هر سال در نهم اگست، بسیاری از کشورها همراه با سازمان ملل روز جهانی مردم بومی را گرامی می‌دارند. این روز از سال ۱۹۹۴ شکل گرفته تا توجه دنیا به حقوق، فرهنگ و مشکلات مردم بومی جلب شود.
این مناسبت برگرفته از نشستی است که در سال ۱۹۸۲ برگزار شد و برای اولین بار صدای مردم بومی از کشورهای مختلف به گوش جهانیان رسید.
به اساس آمارها، در عصر حاضر بیش از ۴۷۰ میلیون تن در جهان بومی شناخته شده‌اند. آن‌ها تنها شش درصد جمعیت زمین را تشکیل می‌دهند، اما آنان نگهبانان زبان‌ها، فرهنگ‌ها و محیط زیست هستند. با این‌حال، زندگی بسیاری از آن‌ها با فقر، تبعیض، کوچ اجباری و تهدیدهای محیطی همراه است.
هدف از گرامی‌داشت روز بومی‌ها این است که یادآوری شود مردم بومی حق دارند سرنوشت خود را تعیین کنند، سرزمین‌شان را حفظ کنند و فرهنگ و زبان خود را زنده نگه دارند. سازمان ملل و نهادهای جهانی هر سال با برنامه‌های فرهنگی و گزارش‌های مختلف تلاش می‌کنند صدای این مردم را به گوش دنیا برسانند.
اما در افغانستان، این روز بیشتر یادآور درد و رنج مردم بومی است. سال‌هاست که مردم بومی این کشور ضمن آن که حمایت نمی‌شوند، بارها از سوی دولت‌ها و گروه‌های مسلح قومی زیر مام کوچی، مورد آزار و کوچ اجباری قرار گرفته‌اند.
دولت‌های افغانستان در دوره‌های مختلف بارها از گروه کوچی‌ها به حیث ابزاری برای اهداف سیاسی و نظامی استفاده کرده‌اند. کوچی‌ها با حمایت این حکومت‌ها به مناطق بومی وارد شده و باعث کوچاندن اجباری، غصب زمین‌ها و آزار مردم محلی و بومی شده‌اند.
داستان‌های مشابهی از بامیان، میدان وردک، پروان و تخار گزارش شده است؛ درگیری، تخریب خانه‌ها، آتش زدن مزارع و وادار کردن مردم به ترک خانههایشان. در برخی موردها این درگیری‌ها به خشونت و مرگ هم منجر شده است.
اما امروز خبر تازه از بدخشان می‌آید؛ جایی که تا پیش از این، یکی از آخرین مناطق امن برای مردم بومی شمال شرق بود.
روز جمعه ۱۷ اسد، منابع محلی گفتند طالبان انتقال و اسکان خانواده‌های کوچی‌ها را در بدخشان آغاز کرده‌اند. این کا درست در آستانه روز جهانی مردم بومی انجام می‌شود و پیام روشنی از بی‌توجهی به حقوق و ارزش‌های جهانی دارد.
تجربه گذشته افغانستان نشان داده است این روند خطرناک است. در دهه ۹۰ میلادی، طالبان از کوچی‌ها برای پیشبرد اهداف خود استفاده کردند که باعث درگیری‌های شدید، قتل، آتش‌سوزی زمین‌ها و تخریب خانه‌ها شد. حالا هم نگرانی های زیاد وجود دارد که با اسکان کوچی‌ها در بدخشان و سایر ولایت‌های شمال و شمال شرق، دوباره همین اتفاق‌ها تکرار شود.
این وضعیت در حالی است که جامعه جهانی در مراسم‌های روز مردم بومی از احترام به فرهنگ و حقوق آنان حرف می‌زند، اما برای مردم بومی افغانستان، داستانی تلخ‌تر در جریان است؛ داستانی از از دست دادن خانه، زمین و هویت.
روز جهانی مردم بومی باید فرصتی باشد برای نگاه جدی به وضعیت مردمی که در سکوت، آرام آرام زمین و خانههایشان را از دست می‌دهند.
در افغانستان، سیاست‌های جابه‌جایی اجباری و تغییر جمعیت در مناطق بومی تهدیدی جدی برای حقوق بشر و امنیت مردم است. اگر جامعه جهانی به حرف‌ها و تصمیم خود باور دارد، باید این وضعیت را محکوم کند و به جای شعار دادن، دست به کار شود؛ از حمایت خانواده‌های آسیب‌دیده گرفته تا فشار سیاسی برای توقف این روند و حفاظت از زمین‌ها و فرهنگ مردم بومی در افغانستان.
