طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې د افغانستان د واک تر لاسه کولو وروسته د ښځو او نجونو پر وړاندې د بشري حقونو ضد اقدامات پلي کړل، چې په سیستماتیک ډول یې د دوی اساسي حقونه او ازادۍ تر پښو لاندې کړي دي. دا اقدامات چې له شپږم ټولګي څخه پورته د نجونو د زده کړې منع کول، په ډیرو کارونو کې د ښځو د کار کولو منع کول، د هر ډول ټولنیزو فعالیتونو منع کول، او ډیری نور شامل دي، د “جنسي تبعیض” په توګه تشریح شوي دی.
جنسیتی اپارتایډ په عمومي ډول د ښځو او نجونو سیستماتیک تبعیض او جلا کولو ته اشاره کوي، چې پدې کې د نجونو زده کړې ته محدود لاسرسی، د ښځو لپاره محدود کاري فرصتونه، محدود ټولنیز ازادۍ، او د ښځو او نجونو په وړاندې تاوتریخوالی او جنسي ځورونې شامل دي.
که څه هم د طالبانو له واکمنۍ راهیسې د جنسیتي آپارتاید په اړه ډېر بحثونه شوي، خو دا بحثونه په افغانستان کې د جنسیتي تبعیض د پای ته رسولو لامل نه دي شوي.
په هرصورت، د ملګرو ملتونو د امنیت شورا نوې مشرې وینیسا فریزر په دې وروستیو کې ویلي چې ” جنسیتي آپارتاید ” چې په افغانستان کې هم پلي کیږي، باید د بشریت پر وړاندې د جرمونو د منع په کنوانسیون کې شامل شي.
فریزر د دوشنبې په ورځ «۱۳۹۶ کال د وری ۱۳» خبریالانو ته وویل چې د امنیت شورا لپاره د افغانستان وضعیت مهم دی. هغه زیاته کړه چې د دوشنبې په ورځ د مې په دیارلسمه نېټه د ملګرو ملتونو سازمان د بشريت پر ضد د جرمونو د مخنیوي په کنوانسیون کې د تعدیلاتو او تعدیلاتو د مسودې په اړه بحث کوي.
دا په داسې حال دی چې شاوخوا یوه نیمه میاشت وړاندې د ملګرو ملتونو کارپوهانو په ګډون د ډوروتي استرادا ټانک، کلاډیا فلورس، ایوانا کرستیچ، هاینا لو او لورا نیرنکنډي او همدارنګه د ښځو او نجونو پر وړاندې د تبعیض په اړه کاري ډلې له هېوادونو غوښتي وو چې په افغانستان کې “جنسي تبعیض” پای ته ورسوي، دوی باید دا د “بشریت ضد جرم” په توګه وپیژني.
د تېر کال د کب په میاشت کې په یوه بیان کې د طالبانو تر ظلم لاندې په افغانستان کې د ښځو او نجونو پر وضعیت ټینګار وکړ او ویې ویل چې د نړۍ زیاتېدونکي ننګونې د «جنسیتی آپارتاید» ته اړتیا لري چې د بشریت ضد جرم په توګه وپېژندل شي.
کارپوهانو خبرداری ورکړی چې په افغانستان کې د طالبانو حکمونه، تګلارې او چلند د ښځو او نجونو پر وړاندې د تبعیض، ظلم او تسلط یو بنسټیز نظام دی چې په «جنسیتي آپارتاید» بدلیږي.
په ځانګړې توګه،د طالبانو له واک ته د رسیدو راهیسې د افغان میرمنو په وړاندې تر ۵۰ ډیر محدودیتونه صادر کړي او لا هم هڅه کوي چې د دوی لپاره نورې ننګونې رامنځته کړي.
د طالبانو د دغو کړنو په پایله کې د افغانستان په ټولنه کې رواني ستونزې، کورنۍ تاوتریخوالی، ناوړه چلند، په لږ عمر کې ودونه او نورې ستونزې زیاتې شوي دي.
په هر دول، که چیرې په افغانستان کې د جنسیتي آپارتاید د ملګرو ملتونو لخوا په رسمیت وپیژندل شي، دا به مهم حقوقی او سیاسي پایلې ولري.
په ټولیز ډول، په افغانستان کې د جنسیتي تبعیض قانوني کول به په نړیوال قانون کې د بشریت پر وړاندې د جرم په توګه وپیژندل شي. په همدې ډول، طالبان به د ښځو او نجونو په وړاندې د تبعیضي کړنو له امله د محاکمې له خطر سره مخامخ وي او د افغان ښځو او نجونو لپاره د عدالت زمینه به برابره شي. همدارنګه په سیاسي اړخ کې پر طالبانو نړیوال فشارونه به زیات شي، طالبان به نور هم منزوي شي او د افغانستان ښځو او نجونو نړیوال ملاتړ به وشي.
