مهاجران افغانستانی؛ سندرم پاریس، تصاویر و واقعیت‌زدایی

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1403/08/23
2:00 ب.ظ
بازدید: 47

پایگاه خبری تحلیلی روایت : چند روز پیش با شماری از دوستان به شمال رفته بودم. در بازگشت، چند عکسی را که در آن‌جا با دوستان گرفته بودم، در صفحه‌ی فیسبوک خود منتشر کردم. در میانِ واکنش‌هایی که به این تصاویر نشان داده شد، یکی بیش‌تر از همه توجهم را جلب کرد. آن واکنش این بود که شما در لب بحرها و در ساحل‌ها سیر و سیاحت می‌کنید، اما مردم در داخل افغانستان نانی برای خوردن ندارند. واقعا ما کسانی که در خارج از افغانستان زندگی می‌کنیم، زندگی ایدیال داریم و عمر ما در سیر و سیاحت و در خوش‌گذرانی در کنار ساحل دریاها می‌گذرد یا این‌که این تصاویری که منتشر می‌کنیم، فریب‌دهنده است؟

چند روز پیش با شماری از دوستان به شمال رفته بودم. در بازگشت، چند عکسی را که در آن‌جا با دوستان گرفته بودم، در صفحه‌ی فیسبوک خود منتشر کردم.
در میانِ واکنش‌هایی که به این تصاویر نشان داده شد، یکی بیش‌تر از همه توجهم را جلب کرد. آن واکنش این بود که شما در لب بحرها و در ساحل‌ها سیر و سیاحت می‌کنید، اما مردم در داخل افغانستان نانی برای خوردن ندارند.
واقعا ما کسانی که در خارج از افغانستان زندگی می‌کنیم، زندگی ایدیال داریم و عمر ما در سیر و سیاحت و در خوش‌گذرانی در کنار ساحل دریاها می‌گذرد یا این‌که این تصاویری که منتشر می‌کنیم، فریب‌دهنده است؟
نخیر. در باب دشواری زندگی مهاجران افغانستانی در خارج باید گفت که ما هر لحظه دل مان برای وطن می‌تپد و در بیرون از کشور مشکلاتی را متحمل می‌شویم که غیرقابل تحمل است. کم‌ترین مشکل ما، نداشتن ویزا و پاسپورت است. بسیاری‌های دیگر سخت کار می‌کنند تا لقمه‌نانی به دست بیاورند. بر این‌ها اضافه کنید رنج روحی و روانی را که از بابت دوری از وطن، اقوام و خویشاوندان متحمل می‌شویم.
زندگی ما مثل این تصاویری قشنگی که می‌گیریم، زیبا نیست. میان واقعیت زندگی و تصاویری که منتشر می‌کنیم، تفاوت زیادی وجود دارد.
سندرم پاریس
شاید بپرسید اگر زندگی تان قشنگ نیست، پس این تصاویر قشنگ از کجا شد؟ قسم ابوالفضل را باور کنیم یا دم خروس را؟ حرف شما را باور کنیم یا زبان تصاویر را؟
بیونگ-چول هان، فیلسوف کره‌ای-آلمانی معاصر کتابی نوشته است در باره‌ی دنیای دیجیتال زیر عنوان «در میان جمع و طرد دیگری».
او در این کتاب یکی از کارکردهای عمده‌ی تصاویر در دنیای دیجیتالیزه‌شده‌ی امروزی را «واقعیت‌زدایی» می‌داند. «واقعیت‌زدایی» تصاویر، یعنی که زندگی واقعی ما خیلی کثیف است، اما به کمک تصاویر تلاش می‌کنیم آن را زیبا، فریبنده و قشنگ نشان بدهیم.
این فیلسوف می‌گوید که «رسانه‌ی دیجیتال، نوع وارونگی شمایلی ایجاد کرده است که باعث شده تصاویر زنده‌تر، زیباتر و بهتر از خود واقعیت جلوه کند.»
تعبیر دیگری که چول هان به کار می‌برد، «تصاویر اهلی‌شده» است. او می‌گوید که در دنیای دیجیتال، چیزی که منتشر می‌شود و قابل مصرف است تصاویر اهلی‌شده است. از میان صدها موقعیت و عکس‌های خوب و زشت، بهترین‌هایش را انتخاب کرده و نشر می‌کنیم. این تصاویر اهلی‌شده نمی‌تواند زندگی واقعی ما را بازتاب بدهد. به تعبیر دیگر، ما با اهلی‌سازی این تصاویر، از واقعیت زندگی ما فاصله می‌گیریم و واقعیت‌زدایی می‌کنیم.
مثال دیگری اگر برای واقعیت‌زدایی توسط تصاویر در نظر بگیریم، مثال «سندرم پاریس» است. «سندرم پاریس» به یک شوک فرهنگی شدید و مشکلات روانی اشاره می‌کند که اکثرا گردش‌گران ژاپنی در پاریس به آن‌ها مبتلا می‌شوند. گردش‌گران ژاپنی وقتی به پاریس می‌روند، از خود علایمی مانند سرگیچه، تعریق بدن و تپش قلب بروز می‌دهند و دچار هذیان‌گویی، خوددگربینی، توهم، اضطراب و احساس آزار و اذیت می‌شوند.
علت هم این امر این است که در تبلیغات ژاپنی، از پاریس یک حالت رویایی و رمانتیک ترسیم می‌شود. بعد، وقتی ژاپنی‌ها به پاریس می‌روند و واقعیت را ناسازگار با انتظارات خود می‌یابند، دچار این سندرم می‌شوند.
بیونگ-چول هان می‌گوید: «احتمالا تمایل فراوان و هیجانی گردش‌گران ژاپنی برای عکس‌گرفتن، نشانه‌ای از دفاع ناخودآگاه آن‌ها برای از بین بردن واقعیت وحشت‌ناک به وسیله‌ی تصاویر است. عکس‌های زیبا در مقام تصاویر ایدیال جهان‌گردها را از واقعیت کثیف دور می‌کند.»
ما مهاجران افغانستانی نیز مانند همین ژاپنی‌ها دچار نوع «سندرم پاریس» شده‌ایم. در افغانستان که بودیم، خارج برای ما بهشت توصیف شده بود. تصوری که از اروپا داشتیم، خیلی رمانتیک بود. فکر می‌کردیم آن‌جا شهر عشق و حال است و از درخت‌هایش دلار آویزان. اما وقتی به خارج آمدیم، واقعیت چیزی نبود که انتظارش را داشتیم. اکنون با کمک تصاویر و عکس‌های قشنگ و دلربا از اماکن دیدنی، تلاش می‌کنیم واقعیت‌زدایی کنیم و خود را حداقل در عالم خیال از این واقعیت کثیف دور نگه داریم.
تصاویر ما فریبنده است. فریب تصاویر ما را نخورید!