«چالش‌های سیاسی و حقوقی فرا راه مسئله خط دیورند»

دسته: تحلیل
نویسنده: محمد قاسم رحمانی
1403/10/17
4:10 ب.ظ
بازدید: 20

پایگاه خبری تحلیلی روایت : 1- از نظر جامعۀ بین المللی خط دیورند به حیث مرز رسمی و بین المللی میان افغانستان و پاکستان پنداشته می‌شود. این امر، از لحاظ حقوقی افغانستان را به حیث مدعی در مراجع بین المللی حقوقی قرار می‌دهد. در چنین حالت، اصل بر رسمی بودن خط دیورند است، مگر اینکه دولت افغانستان خلاف آن را ثابت سازد.

در خصوص مسئله خط دیورند چالش‌های حقوق و سیاسی موجود است که هریک را جداگانه برمی‌شمارم:

چالش‌های حقوقی:
1- از نظر جامعۀ بین المللی خط دیورند به حیث مرز رسمی و بین المللی میان افغانستان و پاکستان پنداشته می‌شود. این امر، از لحاظ حقوقی افغانستان را به حیث مدعی در مراجع بین المللی حقوقی قرار می‌دهد. در چنین حالت، اصل بر رسمی بودن خط دیورند است، مگر اینکه دولت افغانستان خلاف آن را ثابت سازد.
2- برای تقویت داعیۀ افغانستان ادبیات حقوقی‌ای که در ژورنال‌های حقوقی معتبر منتشر شده باشد و موجب گفتمان‌های حقوقی در سطح ملی و بین المللی شده باشد، خلق نشده است.
3- برعکس افغانستان، حقوقدانان پاکستانی به لحاظ حقوقی به اجماع رسیده اند و اگر یک جست‌وجوی عادی در گوگل شود، ده‌ها مقاله از جانب حقوقدانان پاکستانی دریافت می‌شود. این خلق ادبیات حقوقی، حقوقدانان مستقل دیگر کشورها را نیز متأثر ساخته است. به گونۀ مثال، آقای بیژن عمرانی که شهروند انگلستان است مقالۀ مشهوری در خصوص خط دیورند دارد که در آن شدیدا متأثر از ادبیات حقوقی پاکستانی‌ها است.
4- حقوقدانان افغانستان به اجماع ملی نرسیده اند. کسانی اند که خط دیورند را خط رسمی می‌پندارند. کسانی اند که آن را به رسمیت نمی‌شناسند. کسانی دیگر اند که داوری خاص ندارند و طرفدار حل و فصل آن از طریق مراجع بین المللی اند. سیاست تابو پنداشتن پژوهش مستقل درین زمینه، تأثیری بر پژوهش‌های علمی و حقوقی داشته است.

چالش‌های سیاسی:
1- برای هر داعیۀ ملی نیاز به پشتوانۀ تئوریک حقوقی قوی و گفتمان حقوقی است. از آنجاییکه در افغانستان در خصوص خط دیورند ادبیات حقوقی قوی ایجاد نشده است، به تبع آن گفتمان حقوقی نیز ایجاد نشده است. فقدان این امر، تاثیری بر خط دیورند به عنوان یک داعیۀ ملی داشته است. نبود اجماع و گفتمان حقوقی درین زمینه، موجب پراکنده شدن آرا شده است که این خود خط دیورند را به عنوان یک داعیۀ ملی زیر سوال می‌برد و صرف به حیث یک داعیۀ قومی تقلیل می‌دهد.
2- تداوم سیاست قومی در افغانستان تاثیری بر داعیه خط دیورند دارد. اگر سیاست قومی باشد اقوام غیرپشتون ملحق شدن آن سوی خط دیورند را که ۴۰ میلیون پشتون اند، تهدید وجودی و اگزیستانسیال خود می‌دانند. زیرا چنین الحاقی، ترکیب جمعیتی افغانستان را برهم می‌زند. حاکم بودن سیاست قومی، موجب حذف و نادیده‌گرفتن دیگر اقوام می‌شود. اکنون که افغانستان یک کشور اقلیت‌ها است در آن زمان چنین نخواهد بود.
3- به لحاظ سیاسی برای تحقق داعیۀ خط دیورند شناخت و تحلیل طرف‌های ذیدخل ضروری است. طرف اول افغانستان است. در افغانستان نیاز به اجماع ملی است که تمام اقوام افغانستان مسئلۀ خط دیورند را به عنوان داعیۀ ملی بپندارند که متأسفانه چنین اجماعی وجود ندارد. طرف دوم دولت پاکستان است. جدا شدن یک قسمت بزرگ خاک پاکستان از بدنه‌اش، تهدیدی وجودی برای پاکستان است. دولت پاکستان به هیچ صورتی تن به این جدا شدن نمی‌دهد. سیاست خصمانه پاکستان در قبال افغانستان ازین ترس ناشی می‌شود. طرف سوم، مردمان آن سوی خط دیورند است که غالبا پشتون وبلوچ است. بلوچ‌ها اگر جدا شوند به حیث یک کشور مستقل خواهند شد نه این که خود را جزو افغانستان بپندارند. فقط پشتون‌های آن سوی خط دیورند می‌ماند. اگر پشتون‌های پاکستان را شالوده‌شکنی کنیم، به چند گروه تقسیم می‌شود. اولاً پشتون‌هایی اند که خود را وفادار به قانون اساسی و آیین پاکستان می‌دانند و خود را شهروند پاکستان می‌پندارند. ثانیاً پشتون‌هایی اند که خواهان کشور مستقلی تحت نام پشتونستان اند و هیچگاه از روایت افغانستان بزرگ حرف نمی‌زنند. ثالثاً پشتون‌هایی اند که با گرایش‌های مذهبی خواهان حکومت واحد اسلامی یا خلافت/امارت اند. رابعاً پشتون‌هایی اند که از لوی افغانستان به عنوان یک ابزار فشار یاد می‌کنند، گرچند متعهد به آیین پاکستان اند. خامساً یک تعداد معدودی از پشتون‌هایی اند که خواهان الحاق به افغانستان اند با مرکزیت افغانستان. سادساً برخی پشتون‌هایی اند که خواهان الحاق به افغانستان اند با مرکزیت پشاور. متأسفانه برای تحلیل پشتون‌های آن سوی خط دیورند این شالوده‌شکنی لحاظ نمی‌شود. طرف چهارم، همسایه‌ها و کشورهای منطقه است. همه کشورهای همسایه، خط دیورند را به حیث مرز رسمی و بین المللی به رسمیت شناخته می‌شناسند. فقط هندوستان است که به گونۀ غیررسمی زمامداران افغانستان را تحریک می‌کند. طرف پنجم، قدرت‌های بزرگ همچون روسیه، چین، امریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان و ترکیه … است که همه مرز میان افغانستان و پاکستان را رسمی و بین المللی می‌پندارند و هیچگاه از داعیۀ افغانستان حمایت نکرده اند. بادرنظرداشت این پنج طرف دخیل، ماهیت سیاسی مسئلۀ خط دیورند شکل می‌گیرد. افغانستان زمانی می‌تواند این داعیه را پیش ببرد که این پنج طرف را به نفع خود بکشاند.البته تغییر مرزهای سیاسی کار ساده و آسان نیست.

همچنین بخوانید: جاوید کوهستانی از بند طالبان رها شد

نوشته های مرتبط :