌شود در قدرت هستند، باارزش‌های فرهنگی و رسوم مردم به‌شدت مخالفت می‌کنند که یکی از این جشن‌ها و فرهنگ‌ها، نوروز باستانی است.

سرزمین باستانی بلخ زادگاه و خاستگاه نوروز، در حوزه تمدنی فارسی‌زبانان، از هزاران سال پیش خاطره‌ی با شکوه جشن نوروز را در خود دارد. این جشن از دوره‌های تاریخی-اسطوره‌ای شروع شده و تا دوره‌های تاریخی مکتوب و امروز، بخش حذف‌نشدنی فرهنگ این سرزمین را تشکیل داده است.

به دنبال پاسخ به این‌ سوال که نوروز چگونه و چه زمانی در بلخ آغاز شد و در چه دوره‌های تاریخی تحت تأثیر دیدگاه‌ها و سیاست‌های دولت‌ها قرارگرفته، می‌توان به منابع تاریخی ازجمله شاهنامه فردوسی اشاره کرد.

تاریخچه برگزاری جشن نوروز با استناد به شاهنامه فردوسی، برمی‌گردد به‌روز تاج‌گذاری جمشید، نخستین شاه آریایی. تا پیش از آن، نوروز با نام جشن طبیعت تجلیل می‌شد؛ ازاین‌جهت و بر اساس تاریخ جمشیدی، نوروز سال ۱۴۰۳ خورشیدی، درواقع پنج هزار و هفت‌صد و سومین نوروز آریایی جمشیدی است.

صالح محمد خلیق در مورد تاریخچه‌ی نوروز در بلخ می‌گوید: «در زمان هخامنشی‌ها که درواقع آغاز دوره تاریخی مکتوب ما به شمار می‌رود، شهر بلخ یکی از شاه‌نشینان معروف و مهم سلطنت هخامنشی بود و از آن زمان، نوروز با شکوه ویژه به مدت شش روز با نام نوروز عامه و نوروز خاصه، تجلیل می‌شد.»

او در مورد نوروز عامه و خاصه می‌گوید: «از اول تا ششم فروردین هر یک از روزها نام خاصی داشت و به برنامه‌های متفاوتی مربوط بود. پنج روز اول به دیدوبازدیدها و مراسم رسمی دولتی اختصاص داشت و روز ششم روز بار عام بود که شاه و درباریان، با مردم دیدار می‌کردند، هدایای مردم را می‌پذیرفتند و هدایایی به مردم می‌دادند.» استقبال از نوروز و تجلیل از آن در دوره‌های مختلف تاریخی در افغانستان، به‌ویژه با مرکزیت بلخ، مرسوم بوده است و مردم روایاتی را که از قرن‌ها به این‌سو به نوروز نسبت داده شده‌ است، هنوز به خاطر دارند و پاس می‌دارند.

همچنین بخوانید: سفیدنمایی طالبان؛ پروژه‌ای در خدمت منافع آمریکا

در تاریخ معاصر افغانستان، جشن نوروز در افغانستان همواره شکوه‌مند برگزار شده است. مردم از سراسر کشور به شهر مزارشریف، مرکز ولایت بلخ می‌آمدند و هنرمندان در کافه‌های شهر کنسرت‌ها برپا می‌کردند، بازی‌های محلی همچون بزکشی در سطحی بزرگ برگزار می‌شد و در حقیقت در سراسر شهر برای دست‌کم یک هفته جشن بوده است.

در بیست سال گذشته تجلیل از نوروز رونق بیشتری یافت و مردم و دولت برای پاسداشت از این روز، تلاش‌های موثری انجام دادند طوری که شهروندان و مقامات برخی کشورهای همسایه و هم‌زبان نیز در جشن نوروز در بلخ شرکت می‌کردند.

مردم برای پاسداشت از نوروز همواره به یکی سری اصول و رسم و رواج‌ها اهمیت داده و آن‌ها را رعایت کرده‌اند این رسم‌ها و فرهنگ‌ها عبارت اند از خانه‌تکانی، آماده کردن لباس‌های نو برای پوشیدن در روز نوروز، تهیه غذاهای متنوع و لذیذ، (به باور مردم با صرف این غذاها تا سال دیگر دسترخوان‌شان رنگین خواهد بود) تهیه‌ی هفت میوه یا هفت‌سین، حنا گذاشتن در دست‌وپا، نشستن تا نیمه‌شب و بیدار بودن تا تبدیل سال، پختن سمنک (نوع غذای بهاری که از گندم نیمه سبز شده آماده می‌شود)، رفتن به تفریح و گردش و موارد دیگر

با سلطه دوباره‌ی گروه طالبان در افغانستان و دشمنی آشکاری این گروه با فرهنگ، عقاید، باورها و ارزش‌های دیگر اقوام، نوروز نیز همانند بسیاری از مسایل فرهنگی دیگر مورد بی‌مهری و بی‌توجهی بسیار قرارگرفته و مردم از گرامی‌داشت آن بازداشته شده‌اند. با این هم، ‌خانواده به این سخت‌گیری‌ها و ممنوعیت‌ها تن نداده‌اند و با روش‌های متفاوتی این روز را گرامی داشته‌اند.

همچنین بخوانید: نوروز؛ نخستین روز آفرینش

نوشته های مرتبط :