۲۷ حوت روز ملی خبرنگار در افغانستان است. این روز به‌عنوان روزی برای تجلیل از تلاش‌ها و فداکاری‌های خبرنگاران در راه اطلاع‌رسانی و روشنگری در جامعه شناخته می شود. در حالی‌که خبرنگاران به‌عنوان چشم و گوش جامعه، وظیفه‌ای خطیر در انتقال حقایق و آگاهی‌بخشی به مردم دارند؛ اما در افغانستان، این مسیر همواره با چالش‌های بزرگی همراه بوده است. هرچند در زمان جمهوریت نیز خبرنگاران وضع مطلوبی آنچنانی نداشتند، اما با سلطه طالبان بر کشور، خبرنگاران نه‌تنها در داخل افغانستان، بلکه کسانی‌که از جهنم افغانستان فرار کردند نیز با مشکلات عدیده‌ای مواجه بوده اند.
با این حال اگر بخواهیم وضعیت خبرنگاران را در داخل و خارج بیان کنیم، هر دو گروه با چالش‌های متعددی روبرو هستند. باید گفت که اهالی رسانه‌ای که پس از سلطه طالبان بر افغانستان در سال ۱۴۰۰، در افغانستان باقی ماندند به شدت تحت فشار بوده و با چالش‌های متعددی روبرو هستند که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
اول_ چالش‌های امنیت: خبرنگاران چه قبل از سلطه طالبان و چه اکنون در افغانستان همواره در معرض تهدیدات امنیتی قرار داشته اند. البته پس از طالبان وضعیت به مراتب بدتر شده داست. زیرا طالبان به‌عنوان یک گروه رادیکال و افراطی محدودیت‌های شدیدی بر رسانه‌ها اعمال کرده‌اند. بسیاری از خبرنگاران به دلیل انتشار گزارش‌های انتقادی یا پوشش اخبار ضد طالبان، مورد تهدید، بازداشت و حتی شکنجه قرار گرفته‌اند. زنان از رسانه منع و یا با محدودیت بسیار شدید مواجه اند. این شرایط باعث شده است که بسیاری از خبرنگاران برای حفظ جان خود، خودسانسوری کنند یا به کلی از کار خبرنگاری کناره‌گیری کنند.
دوم_ فقر و بیکاری: یکی دیگر از مهمترین چالش خبرنگاران که همواره در افغانستان وجود داشته، چالش اقتصادی آنان بوده است. در حالی که در گذشته بسیاری از رسانه ها در پرداخت معاشات خبرنگاران تعلل کرده و حتی فرار کرده اند؛ امروز و با سلطه طالبان اما با کاهش فعالیت رسانه‌ها و تعطیلی بسیاری از آن‌ها، تعداد زیادی از خبرنگاران شغل خود را از دست داده‌اند. فقر و بیکاری به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات خبرنگاران در داخل افغانستان تبدیل شده است. بسیاری از آن‌ها برای تأمین معاش خانواده‌های خود مجبور به تغییر شغل یا انجام کارهای غیرمرتبط با حرفه‌شان شده‌اند. حتی بسیاری رو به کارهای فزیکی برای زنده ماندن آورده اند. این وضعیت نه‌تنها بر زندگی شخصی آن‌ها تأثیر گذاشته، بلکه باعث کاهش کیفیت و کمیت خبررسانی در کشور شده است.
سوم_سرکوب خبرنگاران و آزادی بیان: چالش مهم دیگر فراراه خبرنگاران این که طالبان به‌طور سیستماتیک خبرنگاران و آزادی بیان را سرکوب کرده‌اند. رسانه‌ها و خبرنگاران که در داخل فعال هستند، مجبور به رعایت خط‌قرمزهای تعیین‌شده توسط این گروه هستند و هرگونه انتقاد از حکومت طالبان با واکنش شدید مواجه می‌شود. این سرکوب باعث شده است که بسیاری از خبرنگاران نتوانند به وظیفه اصلی خود، یعنی اطلاع‌رسانی شفاف و بی‌طرف، عمل کنند. زنان مجری و خبرنگار حتی مجبور به پوشش ماسک و لباس های تحمیلی شده اند.
