به مناسبت روز دسترسی به اطلاعت؛ حق دسترسی به اطلاعات در افغانستان تحت حاکمیت طالبان

دسته: تحلیل
نویسنده: شهرام خراسانی
1404/07/06
9:02 ق.ظ
بازدید: 2

پایگاه خبری تحلیلی روایت : روز بین‌المللی دسترسی جهانی به اطلاعات، هر سال در تاریخ ۲۸ سپتامبر (۶ میزان) گرامی داشته می‌شود. این روز برای تأکید بر اهمیت حق دسترسی آزاد به اطلاعات، شفافیت، پاسخ‌گویی حکومت‌ها و تقویت مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌ها تعیین شده است. سازمان یونسکو از مهم‌ترین نهادهایی است که بر ترویج این حق به عنوان یک اصل بنیادین دموکراسی و توسعه پایدار تأکید می‌کند.

روز بین‌المللی دسترسی جهانی به اطلاعات، هر سال در تاریخ ۲۸ سپتامبر (۶ میزان) گرامی داشته می‌شود. این روز برای تأکید بر اهمیت حق دسترسی آزاد به اطلاعات، شفافیت، پاسخ‌گویی حکومت‌ها و تقویت مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌ها تعیین شده است. سازمان یونسکو از مهم‌ترین نهادهایی است که بر ترویج این حق به عنوان یک اصل بنیادین دموکراسی و توسعه پایدار تأکید می‌کند.
در جهان امروز، حق دسترسی به اطلاعات، فراتر از یک حق ساده مدنی، به عنوان یکی از ارکان مهم حاکمیت خوب، مبارزه با فساد، توسعه انسانی و عدالت اجتماعی شناخته می‌شود. در بسیاری از کشورها، دسترسی آزاد به اطلاعات عمومی، به شهروندان این امکان را می‌دهد که عملکرد دولت را نظارت کنند، تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد داشته باشند، و در سیاست‌گذاری‌های کلان مشارکت نمایند.
اما در افغانستان تحت حاکمیت طالبان، وضعیت این حق بنیادین، با چالش‌های جدی مواجه شده است که در ادامه بررسی می‌شود.

عقب‌گرد در شفافیت و اطلاعات
پس از سقوط جمهوری اسلامی افغانستان در ماه اوت ۲۰۲۱ و روی‌کار آمدن طالبان، بسیاری از نهادهای دموکراتیک، از جمله کمیسیون مستقل دسترسی به اطلاعات منحل یا غیرفعال شد. قانون «دسترسی به اطلاعات» که در سال ۱۳۹۳ تصویب و در سال‌های بعد تقویت شده بود، عملاً از اجرا بازمانده و هیچ نشانه‌ای از التزام حاکمیت فعلی به آن مشاهده نمی‌شود.
نهادهای اطلاعاتی، وزارت‌خانه‌ها و ارگان‌های دولتی اکنون به شدت بسته عمل می‌کنند. انتشار آمار و اطلاعات عمومی تقریباً متوقف شده و دسترسی روزنامه‌نگاران، پژوهشگران و حتی شهروندان عادی به اطلاعات مربوط به بودجه دولت، منابع مالی، وضعیت حقوق بشر، آموزش و سلامت، بسیار محدود یا غیرممکن شده است.
محدودیت‌ها علیه رسانه‌ها یکی از واضح‌ترین جلوه‌های محدود شدن دسترسی به اطلاعات در افغانستان است. گزارش‌های متعدد از بازداشت، تهدید، شکنجه و سانسور خبرنگاران در سراسر کشور منتشر شده است. شماری از رسانه‌های مستقل تعطیل یا به خارج از کشور منتقل شده‌اند و خبرنگاران بسیاری ناچار به ترک کشور شده‌اند.
در این فضای سرکوب و سانسور، خبرنگاران با خطر جدی مواجه‌اند اگر در پی افشای اطلاعات یا تهیه گزارش از موضوعات حساس مانند وضعیت زنان، آموزش دختران، فعالیت گروه‌های مسلح یا نقض حقوق بشر باشند.
در چنین شرایطی، نهادهای بین‌المللی چون یونسکو، گزارشگران بدون مرز، کمیته حمایت از خبرنگاران (CPJ) و دفتر حقوق بشر سازمان ملل، بارها نسبت به تضعیف حق دسترسی به اطلاعات در افغانستان هشدار داده‌اند. همچنین تلاش‌هایی از سوی رسانه‌های تبعیدی و خبرنگاران مستقل در خارج از کشور صورت گرفته است تا اطلاعات دقیق و موثق درباره وضعیت داخلی افغانستان را برای مردم فراهم کنند.
اما چالش اصلی، نبود دسترسی به منابع رسمی داخل کشور و مسدود شدن مجاری قانونی برای کسب اطلاعات است.
چرا دسترسی به اطلاعات حیاتی است؟
در کشوری مانند افغانستان که با بحران‌های عمیق اقتصادی، اجتماعی و حقوق بشری روبه‌روست، دسترسی به اطلاعات برای آگاه‌سازی مردم، جلوگیری از فساد، برنامه‌ریزی ملی، پاسخ‌گویی حاکمان و حمایت از حقوق اقلیت‌ها و زنان امری حیاتی است. نبود شفافیت تنها بحران را عمیق‌تر می‌سازد.

همچنین بخوانید: آلمان در برابر خواست‌های طالبان کوتاه آمده‌است

نتیجه‌گیری
روز جهانی دسترسی به اطلاعات، یادآور این حقیقت است که اطلاعات، قدرت است. در افغانستانِ امروز، این قدرت از مردم دریغ شده است. تا زمانی که شهروندان به اطلاعات واقعی و شفاف دسترسی نداشته باشند، امیدی به توسعه پایدار، عدالت و پاسخ‌گویی وجود نخواهد داشت. جامعه بین‌المللی، فعالان مدنی و رسانه‌ها باید تلاش خود را برای احیای این حق اساسی در افغانستان دوچندان کنند.

نوشته های مرتبط :