چهارم_ با تسلط طالبان بر کشور، بسیاری از رسانه‌های مستقل و خصوصی تعطیل شده‌اند. این موضوع باعث کاهش تنوع رسانه‌ای و محدود شدن دسترسی مردم به اطلاعات متنوع و مستقل شده است. خبرنگارانی که هنوز در این رسانه‌ها فعالیت می‌کنند، با فشارهای زیادی برای همسو شدن با سیاست‌های طالبان مواجه هستند. یعنی اکثریت مطلق خبرنگاران ناگزیر به اجرای خواسته های طالبان هستند.
با این وجود اما خبرنگارانی که پس از سلطه طالبان به بیرون کشور رفته اند نیز با چالش های متعددی روبرو بوده و بعضا وضعیت چندان مطلوبی ندارند که می شود به چند مورد اشاره کرد:
اول_ چالش‌های اقتصادی: متاسفانه بسیاری از از خبرنگاران کشور که در سقوط جمهوریت به خارج از کشور رفته‌اند، به دلیل عدم استخدام، ناآشنایی با زبان و فرهنگ کشور میزبان و چالش‌های دیگر نتوانسته‌اند در حرفه خبرنگاری ادامه فعالیت دهند. این موضوع باعث شده است که بسیاری از آن‌ها مجبور به تغییر شغل شوند و در مشاغل ساده و کم‌درآمد مشغول به کار شوند. این تغییر شغل نه‌تنها از نظر مالی فشار زیادی به آن‌ها وارد کرده، بلکه باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس بی‌هویتی در میان آن‌ها شده است. البته تنها خبرنگاران نه که بسیاری از فعالین در بخش‌های مختلف متحمل این چالش و سختی شده اند.
دوم_ مشکلات ادغام در جامعه جدید: فارغ از وضعیت بسیار پرچالش خبرنگاران فراری از افغانستان در کشورهای همسایه؛ شماری از خبرنگاران که به کشورهای غربی رفته اند، با وجود زمینه های نسبی کار اما با مشکلات ادغام در جامعه میزبان مواجه هستند.
تفاوت‌های فرهنگی، زبانی و اجتماعی باعث شده است که بسیاری از آن‌ها نتوانند به راحتی با جامعه جدید ارتباط برقرار کنند. این موضوع به ویژه برای خبرنگارانی که سال‌ها در افغانستان به فعالیت حرفه‌ای مشغول بوده‌اند، بسیار دشوار است.
سوم_ بسیاری از خبرنگاران سال ها کار حرفه ای در افغانستان کرده و اما امروز قطعا دلتنگی روزهای کاری در کشور هستند. بدون شک بسیاری از خبرنگاران که مجبور به ترک کشور شده‌اند، با احساس دلتنگی و غربت شدید مواجه هستند. آن‌ها نه‌تنها از خانواده و دوستان خود دور شده‌اند، بلکه از کار و حرفه‌ای که به آن عشق می‌ورزیدند نیز جدا شده‌اند. این احساس غربت و دوری از وطن، تأثیرات روانی عمیقی بر آن‌ها گذاشته است. بعضی ها با وجود چالش ها رو به صفحات مجازی و ارائه برنامه ای آنلاین آورده و شماری کثیری هم کلا از دنیای رسانه بریده و کلبه خلوت گزیده اند. این امر در دراز مدت تاثیرات عمیقی روانی را بر آنان می گذارد.
با این حال خبرنگاران کشور چه در داخل و چه در خارج با چالش‌های بزرگی مواجه هستند. در داخل افغانستان، آن‌ها با تهدیدات امنیتی، فقر، بیکاری و سرکوب آزادی بیان دست و پنجه نرم می‌کنند. در خارج از کشور نیز بسیاری از آن‌ها مجبور به تغییر شغل شده‌اند و با مشکلات اقتصادی و فرهنگی روبرو هستند.
